İçeriğe atla

Çekya ekonomisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çek Cumhuriyeti ekonomisi
Prag'da bir iş bölgesi
Para birimiÇek korunası (CZK) = 1 Kč
Mali yıltakvim yılı
Ticaret organizasyonlarıAB, DTÖ (AB üyesi olarak) ve OECD
İstatistikler
GSYİH50. (nominal); 49. (SAGP)
GSYİH büyüme%2.9 (2018 4.Ç)[1]
Kişi başı GSYİH$ 20,152 Nominal (2017)[2]
$35,223 SAGP (2017)[3]
Sektörel GSYİH dağılımı
Enflasyon (TÜFE)%2.1 (Kasım 2018)[5]
Gini katsayısı25.0 (2015)[6]
İşgücü5.427 milyon (2016)[7]
Sektörel işgücü dağılımı
İşsizlik%1.9 (Kasım 2018)[9]
Ortalama gayrisafi maaşCZK 31,851 / €1,238 / $1,440 aylık (2018 2.Ç)[10]
Ortalama net maaşCZK 24,012 / €934 / $1,085 aylık (2018 2.Ç)[11]
Ana endüstriler
  • Mühendislik
  • elektronik
  • motorlu taşıtlar
  • metalurji
  • makine
  • kimyasallar
  • ilaç
İş yapılma kolaylığı sıralaması35. (2019)
Dış ticaret
İhracat$ 161.2 milyar (2016)[12]
İhraç malları
  • Makineler
  • hassas mühendislik ekipmanları
  • ulaşım ekipmanları
  • elektronik ekipmanları
  • ilaçlar
  • sağlık ekipmanları
Ana ihracat ortakları Avrupa Birliği %84.1 (2016)[13]
 Almanya %32.4
 Slovakya %8.4
 Polonya %5.8
 Fransa %5.2
 Birleşik Krallık %5.2
 İtalya %4.2
 Avusturya %4.1
(2016)[14]
İthalat$ 140.3 milyar (2016)[12]
İthalat malları
  • Makine ekipmanları
  • hammadde ve yakıtlar
  • kimyasallar
Ana ithalat ortakları Avrupa Birliği %77.2[15]
 Almanya %30.6
 Polonya %9.6
 Çin %7.5
 Slovakya %6.3
 Hollanda %5.3
 İtalya %4.1
(2016)[16]
DYY sermayesi$ 146.5 milyar (2017 tahm.; 35.)
Gayrisafi dış borç$137.6 milyar (2017 tahm.; 44.)
Net uluslararası yatırım pozisyonuGSMH'nin %-26.4'ü (2017)[17]
Kamu maliyesi
Kamu borçlarıGSMH'nin %35.1'i (2017 tahm.; 148.)
Gelirler$ 81.08 milyar (2012 tahm.)
Giderler$ 87.25 milyar (2012 tahm.)
Kredi derecelendirme
Dış rezervler$ 151.69  milyar (Ocak 2018 tahm.; 17.)[19]
Ana veri kaynağı: CIA World Fact Book
Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir.

Çekya ekonomisi, yüksek gelirli refah durumunu ve Avrupa Sosyal modelinin "karasal" türünü koruyan hizmetler, üretim ve yeniliklere dayalı gelişmiş bir ihracat odaklı sosyal piyasa ekonomisidir.[20] Çek Cumhuriyeti, Avrupa Birliği üyesi olarak Avrupa tek pazarına katılmış ve bu nedenle Avrupa Birliği ekonomisinin bir parçası olmuştur; ancak Euro yerine kendi para birimi olan Çek korunasını kullanmaktadır. OECD üyesidir. Guardian tarafından "Avrupa'nın en gelişmiş ekonomilerinden biri" olarak tanımlanmıştır.[21]

2017 yılı itibarıyla, kişi başına düşen SAGP bakımından Çek GSYİH'sı $ 35,223 ABD Doları (İsrail, İtalya veya Slovenya'ya benzer şekilde)[3] ve nominal değerde $ 20,152 ABD Doları'dır.[2] Kasım 2018 itibarıyla Çekya'daki işsizlik oranı Avrupa Birliği içinde %1,9 oranıyla en düşüktü[9] ve yoksulluk bakımından OECD üyeleri arasında sadece Danimarka'nın arkasından ikinci en düşük orana sahipti.[9][22] Çek Cumhuriyeti hem Ekonomik Özgürlük Endeksinde (Norveç'in ardından)[23] hem de Küresel Yenilikçilik Endeksinde (Avustralya'nın ardından) 24. sırada[24] yer almakta; Küresel Rekabet Raporu'nda 29. sırada[25], İş Yapılma Kolaylığı Endeksinde 30. ve Küresel Ticaret Etkinleştirme Raporunda (Kanada'nın ardından) 25. sırada[26] yer almaktadır. Hem dış satımda hem de dış alımda, en büyük ticaret ortağı Almanya başta olmak üzere genel olarak ticaret ortakları Avrupa Birliği'nin üyeleridir.

Çek Cumhuriyeti, çeşitlendirilmiş bir ekonomi görünümü sergileyerek 2016 'Ekonomik Bileşim Endeksi'nde 10. sırada yer almıştır.[27] Ekonominin %60'lık dilimini hizmetler, %37.5'lik dilimini endüstri ve %2.5'lik dilimini de tarım işkolu oluşturmaktadır. Başlıca endüstri girdisi yüksek teknoloji mühendisliği, elektronik, otomotiv ve makine yapımı,[28] çelik üretimi, ulaşım ekipmanları üretimi, kimyasal ürün üretimi ve ilaç üretiminden sağlanmaktadır. Başlıca servisler Araştırma ve Geliştirme, BİT ve Yazılım Geliştirme, Nanoteknoloji ve diğerleri arasında da Biyoteknoloji gibi Yaşam Bilimleri dallarından oluşmaktadır.[28] Başlıca tarım ürünleri tahıllar, bitkisel yağlar ve şerbetçiotudur.

En büyük Çek şirketleri Skoda Auto, RWE Supply Trading ve Unipetrol.

Geçmiş

[değiştir | kaynağı değiştir]

1989 öncesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha fazla bilgi: Çekoslovakya ekonomisi

Çeklerin ülkesi, Alman Konfederasyonu döneminde Kıta Avrupası'daki ilk sanayileşmiş ülkeler arasındaydı. Çek Endüstri geleneği, Bohem Tacı topraklarının Avusturya İmparatorluğu'nun ekonomik ve endüstriyel can damarında (heartland) ve daha sonra Avusturya-Macaristan'ın Avusturya tarafında olduğu için 19. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Çek toprakları, İmparatorluktaki tüm endüstriyel malların çoğunluğunu (yaklaşık %70) üretti, bazılarında neredeyse tekel konumundaydı. Çekoslovak kronası Nisan 1919'da yürürlüğe girdi. Avusturya-Macaristan para birimine 1:1 oranda tedavüle girdi ve Avrupa'nın en istikrârlı para birimlerinden biri oldu. İlk Cumhuriyet, dünyanın en gelişmiş 10 ülkesinden biri oldu (ABD, Kanada, Avustralya, İsviçre, Arjantin, İngiltere, Fransa, İsveç ve Belçika'nın ardından).[29]

1938 Münih Antlaşmasının sonuçları ve sonraki işgal, ekonomi için yıkım oldu. Ekonomisinin işgali ve Alman ekonomik çıkarlarına zorla boyun eğmesinden sonra, gayrî resmi döviz kuru 1 ila 6-7 olmasına rağmen, krona resmî olarak 1.10 oranında sabitlendi ve Almanlar hızla büyük miktarlarda Çek ürünlerini satın almaya başladı.[30]

Stalin'in planlı karşılıklı bağımlılığa dayalı kalkınma politikasına uygun olarak, tüm sosyalist ülkelerin ekonomileri Sovyetler Birliği'ne sıkı sıkıya bağlıydı. Çekoslovakya Doğu Blokunun en müreffeh ülkesiydi, ancak gelişmiş Batı dünyasının geri kalanının gerisinde kalmaya devam etti. 1991'de komünist ekonomik birliğin parçalanmasıyla Çek üreticileri, Doğu'daki eski komünist ülkeler içinde kalan geleneksel pazarlarını kaybetti. Günümüzde, bu miras hem bir varlık hem de bir sorumluluktur. Çekya iyi eğitimli bir nüfusa ve gelişmiş bir altyapıya sahiptir.[31]

1989-1995

[değiştir | kaynağı değiştir]

1989 yılındaki "Kadife Devrim", derin ve sürekli siyasi ve ekonomik reform için bir şans sundu. Ekonomik iyileşme belirtileri, Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) Ocak 1991'i "büyük patlama"' olarak etiketlediği şok terapisinin ardından ortaya çıkmaya başladı. O zamandan beri, tutarlı serbestleşme ve akıllıca ekonomik yönetim, düşük işsizlik, ödemeler pozisyonunun pozitif dengesi, istikrarlı bir döviz kuru, ihracatın eski komünist ekonomik blok pazarlarından Batı Avrupa'ya kayması ve nispeten düşük dış borç gibi artılar tüm fiyat kontrollerinin %95 oranında kaldırılmasına yol açmıştır. Enflasyon diğer bazı ülkelerden biraz daha yüksek olmuş – çoğunlukla %10 aralığında – ve Hükûmet tutarlı düşük bütçe açıkları gerçekleştirmiştir.

İki dönem yönetimininde öncelikleri sıkı maliye politikaları ve Cumhuriyete gelen yatırımlar için iyi bir iklim yaratmak olmuştur. Bir dizi para devalüasyonunu takiben, krona, ABD Doları karşısında istikrârlı kalmıştır. Çek kronası, artık 1995'in sonlarında çoğu iş amaçlı olmak üzere tamamen dönüştürülebilir hale gelmişti.

Ekonomiyi teşvik etmek ve yabancı ortakları çekmek için hükûmet, yatırımları yöneten yasal ve idari yapıyı yeniledi. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte, ülke, bu noktaya kadar SSCB'ye ihracatta son derece bağımlı olduğu için, ekonomik açıdan doğudan uzaklaşır ve batıya doğru yaklaşır şekilde radikal bir değişim yapmak zorunda kaldı. Bu, var olan bankacılık ve telekomünikasyon tesislerinin yeniden yapılandırılmasını ve ticari yasaları ve uygulamaları Batı standartlarına uyacak şekilde ayarlamayı gerektirdi. Tek bir büyük ortağa olan güveni en aza indirgeyen art arda gelen Çek hükûmetleri, özellikle güçlü komşularının, Almanya'nın Batı Avrupa ortaklarının güçlü ekonomik etkisine karşı bir denge olarak ABD yatırımını (diğerlerine göre) memnuniyetle karşıladı. Doğrudan Yabancı Yatırım (DYY, FDI - Foreign Direct Investment) düzensiz döngülerde olmasına rağmen, 1990 yılı ve Mart 1998 arasında toplam DYY'de ABD %12.9 pay ile, Almanya ve Hollanda'nın arkasından, Çek ekonomisinde üçüncü büyük yabancı yatırımcı oldu. İstikrarlı bir yatırım ortamı oluşturma yönünde ilerleme ile, Çek Cumhuriyeti, uluslararası kredi kuruluşları tarafından yatırım yapılabilir kredi notu almış ilk eski komünist ülke olarak tanınmasını sağladı.

Ülke gelişen bir tüketici odaklı üretim kesimine sahiptir ve kamu özelleştirme sistemi aracılığıyla devlete ait ağır endüstrileri özelleştirmiştir. Yeni gelişen sistem altında her vatandaşa ılımlı bir fiyat ile devlete ait herhangi bir şirkette olası hisseleri temsil eden bir kupon kitabı satın alma fırsatı verildi. Kupon sahipleri daha sonra kuponlarını yatırıma çevirebilir, seçilen şirketin sermaye tabanını artırabilir ve vatandaş hissedarlarının bir topluluğunu oluşturabilirdi. Bu, vatandaşlara pay aktarımı yerine özel şirketlere toplumsal varlıkların satışından oluşan Rus özelleştirmesinin karşıtıydı. Bu politikanın etkisi dramatik olmuştur. Komünizm altında, işletmelerin devlet mülkiyetinin %97 olduğu tahmin edildi. Eski sahiplerine gayrimenkul iadesi yoluyla özelleştirme büyük ölçüde 1992 yılında tamamlandı. 1998 yılına gelindiğinde, işletmelerin %80'inden fazlası özel ellerdeydi. Çeklerin gerçekleştirdiği program şimdi tamamlanmış; Çek şirketleri, dünyanın en yüksek kişi başı hisse sahipliğindedir.

1995-2000

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkenin ekonomik dönüşümü tam olarak tamamlanmışlıktan uzaktır. 1997'deki siyasi ve mali krizler, Çek Cumhuriyeti'nin Komünist sonrası Devletlerin en istikrarlı ve müreffehlerinden biri olan imajını paramparça etti. Kurumsal yeniden yapılandırmada gecikmeler ve iyi işleyen bir sermaye piyasasının geliştirilmemesi, Çek ekonomik sıkıntılarında önemli roller oynamış ve bu da Mayıs ayında bir para birimi kriziyle sonuçlanmıştır. Çok daha öncesinde belirlenmiş olan para birimi, yatırımcılar Korunalarını hükûmetin satın alabileceğinden daha hızlı sattığı için yüzen bir sisteme zorlanmıştır. Bununla ilintili, gelişmekte olan ülkeler yoksun kalmış bir şekilde dünya çapında bir eğilim izlemiştir. Yatırımcılar ayrıca Çek Cumhuriyeti'nin ekonomik dönüşümünün tamamlanmasından çok uzak olduğunu düşünüyorlardı. Bir başka karmaşık etken, GSYİH'nın yaklaşık %8'ine ulaşan cari açıktı.

Krize tepki olarak, hükûmet harcamalarını GSYİH'nın %2.5'ine düşüren iki kemer sıkma paketi daha sonra ilkbaharda ("paketler" olarak adlandırılır) duyuruldu. Büyüme 1997'de %0.3, 1998'de %-2.3 ve 1999'da %-0.5'e düştü. Hükûmet 1999 yılında bir yeniden yapılanma ajansı kurmuş ve şirketlerin yabancı şirketlere satışını teşvik etmek için yeniden canlandırma programı başlatmıştır. Temel öncelikler, AB normları, yeniden yapılanmış işletmeler, özelleştirilmiş bankalar ve yardımcı programlar ile yasama yakınsamasını hızlandırmayı içeriyordu. Artış gösteren dış satım ve buna bağlı ihracat yatırımlarıyla beslenen ekonominin 2000 yılına kadar iyileşmesi bekleniyordu.

2000-2005

[değiştir | kaynağı değiştir]

2000-2005 yılında büyüme, öncelikle Almanya'ya ve AB'ye ihracatla ve yabancı ve yerli yatırımlarla güçlü bir şekilde desteklenmiştir. Faiz oranlarındaki düşüş ve kredi kartları ve ipotek kullanılabilirliği arttıkça, yurt içindeki talep büyümeyi destekleyen bir diğer önemli etmen olmaktadır. GSYİH'nın yaklaşık %5'ini oluşturan cari açıklar, Avrupa Birliği'ndeki Çek ürünlerine olan talep arttıkça azalmaya başlıyor. Enflasyon kontrol altındadır. AB'ye son katılım yapısal reform için daha fazla ivme ve yön verir. AB'ye son katılım yapısal reform için daha fazla ivme ve yön verir. 2004 yılının başlarında hükûmet, KDV artışlarını es geçti ve kamu finansmanı boşluğunu 2006 yılına kadar GSYİH'nın %4'üne düşürmek amacıyla sosyal yardımlara olan uygunluğu sıkılaştırdı; ancak daha zor konulardan olan emeklilik ve sağlık reformları bir sonraki seçimlerin ertesini beklemek zorunda kalacaktır. Ulusal devlet telekomünikasyon kuruluşu Český Telecom'un özelleştirilmesi 2005 yılında gerçekleşti. Büyük işletmeler arasındaki yoğun yeniden yapılanma, finans sektöründe iyileştirmeler ve mevcut AB fonlarının etkin kullanımı çıkış büyümesini güçlendirmelidir.

2005-2010

[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyüme AB üyeliğinin ilk yıllarında devam etti. 2007-2010 mali krizinde çoğunlukla 1990'ların sonunda daha küçük bir kriz sırasında ders alındığı için istikrarlı bankacılık sektörü nedeniyle kredi konusundaki riskler öğrenilmiş ve çok daha temkinli hale gelmişti ve bu yüzden Çek Cumhuriyeti çok etkilenmemişti. Dahası, diğer birçok komünist sonrası ülkenin aksine, hane halkı borcunun ezici çoğunluğu – %99'dan fazla – yerel Çek para birimi cinsindendir. Bu yüzden ülke, ABD doları cinsinden daralmış para arzından etkilenmedi. GSYİH'nın bir kısmını oluşturan Çek kamu borcu, Orta ve Doğu Avrupa'daki en düşük borçlardan biridir.

Bununla birlikte, büyük bir ihracatçı olması kaynaklı, ekonomi, Almanya ve diğer ticaret ortaklarındaki talep azalmasına karşı hâlen hassastır. 2009 yılının ortasında, 2009 yılı GSYİH'sının yıllık düşüşü, nispeten mütevazı bir düşüş olan yaklaşık %3 veya %4.3 olarak tahmin edilmişti. Ekonomik krizin etkisi, 2009 yılı sonunda geçici olarak zayıflayan ve ihracatçıların hayatını basitleştiren ulusal para biriminin varlığı ile sınırlı halde olabilir.

2010-2015

[değiştir | kaynağı değiştir]

2007-2010 mali krizinden Çek Cumhuriyeti GSYİH'da durgunlaşma (stagnation) veya azalışla çıkmıştır. Petr Nečas'ın sağcı hükûmetinin mali açıdan muhafazakâr politikasını eleştiren bazı yorumcular ve ekonomistler, özellikle eski Maliye Bakanı Miroslav Kalousek'i eleştiriyordu. Miroslav Kalousek, 2008 yılında Mirek Topolánek'in merkez sağ hükûmetinde Maliye Bakanı olarak yaptığı röportajda "Çek Cumhuriyeti mali krizden muzdarip olmayacak" demiştir.[32] Eylül 2008'de Miroslav Kalousek, 2009'da %5 GSYİH artışı ile devlet bütçesini oluşturdu. 2009 ve 2010 yılında, Çek Cumhuriyeti güçlü bir ekonomik kriz yaşamış ve GSYİH %4,5 oranında azalmıştır. 2009'dan 2012'ye kadar Çek Cumhuriyeti, bağımsız Çek Cumhuriyeti tarihinde en yüksek devlet bütçe açıkları yaşamıştı. 2008'den 2012'ye kadar Çek Cumhuriyeti'deki kamu borcu %18,9 oranında arttı. Endüstriyel çıktıların azalışı en çok inşaat işkesiminde (2009'da -25%, 2013'te -15,5%) idi. 2009 4.Ç'den 2013 1.Ç'ine kadar GSYİH %7,8 oranında azaldı.

2012 yılında Çek hükûmeti KDV oranlarını artırdı. Temel KDV oranı 2012 yılında %20'den 2013'te %21'e yükseldi ve indirgenmiş KDV oranları 2013'te %14'ten %15'e yükseldi. Küçük işletmelerin satışları, artan KDV oranları sonucu 2012'den 2013'e kadar %21 oranında azaldı.[33] Patria.cz 2013 yılında satışlarda durgunluk ve hafif artış olacağını tahmin ediyordu. Bir diğer sorun ise dış ticaretti. Çek Cumhuriyeti bir ihracat ekonomisi olarak kabul edilir (Çek Cumhuriyeti güçlü makine ve otomotiv sanayisine sahiptir), ancak 2013 yılında dış ticaret hızla azalmış ve bu da diğer birçok soruna ve devlet bütçe açığının artmasına neden olmuştur. 2013 yılında, Merkez Bankası olan Çek Ulusal Bankası, tartışmalı parasal adımlar attı. CNB, 2013 yılının Kasım ayında enflasyonun %0.2'den 2014 1.Ç'te %1.3'e yükseldiği zaman Dış satımı ve istihdamı artırmak için Çek korunasının (CZK) değerini kasten düşürmüştür.

2015 yılında Çek Cumhuriyeti ekonomisi %4,2 oranında büyümüş ve Avrupa Birliği'ndeki en hızlı büyüyen ekonomi olmuştur.[34] 29 Mayıs 2015 tarihinde, Çek ekonomisinin büyüme rakamının %3,9'dan %4,2'e yükseldiği hesaplanarak açıklandı.[35]

2015–günümüz

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağustos 2015'te Çek GSYİH büyümesi %4.4 idi ve Çek ekonomisi Avrupa'da en yüksek büyüme oranına sahipti.[36]

9 Kasım 2015'te Çekya'daki işsizlik %5.9 ile, Şubat 2009'dan bu yana en düşük oranda gerçekleşti.[37] Eylül 2016'da işsizlik %4.0 idi.[38] 2016 yılında, 1995 yılından bu yana ilk kez, Çek Cumhuriyeti'nin 61 milyar CZK bütçe fazlası vardı.

Yaz 2017 ile biten yıl içinde, Çek GSYİH %4.7, Avrupa'da üçüncü en hızlı idi ve işsizlik, Avrupa veya ulusal sözleşmelerde Avrupa'daki en düşük oran olan %3 veya %4 idi.

289 milyar CZK değerinde temettü 2016 yılında Çek şirketlerinin yabancı sahiplerine ödenmiştir.[39]

Avrupa Birliği

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Çek Cumhuriyeti ve Euro

2004 yılında Avrupa Birliği'ne katılımından bu yana, Çek Cumhuriyeti Avrupa Birliği'nin ekonomik ve parasal birliğini kabul etmiştir ve bunun sürerliği gelecekte Euro para biriminin benimsenmesine bağlıdır.

Çek Cumhuriyeti ayrıca Avrupa yapısal ve yatırım fonlarından 2014-2020 arasında €24.2 milyar alacaktır,[40][41] bununla birlikte, bu toplam, Çekya'dan, fonların telafi edilmesini amaçlayan diğer AB üyelerine ait yabancı sermayeli şirketlerin kârlarının sermaye çıkışından daha ağır basmamaktadır.[42]

Kamu politikası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülkenin Merkez Bankası olan Çek Ulusal Bankası.
Ayrıca bakınız: Çekya'da Sağlık, Çekya'da Varlıklar ve Avrupa Sosyal Modeli

2016'dan beri Çek Cumhuriyeti, OECD üyeleri içinde en düşük ikinci yoksulluk oranına (yalnızca Danimarka'nın gerisinde) sahipti.[22] Çek sağlık sistemi, 2016 Euro sağlık tüketicileri endeksinde 13. sırada yer almaktadır.[43]

Enerji

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Çekya'da enerji

Elektriğin çoğu, kömür (%51,4, 2015) ve nükleer (%32, 2015) enerji santralleri tarafından üretilmektedir; yenilenebilir enerji santrallinin üretimdeki oranı %11,2'dir (2015).[44] Çek Cumhuriyeti uzun vadeli bir elektrik ihracatçısıdır.[45] Çekya'da kullanılan petrolün %97-98'i dış alımla karşılanmaktadır.[46]

Hükûmetin 2015 enerji politikası nükleer enerjiyi ana enerji kaynağı olarak belirlemiştir ve payının 2040 yılına kadar %46 ila %58 arasına yükseleceği öngörülmektedir. Kömürle elde edilen enerjinin %21'e düşmesi planlanırken, yenilenebilir enerji kaynakları %25'e ve gaz arzı %5 ila 15'e yükselecek.[47]

İstatistiksel göstergeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Çekya'da GSYİH büyüme yüzdesi
Standard & Poor's tarafından kredi reytingleri
Çekya'da ortalama brüt ücret (1990-2015)
2012'de kişi başına düşen Avrupa GSYİH'sı (SAGP)
Kişi başı Çek ulusal geliri ve Avrupa Birliği'nde kişi başına GSYİH (SAGP olarak) (güncel, uluslararası $ olarak). Dünya Bankası, 2016

Ana göstergelerin gelişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki çizelge 1980-2017 arası temel ekonomik göstergeleri göstermektedir. %2'nin altındaki enflasyon yeşil renktedir.[48]

Yıl GSYİH
(milyar ABD doları, SAGP) 		Kişibaşı GSYİH
(milyar ABD doları, SAGP) 		GSYİH artışı
(reel) 		Enflasyon oranı
(Yüzde olarak) 		İşsizlik
(Yüzde olarak) 		Hükûmet borcu
(GSYİH'nin %'si olarak)
1995 143.3 13,874 n/a n/a %4.0 13.7
1996 artış152.6 artış14,783 artış%4.5 ▲%8.8 ▼%3.9 ▼%11.6
1997 artış154.3 artış14,965 azalış%−0.6 ▲%8.6 ▲%4.8 ▲%12.3
1998 artış155.4 artış15,092 azalış%−0.3 ▲%10.7 ▲%6.5 ▲%14.0
1999 artış160.1 artış15,557 artış%1.4 ▲%2.2 ▲%8.7 ▲%15.3
2000 artış170.7 artış16,608 artış%4.3 ▲%3.8 ▲%8.8 ▲%17.0
2001 artış179.7 artış17,000 artış%2.9 ▲%4.7 ▼%8.1 ▲%22.8
2002 artış185.4 artış18,179 artış%1.7 artış%1.9 ▼%7.3 ▲%25.9
2003 artış196.0 artış19,225 artış%3.6 artış%0.1 ▲%7.8 ▲%28.3
2004 artış211.2 artış20,717 artış%4.9 ▲%2.7 ▲%8.3 ▲%28.5
2005 artış232.3 artış22,774 artış%6.5 artış%1.9 ▼%7.9 ▼%27.9
2006 artış255.8 artış25,022 artış%6.8 ▲%2.5 ▼%7.1 ▼%27.7
2007 artış277.3 artış27,046 artış%5.6 ▲%2.9 ▼%5.3 ▼%27.5
2008 artış290.4 artış28,072 artış%2.7 ▲%6.3 ▼%4.4 ▲%28.3
2009 azalış278.5 azalış26,714 azalış%−4.8 artış%1.0 ▲%6.7 ▲%33.6
2010 artış288.3 artış27,559 artış%2.3 artış%1.5 ▲%7.3 ▲%37.4
2011 artış299.5 artış28,561 artış%1.8 artış%1.9 ▼%6.7 ▲%39.8
2012 artış302.6 artış28,803 azalış%−0.8 ▲%3.3 ▲%7.0 ▲%44.5
2013 artış306.0 artış29,096 azalış%−0.5 artış%1.5 ▼%6.9 ▲%44.9
2014 artış319.9 artış30,434 artış%2.7 artış%0.3 ▼%6.1 ▼%42.2
2015 artış340.6 artış32,318 artış%5.3 artış%0.3 ▼%5.0 ▼%40.0
2016 artış353.9 artış33,529 artış%2.6 artış%0.7 ▼%3.9 ▼%36.8
2017 artış375.7 artış35,512 artış%4.3 ▲%2.4 ▼%2.9 ▼%34.7

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

CIA World Factbook 2017'den 'GSYİH (s.):' 353,9 milyar dolar (2016) 'GSYİH (nom.):' 195.3 milyar dolar (2016) 'GSYİH Büyümesi:' % 2.6 (2016) 'Kişi başına düşen GSYİH (sf.):' 33.500 ABD Doları (2016) 'Kişi başına düşen GSYİH (nom.):' 18.487 $ (2016) 'Sektöre göre GSYİH:' Tarım: %2.5 Endüstri: %37,5 Hizmetler: %60 (2016) Enflasyon: %0.7 (2016) İşgücü: 5.427 milyon (2017) 'İşsizlik:' % 2,3 (Eylül 2018)

Endüstriyel üretim büyüme oranı: %3.5 (2016)

Yüzde payı ile hanehalkı geliri veya tüketim: (2015)

  • en düşük %10: %4.1
  • en yüksek %10: %21.7

'Kamu Borcu:' % 34,2 GSYİH (2018)

Ticaret ve finans

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Çek Cumhuriyeti'nin dış ilişkileri

İhracat: 136.1 milyar dolar İhracat Ürünleri: Makine ve Nakliye Araçları, Hammaddeler, Yakıt, Kimyasallar (2018)

İthalat: 122.8 milyar dolar İthalat ürünleri: makine ve ulaşım araçları, hammaddeler ve yakıtlar, kimyasallar (2018) Cari Hesap bakiyesi: 2.216 milyar dolar (2018) İhracat ortakları: Almanya %32.4, Slovakya %8.4, Polonya %5.8, İngiltere %5.2, Fransa %5.2, İtalya %4.3, Avusturya %4.2 (2016) İthalat ortakları: Almanya %30.6, Polonya %9.6, Çin %7.5, Slovakya %6.3, Hollanda %5.3, İtalya %4.1 (2016) Rezervler: 85.73 Milyar $ (31 Aralık 2016) Doğrudan Yabancı Yatırım: 139.6 milyar dolar (31 Aralık 2016) Yurt dışındaki Çek Yatırımları: 43.09 milyar dolar (31 Aralık 2016) Dış borç: 138 milyar dolar (31 Aralık 2016) Halka Açık İştirakli Payların Değeri: 44.5 milyar dolar (31 Aralık 2016)

BT ve Telekomünikasyon

[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası sıralamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Çek Cumhuriyeti'nin uluslararası sıralaması

Toplum ve yaşam kalitesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "GDP, National Accounts". Çek İstatistik Kurumu. 2018. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2018. 
  2. ^ a b "World Economic Outlook Database, April 2018" [Dünya Ekonomik Görünüm Veritabanı, Nisan 2018]. Uluslararası Para Fonu. 1 Nisan 2018. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2018. 
  3. ^ a b "World Economic Outlook Database, January 2018" [Dünya Ekonomik Görünüm Veritabanı, Ocak 2018]. Uluslararası Para Fonu. Ocak 2018. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2018. 
  4. ^ "Czech Republic". Central Intelligence Agency World Factbook. CIA. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2017. 
  5. ^ "Inflation, Consumer Prices". Çek İstatistik Kurumu. 15 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2018. 
  6. ^ Gini Index 7 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Investopedia.
  7. ^ COUNTRY COMPARISON :: LABOR FORCE 30 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The World Factbook, 30 Mayıs 2016
  8. ^ LABOR FORCE - BY OCCUPATION 22 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The World Factbook.
  9. ^ a b c "Unemployment rates, seasonally adjusted, March 2018 (%)" [Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranları, Mart 2018]. ec.europa.eu. Mart 2018. 5 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  10. ^ "Average wages - 2nd quarter of 2018". Çek İstatistik Kurumu. 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2018. 
  11. ^ "Výpočet čisté mzdy 2019 - Kalkulačka | Peníze.cz". 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  12. ^ a b "Czech Republic exports, imports and trade balance By Country 2016". 15 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  13. ^ Vyvážené zboží míří z 84 procent do EU. Do Ruska jde minimum 28 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Çekçe) ČT24. 13.9.2016.
  14. ^ "Export Partners of Czech Republic". CIA World Factbook. 2012. 6 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013. 
  15. ^ Podíl dovozu ze zemí EU 28 na celkovém dovozu (%) 10 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Çek İstatistik Kurumu. 20.02.2017.
  16. ^ "Import Partners of Czech Republic". CIA World Factbook. 2012. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013. 
  17. ^ "International investment position statistics - Statistics Explained". ec.europa.eu. 18 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  18. ^ "Sovereigns rating list". Standard & Poor's. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2012. 
  19. ^ "ČNB". 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  20. ^ Aspalter, Christian; Jinsoo, Kim; Sojeung, Park (10 Mart 2009). "Analysing the Welfare State in Poland, the Czech Republic, Hungary and Slovenia: An Ideal-Typical Perspective" [Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Slovenya'daki refah durumunu analiz: Kusursuz-Özgün bir bakış açısı]. doi:10.1111/j.1467-9515.2009.00654.x. 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  21. ^ Tait, Robert (6 Ocak 2019). "Czech democracy 'under threat' from rising debt crisis" [Yükselen borç krizinde 'tehdit altında' olan Çek demokrasisi]. The Guardian. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  22. ^ a b Federica Cocco (19 Ekim 2016). "Israel and the US have the highest poverty rates in the developed world". Financial Times. 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  23. ^ "2018 Index of Economic Freedom Country Rankings" [Ekonomik Özgürlük Endeksi 2018 Ülke Sıralaması]. heritage.org. Aralık 2018. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019. 
  24. ^ https://www.globalinnovationindex.org/gii-2016-report# 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Global Innovation Index 2016 Report
  25. ^ "The Global Competitiveness Report 2018" [2018 Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu]. reports.weforum.org. Dünya Ekonomik Forumu. 2018. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018. 
  26. ^ "Enabling Trade rankings". reports.weforum.org (İngilizce). Dünya Ekonomik Forumu. 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ "Economic Complexity Rankings (ECI)" [Ekonomik Bileşim Sıralaması (ECI)]. The Atlas of Economic Complexity. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2017. 
  28. ^ a b "Market Information: Sectors and Products" [Pazar Bilgisi: Üretim Kesimleri ve Ürünler]. businessinfo.cz. BusinessInfo. 1 Şubat 2018. 2 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2019. 
  29. ^ "Náš účet za komunismus". penize.cz. 18 Ekim 2012. 3 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2015. 
  30. ^ "History of Czechoslovak currency" [Çekoslovak para biriminin geçmişi]. zlate-mince.cz (Çekçe). 1 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2014. 
  31. ^ Petr Pabian (2009). "Europeanisation of higher education governance in the post-communist context: The case of the Czech Republic" [Komünistlik sonrası bağlamda yükseköğretim yönetişiminin Avrupalılaştırılması: Çek Cumhuriyeti davası]. European Integration and the Governance of Higher Education and Research. ss. 257-278. 
  32. ^ "Miroslav Kalousek: Moná vás zklamu: krize nám nehrozí" [Belki sizi hayal kırıklığına uğrattım: ama krizde tehlikede değiliz.]. hn.ihned.cz. Hospodáøské noviny. 6 Ekim 2008. 25 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2015. 
  33. ^ "Služby - vývoj tržeb ve službách v ČR, 2015" [Çek Cumhuriyeti'nde, 2015'te hizmet satışlarının geliştirilmesi]. kurzy.cz. 28 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2015. 
  34. ^ "Česká ekonomika roste nejrychleji v celé EU" [Çek ekonomisi tüm AB'de en hızlı büyüyen konumundadır]. ČT24. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2015. 
  35. ^ "Tvorba a užití HDP - 1. čtvrtletí 2015, Rychlejší růst české ekonomiky potvrzen" [GSYİH oluşumu ve kullanımı - 2015 1. çeyrekte, Çek ekonomisinde daha hızlı bir büyüme doğrulandı] (Çekçe). Çek İstatistik Kurumu. 5 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2015. 
  36. ^ "Czechs Power EU's Fastest GDP Growth as Romania, Hungary Stumble" [Çeklerin Gücü Romanya ve Macaristan'ın tökezlemesiyle AB'nin en hızlı büyüyen GSYİH'si oldu]. bloomberg.com. Bloomberg News > Bloomberg Business. 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2015. 
  37. ^ "Nezaměstnanost v říjnu opět klesla, lidí bez práce je nejméně od února 2009" [Ekim ayında işsizlik tekrar düştü, işsiz insanlar Şubat 2009'dan bu yana en az sayıda] (PDF). portal.mpsv.cz. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2015. 
  38. ^ Unemployment rates, seasonally adjusted, September 2016 28 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Eurostat.
  39. ^ "Czech foreign owned companies take second biggest dividend yield in 2017:report" [Yabancı Çek şirketleri 2017 bildirisine göre ikinci en büyük temettü verimi aldı]. Radyo Prag. 7 Mart 2018. 
  40. ^ "European Structural and Investment Funds: Country factsheet - Czech Republic" [Avrupa Yapısal ve Yatırım Fonları: Ülke bilgi sayfası - Çek Cumhuriyeti] (İngilizce). ec.europa.eu. 19 Mayıs 2016. 13 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2018. 
  41. ^ "DotaceEU - EU funds in the CZ". 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  42. ^ "Germany's troubled relations with the Visegrad states show the limits to its power" [Almanya’nın Visegrad ülkeleriyle olan sıkıntılı ilişkileri, gücünün sınırlarını gösteriyor] (İngilizce). The Economist. 14 Haziran 2018. 19 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2018. 
  43. ^ "Euro Health Consumer Index 2016" [2016 Euro Sağlık Tüketicileri Endeksi] (PDF). Health Consumer Powerhouse. 30 Aralık 2016. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2017. 
  44. ^ "Souhrnné údaje o výrobě elektřiny za leden až prosinec 2015" [Ocak-Aralık 2015 arası elektrik üretimi hakkında özet veriler] (Çekçe). 9 Ağustos 2016. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  45. ^ "Češi loni spotřebovali rekordní množství elektřiny. Země ale zůstává i významným exportérem energie" [Çekler geçen yıl rekor miktarda elektrik tükettiler. Ancak ülke büyük bir enerji ihracatçısı olmaya devam ediyor]. ČT24. 21 Şubat 2019. 24 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  46. ^ "Zásobování České republiky ropou" [Çek Cumhuriyeti ham petrol arzı] (PDF) (Çekçe). pro-energy.cz. 23 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  47. ^ Jo Harper (17 Nisan 2018). "Czech Republic weighs nuclear options" [Çek Cumhuriyeti nükleer seçenekleri ağırlaştırıyor] (İngilizce). Deutsche Welle. 8 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  48. ^ "Report for Selected Countries and Subjects" [Seçili Ülkeler ve Konular İçin Rapor]. imf.org (İngilizce). Uluslararası Para Fonu. 31 Ocak 2018. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2018. 
  • Çek İstatistik Ofisi tarafından Statistická ročenka České republiky (Çek Cumhuriyeti İstatistik Yıllığı). Mevcut çalışma 1957'den beri yıllık olarak yayınlanmaktadır. Son yıllıklar çevrimiçi olarak okunabilir (Çekçe ve İngilizce olarak).
  • Çekoslovakya ilk istatistik yıllığını 1920 yılında yayınladı. Tarihsel olarak kullanılan adlar: Statistická příručka Republiky československé (Çekoslovakya Cumhuriyeti İstatistik El Kitabı), Statistická ročenka Protektorátu Čechy a Morava (Bohemya ve Moravya Koruma Genel Müdürlüğü İstatistik Yıllığı) (Alman işgali sırasında) ve Statistická ročenka Československé socialistické republiky (Çekoslovak Sosyalist Cumhuriyeti İstatistik Yıllığı).
  • Avusturya-Macaristan'daki Çek toprakları ile ilgili istatistikler Bohemya Krallığı Bölge İstatistik Bürosu (Zemský statistický úřad Království českého) tarafından toplandı. (Çek Krallığı İl İstatistik Ofisi) 1897'de kuruldu. 1909 ve 1913'te iki ayrıntılı kitap (Çekçe ve Almanca) yayınlandı.
  • Benacek, Vladimir: ittifaklar ekonomisi ve bileşme (veya dağılma), Çek ekonomi tarihinde gösterilen bir diğer geçiş yorumu (economics of alliances and (dis)integration, an alternative interpretation of transition illustrated on Czech economic history) (Haziran 2002) - s. 25
  • Horvath, Julius: 1997 Çek para birimi krizi - En: Dabrovski, Marek: gelişmekte olan piyasalardaki döviz krizleri - New York: Springer, 2003 - s. 221-234
  • OECD: ekonomik araştırmalar, Çek cumhuriyeti, 1991-2018 (OECD iLibrary)
  • Zidek, Libor: merkezi planlamadan pazara, Çek ekonomisinin 1989-2004 arası dönüşümü (from central planning to the market, the transformation of the Czech economy 1989-2004) Budapeşte: CEU press, 2017

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çekya_ekonomisi&oldid=34237241" sayfasından alınmıştır