Darevski engereği
| Darevski engereği | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Erkek örnek, Ermenistan | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
| Kritik tehlikede (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Vipera darevskii Vedmederja, Orlov & Tuniyev, 1986 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||
Darevski engereği veya bilimsel adıyla Vipera darevskii, küçük bir zehirli engerek türüdür. Türkiye'nin Artvin ve Ardahan illeri ve Kuzeybatı Ermenistan'da görüldüğü rapor edilmiştir. Ayrıca muhtemelen Güney Gürcistan'da da yaşamaktadır.[1]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Türün adı olan darevskii, Rus herpetolog İlya Sergeyeviç Darevski'nin onuruna verilmiştir.[2]
Zehiri
[değiştir | kaynağı değiştir]Darevski engereği, nispeten küçük zehirli bir yılandır. Isırması ağrı yapar ve ısırılan bölgede şişmeye neden olur. Buna karşın yetişkinlerde hayati tehlike oluşturmaz.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu türde boyut, renk ve desen görünümünde eşeysel dimorfizm vardır. Dişiler için rapor edilen maksimum toplam uzunluk (vücut + kuyruk) 42.1 santimetredir. En büyük erkeğin toplam uzunluğu ise 25.8 santimetredir.[1] V. darevskii'nin sırt rengi açık kahverengi veya grinin tonlarında olabilir. Yılanın üzerinde koyu kahverengi veya siyah zikzak desenleri vardır. Ayrıca derinin her iki tarafında tek sıra halinde küçük koyu lekeler bulunur. Göbek çok sayıda gri veya siyah noktadan oluşan bir desene sahiptir. Dişilerde göbek daha griyken, erkeklerde karın pulları neredeyse siyahtır ve beyaz lekeler vardır. Genel olarak, yetişkin erkekler dişilere kıyasla belirgin şekilde daha parlaktır. Dişiler daha kahverengi bir deri rengine ve daha az belirgin kahverengi desene sahiptir; yetişkin erkeklerin koyu, genellikle siyah bir deseni ve nispeten açık bir deri rengi vardır.
Türün ontogenetik gelişimi ve yaşam süresi hakkında çok az şey bilinmektedir.
Beslenmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer tüm yılanlar gibi Darevski engereği de yırtıcıdır. Kertenkeleler, küçük kemirgenler ve düz kanatlılar ile beslenir. Güçlü zehri nedeniyle, sindirim süreci çok hızlıdır. Çok tüylü sıçanları bile 4 ila 7 °C derece vücut sıcaklığıyla 3 günde sindirmektedir. Bu yılanların çok fazla yiyeceğe ihtiyacı olduğuna dair bir spekülasyon vardır.
Üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Tür, ilkbaharda derisini değiştirdikten sonra Mayıs ayında çiftleşir. Dişiler sıcak mevsim boyunca yoğun bir şekilde beslenir ve Eylül'den Ekim'e kadar 4 ila 8 yumurta bırakır. Yavrular doğduklarında sadece 15–18 cm uzunluğunda (kuyruk dahil) ve yaklaşık 5 gram ağırlığındadır.
İlk zamanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Yavrular yumurtadan çıktıkları iki hafta boyunca yumurta sarısında kalan besinleri tüketirler. Yemek yemeden büyürler ve 10-14 gün içinde gerçekleşen ilk hibernasyonlarına hazırlanırlar. Bebek engereklerin ilk kış uykularından önce yem olup olmadıkları bilinmemektedir. Genellikle yavru Darevski engerekleri yeni doğan Valentin kertenkeleleri ve küçük kın kanatlılar ile beslenir.
Habitat ve ekoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Darevski engereklerinin yaşadıkları dağ sırtları benzersiz iklim koşullarına sahiptir. Ermeni Yaylası'nın en soğuk ve en nemli bölgesini oluştururlar. Burada ortalama yıllık yağış yaklaşık 1.000 milimetredir. Temmuz ve Ağustos aylarının en sıcak ve en kurak aylarında bile, sıcak günler nemin yoğun şekilde buharlaşmasına ve bulut oluşumuna neden olur. Hemen hemen her akşam, sağanak yağışlar görülür ve çevre yeniden nemlenir. Gece sıcaklıklar düzenli olarak 4 ila 6 °C dereceye düşer. Sabah güneş ışınları doğuya bakan yamaçlara ulaşmadan ve engereklerin yaşaması için gerekli ısıyı sağlamadan önce yoğun sisi keser. Kuzeye bakan bazı kesimlerde, dağ sırtlarının su havzalarına ve zirvelerine yakın yerlerde kalan kar ve buzların bir kısmı asla erimez. Bu tür yamalar yılanlar için uygun değildir. Engereğin yaşaması için uygun kayalık birikintiler, 2300 ila 3000 metre rakımlı derin dağ vadilerinin güneye veya güneydoğuya bakan dik ve en sıcak yamaçlarıdır.
Yüksek dağlık morenler ve alpin çayırlarla çevrili ana kaya çıkıntıları, bu yılanın temel habitatıdır. Kaya birikintileri, yılanlara derin kış uykusuna yatmaları için ortam sağlar, ayrıca engereği aşırı ısınma, aşırı soğuma ve yırtıcılara karşı korur. Aynı zamanda kayalık tortularda engereğinin ana besin maddesi olan kaya kertenkeleleri (esas olarak Valentin kertenkelesi) ve küçük kemirgenler (Microtus ssp.) yaşar. Darevski engerekleri günlük yılanlardır ve gün boyunca, yaklaşık 26-28 °C olan optimal vücut sıcaklıkları korumak için genellikle kayalıklarda hareket ederler. Bu engereklerin doğal düşmanları hakkında çok az şey bilinmektedir. Bu yılanın kalıntıları, bir kayın sansarının (Martes foina nehringi) dışkısında bulundu.
Arazi kullanımı ve korunması
[değiştir | kaynağı değiştir]Darevski engereklerinin yaşadığı dağ sırtları, yerel sakinler tarafından evcil sığırları otlatmak için düzenli olarak kullanılmaktadır. Günümüzde bu yılanın Ermenistan'daki yaşam alanının büyük bir kısmı Arpi Gölü Ulusal Parkı'na dahil edilmiştir.
Korunma durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu tür, 2009 yılında yapılan IUCN değerlendirmesine göre kritik tehlike altında (CR) olarak sınıflandırılmıştır. Bu durum, türün yayılım alanının 100 km2'den, yaşayış alanının ise 10 km2'den az olduğunun tahmin edildiğini göstermektedir. Yayılım alanı ciddi şekilde parçalanmıştır ve habitatının boyutunda sürekli bir düşüş olduğunu gözlemlenmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aghasyan, A.L. 1996. [The Fauna of Snakes of Armenia and Nakhichevan]. Ph.D. thesis. Yerevan. 34 pp. (Rusça).
- Aghasyan, A.L., and Aghasyan, L.A. 2009. Conservation and further research of distribution of the critically endangered Darevsky's viper (Vipera darevskii) in Armenia. Project final report. Yerevan. 51 p.
- Ananjeva, N.B.; Borkin, L.Ya.; Darevsky, I.S.; Orlov, N.L. 1998. [Encyclopedia of Russian Nature: Amphibians and Reptiles]. Moscow: ABF Publishing. 351 pp. (Rusça).
- Ananjeva, N.B.; Orlov, N.L.; Khalikov, R.G.; Darevsky, I.S.; Rjabov, S.A.; Barabanov, A.V. 2004. [Atlas of Reptiles of Northern Eurasia]. Saint Petersburg, Russia: "Ivan Fedorov" Printing. 230 pp. (Rusça).
- Darevsky, I.S. 1957. [The Fauna of Reptiles of Armenia and its Zoogeographical Analysis]. Ph.D. Thesis. Yerevan. 468 pp.(Rusça).
- Darevsky, I.S. 1956. [A new species of the venomous snake, Vipera kaznakowi Nikolsky, for the fauna of Armenia]. Bulletin of the Academy of Sciences of Armenia, Yerevan 9 (12): 127–130. (Rusça).
- Geniez, P., and Tynié, A. 2005. Discovery of a population of the critically engangered Vipera darevskii Vedmederja, Orlov & Tuniyev, 1986 in Turkey, with new elements on its identification (Reptilia: Squamata: Viperidae). Herpetozoa 18 (1/2): 25–33.
- Orlov, N.L., and B.S. Tuniyev. 1986. [Present ranges, possible ways of their formation and phylogeny of the three species of vipers from the Eurosiberic group (V. kaznakowi complex) in the Caucasus]. Proceedings of the Zoological Institute, USSR Academy of Sciences, Leningrad 157: 104–135. (Rusça).
- Avci, A.; Ilgas, C.; Baskaya, S.; Baran, I.; Kumlutas, Y. 2010. Contribution to the distribution of Pelias darevskii (Vedmederja, Orlov & Tunyev, 1986) (Reptilia: Squamata: Viperidae) in Northeastern Anatolia. Russian Journal of Herpetology 17 (1): 1–7.
- Tadevosyan, T.L. 2002. [Poisonous Snakes as an Ecological Risk Factor and the Ways of its Neutralisation. Proceedings of the Third Republican Youth Scientific Conference "21st century: Ecological Science in Armenia"]. Yerevan. pp. 20–36.(Ermenice).
- Tadevosyan, T.L. 2003. [Modern Anthropogenic Impact on the Population of Darevsky's viper, Pelias (Vipera sensu lato) darevskii Vedmederja, Orlov & Tunyev, 1986, in the Limits of the Southern Part of Javakhety Ridge (Armenia)]. [Materials of the Regional Scientific Conference to Consecrate 60 years of the Institute of Zoology, National Academy of Sciences, Republic of Armenia]. Yerevan. pp. 143–144. (Rusça).
- Tadevosyan, T.L. 2004. [Mapping of the Presumed Range of Darevsky's viper]. [8th Pushinskaja School Conference of Young scientists]. (Rusça).
- Vedmederja, V.I. 1984. [Range, variability and peculiarities of ecology of the Caucasus viper]. pp. 8–9. In [Species and their Productivity in the Habitat. Part V. Questions of Herpetology]. Sverdlovsk. (Rusça).
- Tuniyev, S.B., Iremashvili, G.N., De Las Heras, B., Tuniyev, B.S.2014. About Type Locality and Finds of Darevsky's Viper [Pelias darevskii (Vedmederja, Orlov et Tuniyev, 1986) Reptilia: Viperinae] in Georgia. Russian Journal of herpetology, Vol. 21, No 4., 2014, pp. 281–290.
- Vedmederja, V.I.; N.L. Orlov; B.S. Tuniyev. 1986. [On the taxonomy of three viper species of the Vipera kaznakowi complex]. Proceedings of the Zoological Institute, Leningrad 157: 55–61. (Rusça).
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Vipera (Pelias) darevskii 30 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Tadevosyan's Herpetological Resources. Erişim tarihi 20 Ocak 2007.