İçeriğe atla

Çin coğrafi keşifleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Çin coğrafi keşifleri, Çin İmparatorluğu'nun MÖ 2. yüzyıl ile MS 15. yüzyıla kadar ülke dışında karadan veya deniz yoluyla keşfettiği yerleri kapsar.

Karadan keşifler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pamir Dağları ve ötesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım Havzasını kateden Han Hanedanı döneminde Çinliler Orta Asya’daki güçlü Pers, Hint ve Ortadoğu devletleriyle ilişkiler kurdular. MÖ 2. yüzyılda Han Hanedanı Zhang Qian adlı elçiyi bölgeye gönderecektir. MÖ 104 ila 102 yılları arasında Han Hanedanından İmparator Wu, Dayuan bölgesini elinde tutan ve MÖ 329 yılında Büyük İskender tarafından temelleri atılan Helen asıllı Ferganalı Yüeçilerle savaşacaktır. General Ban Chao’nun elçisi Gan Ying, Roma İmparatorluğu hakimiyetindeki Suriye’ye kadar gidecektir. Bu ilk keşiflerden sonra Çin keşifleri deniz seyahatine kayacaktır. Bu ağırlık kayması İpek Yolu sayesinde Avrupa’ya kadar uzanan ticaret yolunun büyük ksımı Çin hakimiyeti olduğu bir dönemde gerçekleşecektir.

Denizden keşifler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Çin Denizi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çinli denizcilerin 11. yüzyılda pusulayı bulmalarından önce mevsimlik muson rüzgarları yaz aylarında ekvatorun kuzeyine doğru, kışın da güneyine doğru eserek deniz yolculuğunu belirleyen bir etken olmuştur.[1] Neolitik Çağda insanoğlunun anakara olan Çin’den ayrılıp Tayvan Adasına yerleşmesi bu sayede kolaylıkla anlaşılabilmektedir. Çin’de siyasi birliği sağlayan ve imparatorluğun temellerini atan Qin Hanedanı (MÖ 221 – MÖ 207) döneminde Çin donanması Güney Çin Denizine açılmış ve günümüzde Vietnam’ın kuzey bölgelerini içeren ve o dönem Annam denen yerdeki halkları fethetmiştir. Kuzey Vietnam, Çin egemenliğinden MS 938 yılına kadar kurtulamayacaktır. Bu dönemde inşa edilen gemilere ait bir buluntu 1975 yılında ortaya çıkartılmıştır. Guangzhou’da yapılan kazılarda bulunan ve Han Hanedanı (MÖ 202 – MS 220) dönemine ait olduğu saptanan gemi kalıntıları 30m uzunluğunda ve 8m genişliğinde olup, 80 ton kapasitelidir[2] Wu döneminde Zhu Ying ve Kang Tai gibi gezginlerin Kamboçya’yı 226-231 yılları arasında ziyaret ettiği bilinmektedir. Burada Hindistan kralı tarafından yollanmış olan elçilerle de temas etmişlerdir.[3]

Hint Okyanusu ve ötesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çinliler Hint Okyanusu'nda MÖ 2. yüzyıldan beri seyahat etmekte ve tanınmaktadırlar. Bu dönemde Huangzi (黄支) olarak adlandırılan ve önemli bir ticaret yolu üzerinde bulunan Etiyopya’dan elçilerin Çin’e ulaştığı biliniyor.[4] MS 4.ve5.yüzyıllarda Hindistan’a giden Faxian, Zhiyan ve Tanwujie gibi hacılar Çin’e Budist eserlerini getireceklerdir. 7. yüzyıla gelindiğinde Hindistan’a aynı şekilde ulaşmış olan 31 adet Çinli rahip bulunmaktadır. MS 674 yılında Daxi Hongtong, Arap Yarımadasının güney kısmına yaklaşacak ve Güney Çin Denizinin batısındaki 36 ülkeyle temas edecektir. Deniz yoluyla tacirlik yapan Çinliler ve Çinli elçiler Tang Hanedanı (MS 618- MS 907) ve Song Hanedanı (Ms 960 – MS 1279) döneminde Güneydoğu Asya ülkelerine uğradıktan sonra Hint Okyanusuna açılırlar, Malezya, Hindistan, Sri Lanka, İran Körfezi ve Fırat Nehri üzerinden modern Irak’a kadar giderlerdi. Arap Yarımadasına ve Kızıldenize girerek Etiyopya ve Mısır’da alışveriş yapar, Kahire’de özellikle aranan Çin vazolarını satarlardı.[5] Çinlilerin MS 9.yüzyıldan itibaren Doğu Afrika ile ticaret ilişkisinde[6] bulundukları ve İran Körfezini yoğun şekilde kullandıkları Arap kaynaklarında da doğrulanmaktadır.[7] Orta Çağ’da Çin liman kentleri Guangzhou ve Quanzhou çok sayıda yabancının yaşadığı kozmopolitan şehirler görünümindedirler. Çin gemileri Arap coğrafyacı El İdrisi tarafından 1154 yılında kaleme aldığı eserde de anlatılmaktadır.[8]

Zheng He

[değiştir | kaynağı değiştir]
Malezya'daki Zheng He heykeli

MS 1405 – 1433 yılları arasında Çinli Amiral Zheng He komutasındaki büyük Çin donanması Batı Okyanusuna (Hint Okyanusuna Çinliler tarafından verilen isim) yedi sefer yapmıştır.[9] Çin donanmasının bu seferleri Yeni Dünya’ya yapılan İspanyol ve Portekiz seferlerinin aksine Çin egemenliğinin yeni topraklar fethetmesi gibi bir sonuç vermemiş, halihazırda var olan uluslararası ilişkiler sürdürülmüştür. Bu dönemde bomboş bir okyanusu olan Pasifik Okyanusuna açılmak Çin pazarı için ticareti geliştirme isteğinde olan Çin donanması için belirsiz ve amaçsız bir çaba olacağı için ertelenecektir. Ancak İngiliz amatör tarihçi Gavin Menzies, 1421 adlı eserinde Çin donanmasının Amerika kıtasını keşfettiğini ve burada koloni kurma girişiminde bile bulunduğunu iddia edecektir. Ayrıca ünlü Fra Mauro haritasının Zheng He donanmasına bağlı bir gemide seyahat eden Venedikli tacir ve gezgin Niccolò de' Conti'den alınan bilgilerle oluşturulduğu bilinmektedir.

Farklı kültürlerle temas

[değiştir | kaynağı değiştir]
15.yüzyılda Ming hanedanına Bengal'den hediye edilen bir zürafa

Müslüman gezgin Sa'd ibn Abi Waqqas MS 650-51 yıllarında Etiyopya’dan Çin’e gider ve burada ilk camiyi inşa eder. Ayrıca Mısır’da hüküm süren Fatımiler Devleti donanma komutanı Domiyat, hükümdarı Al-Hakim bi-Amr Allah adına Shandong’daki Budistlerce sayılan kutsal yerlere giderek Çin İmparatoru Zhenzog’a hediyeler sunar. Böylece Mısır ile Çin arasında MS 907 – 960 yılları arasında kopuk olan ilişkiler yeniden kurulur. Ayrıca 1077 yılında Çin imparatoru Shenzong’un sarayında Hint hükümdarı I. Kulothunga Chola’nın elçisinin bulunduğu ve bu sayede iki ülke ticari ilişkilerinin oldukça geliştiği bilinir.[10]

Teknik

[değiştir | kaynağı değiştir]
13.yüzyıl Çin gemisi, kıçtan dümenli ve gövdesi kazalardan etkilenmemesi için bölmelere ayrılmış
Güneyi gösteren at arabası

Çinli denizciler MS 1.yüzyıl gibi oldukça erken sayılabilecek bir dönemde kıçtaki dümen sayesinde gemilerin verimli şekilde kumanda edilmesini sağlamışlardır. Cao Wei Krallığına bağlı mühendis ve mucit Ma Jun (MS 200 - 265) sürekli güneyi gösteren bir at arabası icat ederek karada yol almayı kolaylaştırmıştır.[11] Daha sonraları Çinli bilim insanı Shen Kuo (MS 1031 - 1095) gerçek kuzeyi tanımlayarak manyetik pusulayı denizde yol almak için başarılı şekilde kullanmasını sağlayacaktır.[12] Song Hanedanı zamanında yaşayan Zhu Yu ise MS 1119 tarihli eserinde Çin gemilerinin gövdesinin ayrı ayrı bölümlerden yapıldığını ve bir kısmın zarar görmesi halinde geminin batmasının engellendiğini yazar.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Fairbank, John King and Merle Goldman (1992). China: A New History; Second Enlarged Edition (2006). Cambridge: MA; London: The Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-01828-1
  2. ^ Wang, Zhongshu. (1982). Han Civilization. Translated by K.C. Chang and Collaborators. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 0-300-02723-0
  3. ^ Sun, Guangqi (1989). History of Navigation in Ancient China. Beijing: Ocean Press. ISBN 7-5027-0532-5.
  4. ^ Chen, Yan (2002). Maritime Silk Route and Chinese-Foreign Cultural Exchanges. Beijing: Peking University Press. ISBN 7-301-03029-0
  5. ^ Bowman, John S. (2000). Columbia Chronologies of Asian History and Culture. New York: Columbia University Press
  6. ^ Somali ile köle, fildişi ve amber ticareti yoğun olarak yapılmaktaydı.
  7. ^ Ali Al-Masudi ve Al-Muqaddasi
  8. ^ Shen, Fuwei (1996). Cultural flow between China and the outside world. Beijing: Foreign Languages Press. ISBN 7-119-00431-X.
  9. ^ İngiliz amatör tarihçi Gavin Menzies, 1421 adlı eserinde bu donanmanın Ümit Burnunu dolaşarak Batı Afrika’ya ulaştığını, buradan Karayiplere gittiğini iddia edecektir. Aynı donanmanın Karayiplerde üçe ayrılarak Güney Amerika ve Kuzey Amerika'nın keşfine devam ettiklerini ileri sürecektir.
  10. ^ Sastri, Nilakanta, K.A. The CōĻas, University of Madras, Madras, 1935 (Yeniden baskı 1984)
  11. ^ Buluş 6.yüzyılda deniz seyahatlerine de uygulanmış ve başarılı olmuştur. Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Cilt 4, Physics and Physical Technology, Bölüm 2, Mechanical Engineering. Taipei: Caves Books Ltd.
  12. ^ Sivin, Nathan (1995). Science in Ancient China: Researches and Reflections. Brookfield, Vermont: VARIORUM, Ashgate Publishing

Konuyla ilgili yazılan eserler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Bowman, John S. (2000). Columbia Chronologies of Asian History and Culture. New York: Columbia University Press.
  • Chen, Yan (2002). Maritime Silk Route and Chinese-Foreign Cultural Exchanges. Beijing: Peking University Press. ISBN 7-301-03029-0.
  • Fairbank, John King and Merle Goldman (1992). China: A New History; Second Enlarged Edition (2006). Cambridge: MA; London: The Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-01828-1
  • Levathes (1994). When China Ruled the Seas. New York: Simon & Schuster. ISBN 0-671-70158-4.
  • Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Volume 4, Physics and Physical Technology, Part 2, Mechanical Engineering. Taipei: Caves Books Ltd.
  • Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Volume 4, Physics and Physical Technology, Part 3, Civil Engineering and Nautics. Taipei: Caves Books Ltd.
  • Sastri, Nilakanta, K.A. The CōĻas, University of Madras, Madras, 1935 (Reprinted 1984).
  • Shen, Fuwei (1996). Cultural flow between China and the outside world. Beijing: Foreign Languages Press. ISBN 7-119-00431-X.
  • Sivin, Nathan (1995). Science in Ancient China: Researches and Reflections. Brookfield, Vermont: VARIORUM, Ashgate Publishing.
  • Sun, Guangqi (1989). History of Navigation in Ancient China. Beijing: Ocean Press. ISBN 7-5027-0532-5.
  • Wang, Zhongshu. (1982). Han Civilization. Translated by K.C. Chang and Collaborators. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 0-300-02723-0.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin_coğrafi_keşifleri&oldid=30767107" sayfasından alınmıştır