Önmaymunlar

Önmaymunlar Yaşadığı dönem aralığı: 55,8-0 myö Eosen-Günümüz  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Kırmızı yakalı maki (Varecia rubra)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Primates (sırasız): Prosimii Illiger, 1811 (geçersiz)
İçerdiği gruplar
Tarsiiformes (cadı makiler) Strepsirrhini (nemli burunlu primatlar)
Kladistik açıdan içerdiği fakat geleneksel olarak içermediği taksonlar
Anthropoidea (maymunlar ve insansılar)

Önmaymunlar ya da prosimiyenler (Prosimii), çağdaş zooloji'de artık kabul edilmeyen bir sınıflandırmaya göre primatlar (Primates) takımının bir alt takımı. Makimsileri, lorisleri, galagoları, ay-ayları ve cadı makileri kapsar. Parafiletik bir grup olan önmaymunlar, kladistik sınıflandırmaya göre insansıları ve maymunları (simiyenler) da kapsar. Simiyenlere göre daha ilkel özelliklere sahiplerdir.

Etimoloji

Prosimiyen, Eski Yunancada ön, öncesi gibi anlamlara gelen prodome sözcüğünün ilk hecesiyle, Latince maymun anlamına gelen simia sözcüğünden oluşturulmuş bir kelimedir.

Coğrafya

Önmaymunların çoğunluğu Sahraaltı Afrika'da (özellikle Madagaskar), bir kısmı ise Güney ve Güneydoğu Asya'da yaşar.

Yaşam biçimleri

Prosimiyenler gece yaşamaya ve ağaç yaşamına uyum sağlamış primatlardır. Gözleri iri olmakla beraber renkli göremezler. Diğer primatlar başlarını 90 derece çevirebilirken prosimiyenler 180 derece çevirebilirler. Bunun nedeni gece yaşamları ve gözlerini antropoidler gibi oynatamıyor olmalarıdır.

Sınıflandırma

Primat filogenisi

Primates   Haplorhini   Simiiformes   Catarrhini    İnsansı maymunlar (insanlar dahil)     Köpeksi maymunlar      Platyrrhini  Yeni Dünya maymunları      Tarsiiformes  Tarsierler    Omomyiformes  †Omomyiformlar      Strepsirrhini   Adapiformes  †Adapiformlar    Lemuriformes    Makimsiler     Lorisiler         simiyenler prosimiyenler

Prosimiyenler (yeşil ile gösterilmiş) tarsierleri ve omomyiformları içeren ve simiyenleri (kırmızı ile gösterilmiş) içermeyen, parafiletik bir gruptur.

Tarsiyerler hariç önmaymunların hepsi Strepsirrhini alt takımına dahildir. Soyu tükenmiş olan Adapiformes de büyük bir olasılıkla önmaymun grubuna dahildiler. Adapiformes strepsirrhinlere oldukça yakın canlılardı. Omomyidler de çok büyük ihtimalle önmaymun grubunun soyu tükenmiş elemanlarındandır. Tarsiyerlere oldukça yakın canlılar olan omomyidlerin haplorrhine oldukları düşünülmektedir.

• Takım Primatlar
  • Alttakım Strepsirrhini: tarsier olmayan prosimiyenlee
    • İnfratkım †Adapiformes: soyu tükenmiş lemur benzeri primatlar
    • İnfratakım Lemuriformes: lemurlar, lorisler ve galagolar
  • Alttakım Haplorrhini: tarsierler, maymunlar ve insansı maymunlar
    • İnfratakım †Omomyiformes: soyu tükenmiş tarsier benzeri primatlar
    • İnfratakım Tarsiiformes: tarsierler
    • İnfratakım Simiiformes: maymunlar ve insansı maymunlar

Kaynakça

Genel

• Rose, K. D. (2006). The Beginning of the Age of Mammals. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8472-6. 
• Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, Prosimian maddesi