İçeriğe atla

Viranşehir

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Viranşehir, Şanlıurfa sayfasından yönlendirildi)
Viranşehir
İlçe
Viranşehir
Viranşehir
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlŞanlıurfa
Coğrafi bölgeGüneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamÖnder Çengel[1]
 • Belediye başkanıSerhat Dicle İnan (DEM Parti)[2]
Yüzölçümü
 • Toplam1.843 km²
Rakım620 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam195.910
 • Kır
-
 • Şehir
204.100
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu414
İl plaka kodu63

Viranşehir (Süryanice: ܬܠܐ ܕܡܘܙܠܬ, Kürtçe: Weranşar, Arapça: ويران شهر), Şanlıurfa ilinin bir ilçesidir. Batısında Şanlıurfa (90 km), doğusunda Mardin (95 km), kuzeyinde Diyarbakır (91 km) il merkezleri olan, güneyinde Ceylanpınar adlı ilçe ile Suriye sınırından ayrılan Şanlıurfa'nın nüfus olarak dördüncü büyük ilçesidir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçede yerleşimin tarihi oldukça eskilere uzanmaktadır. Yerleşimin Sümerliler dönemiyle başladığı düşünülmektedir. Daha sonra Hititler'in egemenliğine geçen yerleşim "Tela" ya da "Tila" adını almıştır. Hitit egemenliğinin zayıflamasıyla daha çok Hititler' e bağlı prenslikler olarak idare edildi. Aramilerin yerleştiği bölge, MÖ 2. binyılın ortalarından itibaren Asur saldırılarına maruz kaldı.[kaynak belirtilmeli] MÖ 9. yüzyıl dolaylarında kesin olarak Asur egemenliğine geçti.[kaynak belirtilmeli] Asur krallığı tarafından harap edilen yerleşim eski önemini yitirdi. Asur krallığının yıkılmasıyla Med egemenliğine geçti. MÖ 6. yüzyılın ortalarında Pers kuvvetlerince ele geçirilen yerleşim bu sırada büyük bir yıkıma maruz kaldı. Büyük İskender' in Pers İmparatorluğunu yıkmasıyla MÖ 330 yılı civarında Makedonya krallığı topraklarına katıldı. İskender' in kurduğu imparatorluğu onun ölümüyle generalleri arasında paylaşılmış ve Viranşehir, Seleukos İmparatorluğu topraklarında katılmıştır. MÖ 1. yüzyılın ortalarında Roma egemenliğine geçen yerleşim "Antinous" adını aldı. MS 2. yüzyıldan itibaren Sasaniler' in akınlarına maruz kalan yerleşim Sasani ve Bizans imparatorlukları arasında sık sık el değiştirmiştir. Bizans döneminde yerleşimden "Konstantina" adıyla bahsedilmiştir. 623'ten sonra Viranşehir, İslam orduları tarafından ele geçirilerek Emevi hakimiyetine alındı. Araplar döneminde yerleşimden "Tellmavzelat" olarak bahsedilmiştir. Viranşehir, 873 yılında Hamdaniler tarafından ele geçirilse de 894 yılında Abbasiler egemenliğine geçti. 1087 yılında Melikşah tarafında Urfa ile birlikte Selçuklu topraklarına katıldı. Sonrasında Eyyûbîler, Artuklular, İlhanlılar egemenliğinde bulunan yerleşim, 1400 yılında Timur tarafından ele geçirilmiş ve şehir yakılıp yıkılmıştır. Akkoyunlu ve Karakoyunlu egemenliğinden sonra yerleşim 1516 yılında Osmanlı egemenliğine geçti.

Yerleşimden 1567 yılı Osmanlı kaynaklarında, Amid sancağının Berriyecik kazasına bağlı bir nahiye olarak bahsedilmektedir.[3] 1904 yılında belediye teşkilatı kuruldu. Milli Aşireti Ayaklanması sırasında Viranşehir aşiret güçlerince ele geçirilmiş, ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi' ne bağlı kuvvetler 8 Haziran 1920'de isyancıları yenilgiye uğratarak şehri geri almıştır. Mardin'e bağlı kaza olan Viranşehir, Urfa'nın il olmasıyla 1924 yılında ilçe oldu.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Çiğ köftesi, "söğürtme" adı verilen haşlanmış patlıcan, sarımsak ve tereyağı karışımı yemeği, Etli sarımsaklı Tirit adı verilen haşlaması ve "şelengo" diye tabir edilen bir salatalık türü ünlüdür. Bunun yanında sac kavurmanın çıktığı yer olarak bilinir. Bölgede yaşayan farklı etnisitelerden oluşan halk farklılıkları zenginlik olarak kabul etmiş birbirleriyle yüzyıllardır beraber yaşamışlardır.
  • Halk kendi arasındaki akrabalık bağlarını daha sıkı ve geniş tuttuğu için Aşiret adı verilen akraba toplulukları yaygındır. Osmanlı'nın son dönemi ve cumhuriyetin ilk döneminde bölgede ağırlık sahibi olan Millî aşireti cumhuriyetin ilk yıllarında Suriye ve diğer yerlere sürgün edildi. Günümüzde pek yaygın olmasa da aşiret hâlâ bölgede varlığını korumaktadır.

Yer şekilleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe çevresinde bulunan birkaç tepe dışında baştan sona düz bir ova şeklindedir. Dağlık olmaması ilçeyi bir tarım merkezi haline getirmektedir. İlçe GAP projesi ve neredeyse her çiftçinin tarlasına açtırdığı kuyular sayesinde yılda 2-3 defa ekim yapılmakta ve bunlardan büyük gelir elde edilmektedir. Buğday, pamuk, mısır, arpa, mercimek, karpuz, kavun, salatalık çeşitleri, domates, patlıcan ve biber çiftçilerin temel gelir kaynaklarını oluşturan tarım ürünleridir.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[4] 9.103 2.357 6.746
1935[5] 15.249 2.809 12.440
1940[6] 14.262 3.500 10.762
1945[7] 14.672 2.962 11.710
1950[8] 19.835 3.600 16.235
1955[9] 29.714 5.096 24.618
1960[10] 36.521 7.026 29.495
1965[11] 47.896 11.063 36.833
1970[12] 64.301 17.850 46.451
1975[13] 82.306 26.244 56.062
1980[14] 100.228 40.820 59.408
1985[15][a] 82.508 45.329 37.179
1990[16] 100.361 57.461 42.900
2000[17] 187.705 121.382 66.323
2007[18] 152.469 100.929 51.540
2008[19] 154.423 87.605 66.818
2009[20] 159.350 89.940 69.410
2010[21] 162.983 90.784 72.199
2011[22] 168.917 94.025 74.892
2012[23] 172.422 95.896 76.526
2013[24] 177.084 177.084 veri yok
2014[25] 181.072 181.072 veri yok
2015[26] 184.604 184.604 veri yok
2016[26] 189.174 189.174 veri yok
2017[26] 192.966 192.966 veri yok
2018[26] 195.910 195.910 veri yok
2019[26] 200.267 200.267 veri yok
2020[26] 204.100 204.100 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Ceylanpınar ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015. 
  3. ^ ""Amid Sancağı (1567 tarihli Tahrir Defteri'ne göre)", Osmanlı Araştırmaları-XVI., İbrahim Yılmazçelik" (PDF). 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ocak 2016. 
  4. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  5. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  7. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  11. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  24. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  25. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  26. ^ a b c d e f

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Viranşehir&oldid=33817289" sayfasından alınmıştır