Çerkes Devrimi
| Çerkes Devrimi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
.JPG) | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
|
Natuhay köylüleri Abzeh köylüleri Şapsığ köylüleri |
Natuhay soyluları Abzeh soyluları Şapsığ soyluları Destekleyenler:  Bjeduğ Prensliği Rusya İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Tığujıqo Qızbeç[Not 1] Kımçeriy Hanohoqo Hacı Depçen Ahmet Çipaqo |
Pşımaf Kunçukoqo Batjeriy Hajemıqo | ||||||
| Güçler | |||||||
| 18,000 | 5,000 | ||||||
Çerkes Devrimi, Çerkes çiftçilerin başlattığı bir dizi isyana verilen isimdir. Bu isyanların sonucunda ise Çerkesya'nın en gelişmiş bölgelerinde sosyal sınıflar kaldırıldı ve demokrasiye geçildi.[1][2][3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1770 yılında Abzeh Çerkeslerinin özgür çiftçileri, aristokrat sınıfına karşı isyan ettiler. Ele geçirilen prensler öldürüldü. Kaçabilenler diğer Çerkes kabilelerine sığındı. Aristokrat sınıfın sahip olduğu tüm ayrıcalıklar özgür çiftçiler tarafından ortadan kaldırıldı.[4] Fransız Devrimindeki gibi birçok Fransız soylusu Rusya'ya sığınırken, bazı Çerkes soyluları da aynı yolu izleyip Rusya'ya sığındı.[5]
14 Temmuz 1791'de Natuhaylar, soylulardan barışçıl bir şekilde yönetimi devralarak cumhuriyeti ilan ettiler.[6] Şapsığlar arasında benzer bir girişim, iç savaşa yol açtı ve bu savaş 1803'te halkın zaferiyle sonuçlandı. Ünlü Çerkes yazar ve tarihçi Amjad Jaimoukha, 1770 ile 1790 yılları arasında Abzehler arasında bir sınıf savaşı yaşandığını ve bunun prenslerin tamamen yok edilmesi ve soyluların çoğunun sürgün edilmesiyle sonuçlandığını söylüyor.[1] Çerkesya'nın batı-orta bölgesinde yaşayan üç "demokratik" kabile olan Natuhaylar, Şapsığlar ve Abzehler, Çerkeslerin çoğunluğunu oluşturuyordu ve işlerini sadece gayriresmî yetkilere sahip olan meclisler aracılığıyla yönetiyorlardı. Seferbiy Zaneqo, Şamil’in üç naibi ve İngiliz maceracıları, Çerkesleri organize etmeye çalıştılar ancak bu çabalar yalnızca sınırlı derecede başarıya ulaştı.[7]
Bjeduğ prenslerinin sürgündeki aristokratlara yardım etmesi, çatışmaları daha da arttırdı[8] Yeni kurulan Abzeh ve Şapsığ devrimci devletlerinin, eski soylularını öldürmek için Bjeduğlara saldırmasıyla Bzıyiko Muharebesi yaşandı.[9]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Qızbeç, kendisi soylu olmasına rağmen köylü tarafını destekledi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Amjad Jaimukha, p. 156
- ^ Atalay, Mevlüt. "Bir Halk, Farklı İki Dünya". 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2014.
- ^ Chirg, Razvitie 53-54
- ^ Heidelberg University, South Asia Institute Professor of Policy E.M. Sarkisyan: "The French revolution was prepared and carried out by educated intellectuals. How did this [Circassian] people, who did not have universities, books and newspapers, come to this idea and realize this revolution?"
- ^ Vorlesungen von Prof. Dr. M. Sarkisyanz. SAI- Heidelberg . Trubetykoy, Nikolaj Sergejewitsch Fürst Erinnerungen an einen Aufenthalt bei den Tscherkessen des Kreises Tuapse. In: Caucasica, 1934, 11, S. 1-39
- ^ Jaimoukha, p. 55.
- ^ T, V. Çerkezistan notları. p. 21
- ^ Под ред. Е. М. Жукова. ""бзиюкская битва"". Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия.
- ^ Бзиюкская битва // Военная энциклопедия: [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого ... [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915.