Yüz Yıl Savaşı

Yüz Yıl Savaşları
	; Orléans kuşatmasında Jeanne d'Arc
Tarih	1337-1453
Bölge	Fransa
Sebep	Taht iddiası
Sonuç	Fransız zaferi
Taraflar
Fransa Krallığı; Kastilya; İskoçya; Cenova; Mayorka Krallığı; Bohemya; Aragon hükümeti; Bretonya;	İngiltere Krallığı; Burgonya; Portekiz; Navarre; Flanders; Hainaut; Aquitaine; Lüksemburg; Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
(Savaşta etkili olanlar) II. Jean IV. Philippe Jeanne d'Arc Bertrand du Guesclin VI. Charles VII. Charles	(Savaşta etkili olanlar) III. Edward Kara Prens Edward V. Charles V. Henry VI. Henry

Yüz Yıl Savaşı (Yüz Yıl Savaşları), İngiltere Kralı III. Edward'ın Fransa tahtında hak iddia etmesiyle 1337'de başlayan ve ancak 116 yıl sonra 1453'te sona eren savaşlar dizisidir.^[1]

Genel olarak 1337'de başlayıp 1453'te bittiği kabul edilen Yüz Yıl Savaşları, görünürde feodalite ve hanedan savaşıydı. Feodal nitelikteydi, çünkü İngiltere Kralı aynı zamanda Akitanya dükü olduğundan, Akitanya'daki uyrukları dükle bir sorunları olduğunda onun süzerenine, yani Fransa Kralına başvurabiliyorlardı.^[2] Hanedan çatışmalarının temelinde ise, Fransız baronlarının, Fransa Kralı IV. Charles'ın ölümünden sonra yerine İngiltere Kralı III. Edward'ı değil, VI. Philippe'i seçmeleri yatıyordu. Toprakları Fransa'nın olan ama ekonomisinin temeli İngiliz yününe dayanan Arquitani ve Flandr'daki olaylar, 1294'ten itibaren iki ülke arasındaki gerginliği sonunda iyice artırdı. İngiltere Kralı ilan edilen III. Edward, annesi Isabelle de France'ı sürgüne gönderdi ve annesinin sevgilisi Mortimer'ı idam ettirdi (1330). Fransa Kralı IV. Philippe'in anne tarafından dedesi olması gerçeğine dayanarak Fransa tahtı üzerinde hak iddia etti; böylece Yüz Yıl Savaşları patlak verdi.

İlk saldırıyı başlatan İngiliz orduları Crécy'de Fransızları yendi (1346) ve Calais'yi ele geçirdi. Poitiers'de bir zafer daha kazanan (1356) İngilizler, Fransa Kralı II. Jean'ı esir aldılar. Çaresiz kalan Fransızlar 1360'taki Brétigny Antlaşması'yla çok büyük toprak kaybetti. V. Charles döneminde, Krallık Orduları Komutanı Bertrand du Guesclin'in önerisiyle benimsedikleri yeni stratejiye göre, İngilizlerle çarpışmaktan kaçınarak ve sırayla kuşatma harekâtı yürüterek, kaybettikleri toprakların hemen hepsini 1374'ten önce geri aldılar. Prensle arasındaki mücadeleyi fırsat bilen İngiltere Kralı V. Henry yeniden Fransa üzerine yürüdü ve Agincourt Muharebesi'ni (1415) kazanarak Normandiya'yı aldı. Fransa Kralı VI. Charles'ın imzalamak zorunda kaldığı Troyes Antlaşması'na (1420) göre, Fransa tahtının varisi İngiltere Kralı V. Henry'nin oğlu VI. Henry olacaktı. Lorraine'li genç bir kızın, Jeanne d'Arc'ın inancı ve coşkusuyla yeni bir güç kazanan Fransız Orduları Orléans'ı kurtardılar ve Reims'de veliaht VII. Charles'a taç giydirdiler. Jeanne d'Arc'ın İngilizler tarafından diri diri yakılmasından (1431) sonra Fransa Kralı, İngiltere'nin müttefiki Bourgogne ile Arras Antlaşması'nı (1435) imzaladı, Orduda reform yaptı ve güçlü bir topçu sınıfı kurdu. Bu sayede Fransızlar sırasıyla Paris'i (1436), Normandiya'yı (1450) ve Arquitania'yı (1453) geri aldılar. Böylece, herhangi bir anlaşma imzalanmadan savaş fiilen sona erdi.

Geçmiş

Çatışmanın geçmişi 400 yıl öncesinde 911'de başlar. Carolingionlu Charles The Simple -(18 Eylül 879-7 Ekim 929) Simple (basit) diye adlandırılıyordu)-; Carolingion Hanedanlığı'nın bir üyesiydi. Fransa'yı (batı Fransa) Kral olarak (883-922/923'e kadar yönetti), Viking Rollo'nun (Vikingler'in ilk Kralı 860-932) Krallığının Normandiya kısmına yerleşmesine izin verdi. 1066'da Normanlar savaşta William'ın komutası altındaydılar. Ve İngiltere'yi zapt ettiler. Anglo-Saxon liderlerini Hasting savaşında yenerek yeni bir Anglo-Norman güç yapısını kurdular. Gelecekteki Viking Rollo ile başlayan olaylara dikkat çekmek önemlidir. Daha sonra İngiltere Kralı olsalar bile Norman liderler Fransa Kralı'nın vasalı idi.

İngiltere'de anarşi olarak bilinen birbirini takip eden bir savaş ve huzursuzluk döneminde (1135-1154) Anglo-Norman Hanedanlığını Angevin Kralları başarı ile yönetiyordu. Gücün en yükseğindeki Angevinler Normandy ve İngiltere'nin yanı sıra Maine, Anjou, Touraine, Gaskonya, Saintogne ve Akitanya'yı kontrol ediyordu. Bu toprak kalabalığı bazen Angavin İmparatorluğu olarak biliniyordu. İngiltere Kralı hala Fransa Kralının vasalı idi. O zamanki Fransa Kralından başka doğrudan doğruya pek çok Fransa toprağını yönetiyordu. Bu durum sürekli çatışma sebebi idi. Fransa bu durumu bir dereceye kadar savaşla çözdü: Normandy'nin zaptı (1214), Saintogne savaşı (1242) ve sonuncusu Saint-Sardos savaşı (1324).

Bu suretle kıtadaki nüfusu azalan İngiltere'ye Gaskonya'nın küçük bir bölgesi kaldı. Ve Norman sarayının mücevherleri tamamiyle kayboldu.

Pek çok İngiliz aristokrat büyük babalarının ve büyük büyük babalarının zengin kıtada 14. yüzyılın başına kadar kontrole sahip olduğunu hala hatırlıyordu. Ve onlar burayı atalarının yurdu olarak kabul ediyorlardı. Bu sebep toprakların mülkiyetini tekrar elde etmek için onları motive ediyordu.

Hanedanlık kargaşası: 1314-1328

Kendine özgü olaylar savaşın Fransa'da yer almasına sebep oluyordu. Direct Capetian Krallığı Orta Çağ'ın en uzun devam yaşayan hanedanlığı idi. Sülale bozulmadan devam ediyor ve krallar bu sürekliliği başarıyordu. 1314'te Direct Capetian kralı IV. Philippe (1268-29 Kasım 1314) üç erkek mirasçı X. Louis, V. Philippe ve IV. Charles bırakarak öldü. En yaşlı oğul ve mirasçı, X. Louis 1316'da öldü. Arkasında kendisinden sonra doğan biricik oğlu I. Jean ki doğumdan sonra aynı yıl içinde öldü. Ve bir kız evlat Joan ki onun babasının kim olduğu şüpheliydi.

Savaşın arifesinde: 1328-1337

V. Philippe'in tahta çıkmasından sonra bile İngilizler Gaskonya'yı hala kontrol etmekteydi. Gaskonya çok faydalı olan tuz ve şarap üretiyordu. O zaman zeamet (tımar) dan ayrı idi. İngiliz toprağında olmasına rağmen Fransız tacını tutuyordu. Onun mülkiyeti iki Kral arasında bir savaş sebebi idi. Fransa Kralı VI. Philippe, İngiltere Kralı Edward'ın topraklarını tanımasını bağımsızlığın şartı olarak talep ediyordu. Edward ise babasının kaybettiği toprakları geri almak istiyordu. 1329'daki uzlaşma her iki tarafı da memnun etmedi. Fakat Yurtta çeşitli problemlerle yüz yüze gelen Edward, Philippe'i Fransa kralı olarak kabul ediyor ve kendisinin Fransa tacındaki hakkından vazgeçiyordu. Gerçekte İngilizler Gaskonya'yı tutuyordu. 1333'te III. Edward, II. David of Scotland (II. David, 5 Mart 1324-22 Şubat 1371, İskoç Kralı) ile savaşa gitti. Fransa Auld Alliance --(İskoçya-Fransa birliği, bu birlik özellikle İngiltere'ye karşı kurulmuştu ve İlk defa böyle bir anlaşma 23 Ekim 1295'te Paris'te imzalandı)-- birleşmesi altında idi. Ve İskoç Bağımsızlığı'nın İkinci Savaşı (Second War of Scottish Independence) başladı. Fransa Kralı Philippe, dikkatini kuzey tarafa yoğunlaştırdığında, Gaskonya'yı tekrar elde etme fırsatı gördü. Savaş çok çabuk bir şekilde İngiltere tarafı için başarı ile sonuçlandı. David, Fransa'ya kaçmaya zorlandı. Kral Edward ve Edward Balliol (1282-1364 kısa süreli İskoç Kralı) tarafından Temmuz'da Halidon Tepesi Savaşı'nda (Battle of Halidon Hill) yenilmesinden sonra, 1336'da V. Philippe, David'i İskoç tahtına tekrar getirmek ve aynı zamanda Gaskonya'yı da ele geçirmek için plan yapıyordu.

Savaş başlangıcı: 1337-1360

Sluys Muharebesi, Froissart'ın günlüklerinden bir çizim Bruge yaklaşık 1470

Fransız gemileri Manş Denizi sahil yerleşimini yakıp yıkmaya başlamıştı. 1337 tarihinde Philippe Gaskonya'nın tımarlığını feodal kanunları zikrederek talep etti. Edward, kendi Lordlarının istek ve ihtiyaçlarını dikkate almayarak yeminini bozmuştu. III. Edward kendisinin gerçekte Fransa tacında hak sahibi olduğunu beyan ederek cevap verdi. Ve Azizler Günü'ndeki festivalde Lincoln piskoposu Hanry Burghersh, İngiltere Kralına nispet için Paris'e gitti. Savaş ilan edilmişti.

Savaş başladığında, Fransa nüfusu yaklaşık 17 milyondu, buna karşın İngiltere nüfusu 4 milyondu.^[3]

Savaşın ilk yıllarında III. Edward şimdiki Hollanda bölgesinin soyluları ve Flanders (Belçika, Fransa ve Hollanda'nın üst üste kapladığı bölgenin bir parçası) sakinleri ile ittifak yaptı. Fakat iki savaş sonrasında hiçbir başarı elde edilemedi. Birlik 1340 yılında dağıldı. Alman prenslerine yapılan devlet yardımı ödemeleri ve yurt dışında ordu tutmanın maliyeti İngiliz hükûmetini iflasa sürüklüyor ve Edward'ın prestijine ağır bir şekilde zarar veriyordu.

Denizde, Fransa bazı zamanlarda üstünlük elde ediyordu. Ceneviz gemilerinin ve tayfalarının sayesinde İngiliz sahillerinde pek çok kasaba bazen tekrarlı bir şekilde yağma ediliyordu. Bu İngiliz sahilleri boyunca korkuya ve parçalanmaya sebep oluyordu. Savaşın bu sürecinde Fransa'nın İngiltere'yi tamamen istila edeceği korkusu hakimdi. Fransa'nın deniz gücü İngiltere'de ekonomik kırılmaya neden oluyordu. Çünkü, bu durum Flanders'dan yün ve Gaskonya'dan da şarap ticaretini sekteye uğratıyordu. 1340 yılında İngiliz ordusunun Sluys'a karadan inmesini engelleme denemesinde Fransız filosu hemen hemen tamamıyla Sluys Muharebesi'nde tahrip edildi.

Bundan sonra İngiltere, Fransa istilasını önleyerek Manş Denizi'ni savaşın geri kalan kısmında idaresi altına alabilecekti.

İlk barış: 1360-1369

Fransa Kralı II. Jean, oğlu I. Louis'i kendi yerine İngiltere'ye esir olarak gönderdiğinde oğlu 1362'de İngiltere'den kaçtı. II. Jean şövalye gibi kendisini teslim etti ve İngiltere'de tutsak oldu. 1364 yılında onuruyla tutsak olarak öldü. V. Charles (21 Ocak 1338- 16 Eylül 1380) 1364 yılında Fransa Kralı olarak onun yerine tahta geçti.

Brétigny Antlaşması İngiltere Kralı Edward'ın, Fransa tacındaki hak iddialarını tanınmaz yaptı. Ama Edward Aquitaine'de topraklarını büyük bir hızla genişleterek Calais'i zapt etmesini sağladı. Gerçekte, Edward Fransa tacındaki hak iddiasından asla vazgeçmedi. Charles tahta çıkar çıkmaz Edward'ın yeni toprağını tekrar geri aldı. 1369 yılında, sudan sebeple III. Edward Brétigny Antlaşması koşullarını yerine getirmemişti, Charles bir defa daha savaş ilan etti.

VI. Charles altında Fransız zaferleri: 1369-1389

Charles kendi hükümdarlığı döneminde, düzenli olarak İngiliz geri çekilmesini gördü. Battle of Auray (24 Eylül 1364, Fransa'nın Auray kasabası) savaşındaki İngiliz zaferine rağmen Britanya dükleri savaşın sonunda Fransa tahtı ile ara buluculuk yapıyordu. Breton askeri, Bertrand du Guesclin Yüz Yıl Savaşları'nda en başarılı generallerden biri haline geldi.

İkinci barış: 1389-1415

IV. Henry (3 Nisan 1367-20 Mart 1413) Fransa'ya sefer düzenlemeyi planlamış olmasına rağmen kısa Krallık dönemi nedeniyle onu uygulamaya koymaya muktedir olamadı. Aynı zamanda, Fransa Kralı VI. Charles deli olmak üzereydi ve güç için kuzeni Korkusuz Jean ve onun kardeşi Louis of Orléans arasında açık bir çatışma başlamıştı. Louis'in bir cinayete kurban gitmesinden sonra, Armagnac ailesi Jean'a karşı politik gücü ele geçirdi. 1409'a kadar her iki taraf da, sivil savaştaki İngiliz kuvvetlerinin yardımını garanti altına almaya çalışıyordu.

Anlam ve önemi

Yüz Yıl Savaşları, askeri evrim zamanıydı. Silahlar, taktikler, ordu yapısı ve savaşın sosyal anlamındaki bütün değişimleri, savaşın isteklerine bir dereceye kadar cevap vermek, teknolojideki kısmen ilerleme, savaş düşüncesi derslerinde kısmen ilerleme.

Sonuçları:

Fransa savaşta galip gelerek topraklarını İngiliz işgalinden kurtarmıştır.
Top ilk kez 1346 Kresty Savaşı'nda İngilizler tarafından kullanılmıştır.
Ulusal duyguların gelişmesine yol açmıştır.
Osmanlı Devleti'nin Balkanlar'da rahat ilerlemesine ve Fetret Devri'nde bir saldırıya uğramamasını sağlamıştır.
İngiltere'de Çifte Gül adı verilen iç savaşlara neden olmuştur (1455-1485).

Silahlar

Longbow

En meşhur İngiliz silahı English Longbow, ayrıca Welsh Longbow (yaylı ok atan silah) olarak da isimlendirilir. Güçlü bir Orta Çağ silahı idi. Yaklaşık 6 ft 6 inc (2.0 metre) uzunluğundaydı. İngilizler, İskoçlar ve Galler tarafından avcılık ve savaş silahı olarak kullanıldı. Yeni silah olmadığından o zamanda savaş içinde önemli rol oynadı. İngilizler'e pek çok savaşta taktik üstünlükler verdi. Fransızlar esas olarak yaylı tüfeklerine (crossbow) güveniyorlardı. Bu alet Cenovalı paralı askerlerce sık sık kullanılıyordu. Bu silahın sık kullanılmasının nedeni kısa bir eğitim ve az bir ustalık gerektiriyor olmasıydı.

Savaş

Savaşın sonunda, Fransa ve İngiltere vergilerden sabit bir ordu yaratacak kadar paraya sahip oluyordu. Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden beri ilk defa Batı'da ve Merkezi Avrupa'da sabit bir ordu kuruluyordu. Bu ordular Kralları için tamamıyla yeni bir güç formunu temsil ediyorlardı. Onlar Kraliyeti sadece bir istiladan korumuyorlar aynı zamanda iç tehlikeden de koruyor ve toplumu kontrol altında tutuyordu. Bu ulus devletlerin erken merkezileşmesine neden olan gelişmenin büyük bir adımı idi. Aynı zamanda milliyetçiliğin de mihenk taşlarından sayılabilir.

Büyük muharebeler

1337 - Cadsand Savaşı (Battle of Cadsand) düşmanlıkların başlangıcı—İngiliz zaferi.
1340—24 Haziran - Battle of Sluys (Sulys Muharebesi) -- İngiliz Zaferi.
1345 - Battle of Auberoch (Auberoche Savaşı) -- İngiliz zaferi.
1346–26 Ağustos - Battle of Crécy (Crécy Savaşı) -- İngiliz zaferi.
1346-1347 - Siege of Calais (Calais Kuşatması) -- İngiliz zaferi.
1350 - Battle of Les Espagnouls Sur Mer --- İngiliz zaferi.
1351—27 Mart - Combat of Thirty (Otuz Hücum Savaşı) --
1356–19 Eylül - Battle of Poitiers Fransa kralı II. Jean esir alındı. -- İngiliz zaferi.
1367 - Naera Savaşı, Black Prince (Kara Prens) bir Castillian/Fransız ordusunu Najera'da (İspanya) yener.
1372 -Rochella Savaşı; Castillian-Fransız filosu İngiliz filosunu yener.
1415–25 Ekim - Agincourt Savaşı, V. Henry komutası altındaki Longbow'lu askerler, Charles d'albert komutası altındaki Fransızları yener.
1416 - İngilizler sayıca üstün olan Fransızları Valmont'da (Harfleur yakını) yener.
1417 - Belford komutası altında Sen Nehrinde deniz zaferi.
1418—31 Temmuz - Rouen kuşatması.
1421—22 Mart - Bouge savaşı.
1423—31 Temmuz - Cravant Savaşı.
1424–17 Ağustos - Vernuil Savaşı.
1429—12 Şubat - Herrings Savaşı.
1440 - John Talbot Harfleur'u alır.
1450 -Farmigny Savaşı, Comte de Clermont komutası altındaki Fransız kuvvetleri, Thomas Kyriell komutası altındaki İngiliz kuvvetlerini yener.
1453—17 Temmuz - Battle of Castillion (Castilion Muharebesi) İstanbul'un Fethi'nden tam 50 gün sonra Jean Bureau Talbot'u yener ve Yüz Yıl Savaşı son bulur. Fransız zaferi.

Önemli insanlar

İngiltere

Kral III. Edward	1327 - 1377	II. Edward'ın oğlu
Kral II. Richard	1377-1399	III. Edward'ın büyük oğlu
Kral IV. Henry	1399-1413	III. Edward'ın büyük oğlu
Kral V. Henry	1413-1422	IV. Henry'nin oğlu
Kral VI. Henry	1422-1461	V. Henry'nin oğlu
Edward, Siyah Prens	1330-1376	III. Edward'ın oğlu
John of Gaunt, Lancaster 1.nci Dükü	1340-1399	III. Edward'ın oğlu
John of Lancaster, Bedford 1.nci Dükü	1389-1435	IV. Henry'nin oğlu
Henry of Grosmont, Lancaster 1.nci Dükü	1306-1361	Şövalye
John Talbot, Shrewsbury'nin 1.nci Earl'ü	1384-1453	Şövalye
Richard Plantagenet, 3.ncü York Dükü	1411-1460	Şövalye
Sir John Fast Olf	1378?-1459	Şövalye

Fransa

Kral VI. Philippe	1328-1350
Kral II. Jean	1350-1364	VI. Philippe'in oğlu
Kral V. Charles	1364-1380	II. Jean'ın oğlu
Anjou Dükü I. Louis	1380-1382	II. Jean'ın oğlu
Kral VI. Charles	1380-1422	V. Charles'ın oğlu
Kral VII. Charles	1422-1461	Kral VI. Charles'ın oğlu
Jeanne d'Arc	1412-1431	Azize
Jean de Dunois	1403-1468	Şövalye
Giles de Rais	1404-1440	Şövalye
Bertrand du Guesclin	1320-1380	Şövalye
Jean Bureau	13??-1463	Şövalye
La Hire	1390-1443	Şövalye

Burgonya

Burgonya Dükü Cesur Philippe	1363-1404	II. Jean'ın oğlu
Burgonya Dükü Korkusuz Jean	1404-1419	Cesur Philippe'in oğlu
Burgonya Dükü İyi Philippe	1419-1467	Korkusuz Jean'ın oğlu

Fransa Tahtındaki hak iddiaları devam ediyor

Yüzyıl Savaşları'nın bitmesinden sonra, İngiltere Fransa tahtındaki hak iddialarını sürdürüyordu. Ta ki 1801 Birlik Kanunu (Act of Union in 1801)'na kadar. Bu kanunda Fransa Kralı unvanı yeni kraliyet stilinde atlanıyordu.

Kaynakça

^ Darwin, John (1996). The Cambridge illustrated history of the British Empire. Cambridge, İngiltere: Cambridge University Press. ISBN 978-0521002547.
^ Cannon, John (2002). The Oxford companion to British history (2. bas.). Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN 978-0198608721.
^ Mc Evedy, Colin (1978). "Atlas of World Population History." (İngilizce). Harmondsworth, Middlesax, England:: Penguin Books. ss. 41-43, 51-58.

[İngilizTarihiCambridge-1] Darwin, John (1996). The Cambridge illustrated history of the British Empire. Cambridge, İngiltere: Cambridge University Press. ISBN 978-0521002547.

[İngilizTarihiOxford-2] Cannon, John (2002). The Oxford companion to British history (2. bas.). Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN 978-0198608721.

[historical_democraphy-3] Mc Evedy, Colin (1978). "Atlas of World Population History." (İngilizce). Harmondsworth, Middlesax, England:: Penguin Books. ss. 41-43, 51-58.

[1]

[2]

[3]