Çek (bankacılık)

Çek, kıymetli evrak niteliğine sahip, keşideci (düzenleyen), lehtar ve muhatap (banka) arasındaki üçlü bir havale ilişkisini barındıran, bir alacak hakkını içeren kambiyo senedi türüdür.

Keşideci, bir çek düzenleyip tedavüle sokarak; çekin hamiline çek bedelini tahsil yetkisini, muhatap bankaya ise keşidecinin banka nezdindeki hesabından alınacak çek bedelini lehtara ödeme yetkisini vermektedir. Çekte muhatabın mutlaka bir banka olması gerekir ve evrak olarak bankalar tarafından basılan çek karnelerinin kullanılması gerekir.

Çek antik çağlardan beri, en azından 9. yüzyıldan beri kullanılagelen bir senettir. 20. yüzyılın ikinci yarısında, özellikle 1990’lı yıllarda çek kullanımı zirveye ulaşmıştır ancak bundan sonra kredi kartlarının yaygınlaşmasıyla önemi kaybetmiştir. Günümüzde bazı ülkelerde kademeli olarak çek kullanımı terk edilmektedir.

Bir kişinin çek tanzim edebilmesi için banka ile çek sözleşmesi imzalaması gerekmektedir. Ayrıca çekte vade olmadığı için çekler görüldüğünde ödenir.

Şekil

Çek el yazısı ile atılan ıslak imza ile düzenlenebilir. İmza yerine parmak basılamaz, mühür vb. işaretler kullanılamaz. Görme engelliler ise imza atabildikleri takdirde herhangi bir şahide gerek olmadan çek düzenleyebilir.

Çek, bono ve poliçeden farklı olarak hamiline düzenlenebilir. Hamiline düzenlenen çek, zilyet olan yani çeki elinde bulunduran ve bankaya ibraz eden bir kişiye ödenir.

Vade

Çek, bir ödeme aracı olmasına rağmen vadeli bir ödeme aracı değildir. Bu nedenle çek, vade koyulmasına yabancı bir ödeme aracıdır ve görüldüğünde ödenir. Uygulamada ise bazen çekin düzenlenme tarihine gerçek tarihten daha ileri bir tarih yazılarak çek vadeli bir hale getirilmektedir. Bu çeklere ‘vadeli çek’ denilmektedir. Ancak kanunun ilgili maddesine göre çekte yazan düzenlenme tarihinden daha önce ibraz edilen çekler de ibraz edildiği gün ödenir.

Yasal düzenlemeler

Birçok Avrupa Birliği ülkesinde, çekin karşılığının hesapta bulundurulmaması idari yaptırıma bağlanmıştır.

Ayrıca bakınız

• Karşılıksız çek