Yusuf Hemedanî
 | Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Ebû Yakûb Yûsuf Hamdanî | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1048 Bûzencird Köyü, Rey ile Hamedan arasında |
| Ölüm | 1140 (91-92 yaşlarında) Merv |
| Etnik köken | Azerbaycan Türkü |
Yusuf Hemedani, (1048-1140) (Arapça: أبو يعقوب يوسف همداني; Ebu Yakub Yusuf Hamdani) önde gelen din bilginlerindendir. Rey ile Hamedan arasında Bûzencird adlı bir köyde doğmuştur. Merv şehrinde türbesi bulunmaktadır. Ebû Yakûb Yusuf Hemedanî, Hoca Ahmed Yesevî ile Abdülhâlik Gucdüvânî'nin hocasıdır.[1][2]
Hayâtı
[değiştir | kaynağı değiştir]Nakşibendi Tarikatı'nın silsilesinde[3] yer alan Yusuf Hemedani, Allah yolunda hizmet için Merv, Buhara, Herat, Semerkand gibi İslâm merkezlerini dolaşarak halkı irşâda davet etmekteydi. Tarihi kaynaklarda kaydedildiğine göre devrin Selçuklu sultanı Sultan Sencer, Yusuf Hemedani’ye bağlılığını her vesileyle göstermiştir. Dolayısıyla "Hocaların Hocası" olarak anılmaktadır.
Evliyânin büyüklerindendir ve ismi "Yûsuf bin Yâkûb Hemedânî"dir. Künyesi "Ebû Yâkûb"dur. İmâm-ı Azâm'ın soyundandır. İnsanları Hakk'a dâvet eden, onlara doğru yolu gösterip, hakiki saâdete kavuşturan ve kendilerine “Silsile-i âlîyye” denilen büyük âlim ve velîlerin Muhammed'den sonra gelen sekizincisidir. 1048 (H.440) senesinde Hemedan’da doğdu. 1140 (H.535) de Herat’tan Merv’e giderken yolda vefat etti.
On sekiz yaşında Bağdat’a gelip, fıkıh îlmini Ebû İshâk-î Şîrâzî’den öğrendi. Yaşı küçük olmasına rağmen, Ebû İshâk kendisine husûsî ihtimâm gösterirdi. Bunun ve diğer fıkıh âlimlerinin derslerine devam etmekle, Hanefî mezhebinde fıkıh ve münazara âlimi oldu. İsfahan ve Semerkand’da, zamanın meşhur hadîs âlimlerinden hadîs ilmini öğrendi. Tasavvufu Şeyh Ebû 'Ali el-Fermâdî'den öğrenip, onun sohbetinde yetişerek kemâle ulaştı. Abdullâh-ı Cûveynî, Hasan Simnânî ve birçok büyük zat ile görüşüp, sohbet etti. Kendilerinden ilim öğrendi. Yaya olarak otuz yedi hac yaptı. Kur'ân-ı Kerîm'i sayısız defalar hatmetti. Gece namazlarında her rekâtta bir cüz okurdu. Tefsir, hadîs, kelâm ve fıkıh ilminden yedi yüz cüz ezberindeydi. İki yüz on üç mürşîd-i kâmilden istifâde etti. Yedi bin kâfirin îmâna gelmesine sebep oldu. Hızır aleyhisselâm ile çok sohbet etti.
Yetiştirdiği meşhûr şahsiyetler
[değiştir | kaynağı değiştir]Altmış yıldan fazla, insanlara doğru yolu göstermekle meşgul oldu. Yüzlerce talebe ondan ders aldı. Abdullâh-î Berkî, Hasan-î Endâkî, Ahmed Yesevî ve Abdülhâlik-i Gücdüvânî gibi büyük veliler yetiştirdi. Bunlardan Ahmed Yesevi, Türkistan tarafına göç edip, insanları irşada davet ederek büyük hizmetlerde bulundu. Yûsuf-û Hemedânî, bütün dostlarına, talebesi Abdülhâlik-i Gücdüvânî’ye tâbi olmalarını söyledi. Kendisinden sonra, bu talebesi insanlara doğru yolu gösterdi.
| Makale serilerinden |
 |
Yûsuf-û Hemedânî, önce Merv şehrinde bir müddet kalıp Herât’a gitti ve orada uzun zaman kaldı. Sonra, tekrar Merv’e gelip bir müddet daha kaldıktan sonra Herat’a döndü. Herat’tan Merv’e yaptığı son yolculuğu sırasında vefat etti. Kabri Merv şehrinde olup, ziyâret edilmektedir.
Yûsuf-û Hemedânî, İmâm-ı Â'zama pek çok bağlıydı. Irak, Horasan, Mâverâünnehr bölgelerinin muhtelif şehirlerinde bulunarak, halka saadet yolunu anlatmak ile meşgul olmuştur. İlmî, fazîleti ve kerâmetleriyle İslam dünyasında tanınıp, çok sevilmiştir.
Kişiliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Hakiki İslâm âlimlerinden ve evliyânın büyüklerinden olan Yûsuf-i Hemedânî orta boylu, buğday benizli, kumral sakallı, zayıf bir kişi idi. Eline ne geçerse muhtaçlara verir, kimseden bir şey istemezdi. Herkese karşı çok iltifât eder, yumuşak ve merhametli davranırdı. Yolda yürürken bile Kur'ân-ı kerîm okumakla meşguldü. Hoş-dû denilen yerden, câmiye gelinceye kadar bir hatim okur, mescid kapısından, Hasan Endâkî ve Hoca Ahmed Yesevî hanesine varıncaya kadar Bakara Sûresi'ni okurdu. Geri dönerken Âl-i İmrân Sûresi'ni bitirirdi. Arada bir yüzünü Hemedân’a çevirir ve çok ağlardı. Salmân-ı Fârisî'nin asası ile sarığı kendisindeydi. Her ay başında, Semerkand âlimlerini çağırarak onlarla sohbet ederdi. Bir taraftan köylülere ve yanına gelen herkese doğru din bilgilerini öğretmeye çalışır, insanlarla uğraşmaktan, onları yetiştirmek için çalışmaktan hiç sıkılmazdı. Diğer taraftan, ağrılara ve yaralara ilâç yaparak herkesin derdine deva bulmaya çalışırdı. Böylece, maddi ve manevi hastalıkların iyileştirilebilir, mütehassısı olduğunu ispat ederdi.
Talebelerine ve kendisini sevenlere daima Muhammed ve ashabının yolunda gitmelerini tavsiye ederdi. Kalbi, bütün mahlûkât için derin bir sevgi ile doluydu. Gayrimüslimlerin evlerine giderek, onlara İslamiyeti anlatırdı. Her şeye sabır ve tahammül eder, herkese karşı muhabbet gösterirdi. Altın ve gümüş esyâ kullanılmasına müsâde etmez, fakirlere zenginlerden daha fazla itibar ederdi. Zühd sâhibi idi. Dünya'ya ehemmiyet ve kıymet vermezdi. (Melâmetîik ve Kalenderîlik) Odasında hasır, keçe, ibrik, iki yastık ve bir tencereden başka bir şey bulunmazdı. Talebelerine, Dört Halife'nin menkibe ve fazîletlerinden bahseder, onlar gibi ahlâklanmalarını nasihat ederdi.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye (49. Baski); s.1164
- El-A’lâm; c.8, s.220
- Sezerât üz-Zeheb; c.4, s.110
- Câmiû Kerâmât-il-Evliyâ; c.2, s.289
- Tabakât-ül-Kübrâ; c.1, s.135
- Hadâik-ul-Verdiyye; s.106
- Reşahât (Arabî); s.14
- Reşahât (Osmanlıca); s.17
- Kalâid-ül-Cevâhir; s.110
- Hadîkat-ül-Evliyâ; s.14
- İrgâm-ül-Merîd; s.48
- Behçet-üs-Seniyye; s.11
- Rehber Ansiklopedisi; c.18, s.232
- İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.7, s.367
- Makâmât-i Yûsuf Hemedânî; Süleymâniye Kütüphânesi, İbrâhim Efendi Kısmı, No: 430
- Bırifkan Seyyidleri ; s.72
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Mevlânâ Yûsuf el-Hemedânî Hazretleri". İsmailağa Câmiası Resmî İnternet Sitesi. 22 Ekim 2014. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021.
- ^ "YÛSUF el-HEMEDÂNÎ - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021.
- ^ Silsilah (Arapça: سلسلة) Türkçesi zincir.
