Vikipedi:Tartış, oylama yapma
 | Burası bir bilgilendirme sayfasıdır. İçerikte Vikipedi topluluğunun projede uygulanmasına olumlu baktığı düsturlar ve teamüller açıklanmaktadır. Topluluğun etraflı incelemesinden geçmediği için Vikipedi'nin politika ya da yönergelerinden biri değildir. |
Vikipedi'de, konuların oylanmasından ziyade tartışılması tercih edilir. Bunun sonucu olarak, silinmeye aday sayfa tartışmaları belirtilen sebeplere bağlı olarak azınlığın lehine de sonuçlanabilir. Hiç kimse bir teklif öne sürüp oylamada geçirdikten sonra Vikipedi'de bunu kanunlaştıramaz ve çoğu durumda bir maddenin farklı versiyonlarını oluşturup hangisinin kullanılması gerektiğini çoğunluk oylamasıyla belirlemek yarardan çok zarar getirir (zira genelde uzlaşmaya varmak daha iyidir). Bu yazı hiç oylama yapılmadığı anlamına gelmemektedir, çünkü yapılmaktadır. Ancak genel tartışmalarda tercih edilmemesi gerekmektedir.
Şaka yollu dile getirilen bir görüş de, oylamanın kötü olduğudur. Her şeyi oylamayın ve hatta başarabilirseniz hiçbir şeyi oylamayın. Oylama özünde kötü bir şey değildir, ancak bir denemede anlatılmak isteneni tek cümleyle özetlemek isterseniz; kaçınılmaz olarak, aşırı basitleştirilmiş, sevimsiz bir ifadeyle karşılaşırsınız. Bu, biraz da denemenin özetini sadece evet ya da hayır şeklinde yapmaya benzer.
Süreçler
[kaynağı değiştir]Vikipedi'nin, ilk bakışta çoğunluk oylaması gibi gözükmesi mümkün olan, ancak aslında fikir birliğine ulaşma amacına taşıyan süreçleri vardır. SAS tartışmaları (ve diğer süreçler) her zaman oy çokluğuna göre sonuçlanmaz, aksine kişilerin belirttikleri sebeplere önem yükleyen yapı nedeniyle azınlığın görüşünün sonucu belirlediği zamanlar da olur. Birçok yeni kullanıcı oylama sürecini refere eden açıklamalardan yanlış intiba edinebilmektedir. Bunun sonucunda muhtemel bir uzlaşmaya yönelmek yerine sadece doğru yere isimlerini yazmalarının gerektiğini düşünebilirler. Hatta bazen bir sürecin diğerlerini karşı yönde oy kullanmaya teşvik edebildiğini ve etmesi gerektiğini düşünebilirler.
Arka plan
[kaynağı değiştir]Oylama yapmak uzlaşmaya engel olur
[kaynağı değiştir]Konuyla ilgili tüm tarafların argümanları dikkate alınmadan, incelenmeden ve sentezlenmeden bir anlaşmazlığı oylamayla çözme seçeneğini kullanmak; Viki'nin mümkün kıldığı anlaşmazlığın giderilmesindeki gelişmeyi baltalar. Vikipedi bir demokrasi denemesi değildir. Bu, dezavantajdan ziyade bir avantajdır. Diyalektik, Viki'yi özel yapan en önemli özelliklerden biridir ve oylama herkesin aynı fikirde olmasını sağlamaktan çok daha kolay bir yol olsa da, daha iyi değildir.
Oylama, bu görüş alışverişinin önüne geçerek topluluğun bölünmüş bir biçimde kalmasına neden olur; katılımcılar diğer oy verenlerle iletişim içinde olmazlar, sadece bir taraf seçerler. Fikir birliği oluşturmak; herkes müşterek bir kabul edilebir çözümde anlaşana kadar diğerlerinin kaçırdığına inanılan noktaları göstererek ve savunulan görüşün nedenlerini açıklayıp fikirleri ifade ederek mümkün olabilir. Hiç kimse dile getirilmemiş itirazları ve belirtilen önemli noktaları referans gösteremez.
Evet, fikir birliği sağlamak oylama yapmaktan çok daha zordur. Ancak yapılmaya değer olan çoğu şey de öyledir.
Oylama yapmak yanlış bölünme yaratır
[kaynağı değiştir]Bir konuda çok nadir olarak sadece iki potansiyel pozisyon vardır. Karışık bir konuyu evet/hayır oylaması şeklinde basite indirgemek yanlış bir bölünme yaratır. Örneğin bir silinme oylanmasında, maddeyi benzer bir maddeyle birleştirme seçeneği genelde göz ardı edilir. Bunu engellemek için, tartışılmamış üçüncü bir seçenek veya bir uzlaşma yolu görüyorsanız, bunu dile getirin!
Oylama yapmak gruplaşma yaratır
[kaynağı değiştir]Bir oylamada bir katılımcı listesi görmek, insanları isimlerini eklemeye teşvik eder. İsmi eklemek, özellikle bir taraf açık bir şekilde yenmekteyken, kolaydır. İkili oyların, aslında zıt olmamalarına rağmen bazen tamamen karşıt gözüktükleri de bilinen bir durumdur. Fikir birliğine yönelik tartışma için katılımcıların sebeplerini belirtmesi ve karşılarındakinin de sebeplerini okumaları ve anlamaları gerekmektedir. Bu sayede konunun aldığı yön görülebilir. Oylamalar ise gidişata yanlış bir biçimde basitleştirilmiş görünüm kazandıracaktır. Ayrıca insanın kendisini saygı duyduğu kullanıcıların karşısında bulması veya tersi biçimde saygı duymadığı kullanıcılarla aynı tarafta bulmasının zorluğu da önemli bir sorundur.
Oylamanın oldukça dengesiz olduğu durumlarda, kaybetmekte olan taraf kendini dışlanmış hisseder, kazanana taraf ise, oylama kendilerini savundukları görüşü uygulama hakkını veriyor olmasına rağmen, hiçbir şeyin çözülmediğini hisseder.
Oylama adil de değildir
[kaynağı değiştir]Oylamayla ilgili önemli sorunlardan biri de, kimin oylarının sayıldığını belirlemektir. Doğal olarak, bir kullanıcının bir sürü kukla hesabı yaratması ve herhangi bir görüşü desteklemek için bunları kullanması adil değildir. Peki ya biri Vikipedi dışından değişiklik yapmayan arkadaşlarını getirirse? Peki ya sadece birkaç gündür burada olanlar? Ya da uzun süredir kullanıcı olup da ilgili tartışmayı okumayan veya sorunlardan bazılarını yanlış anlayanlar? Topluluk kimdir ve her bir kullanıcının oyunun ne kadar ağırlığı olmalıdır? Bunlar, bir oylama sözkonusu olduğunda cevap verilmesi güç olan sorulardır. Bu süreçte fark edilen hataları veya yanlışları düzeltmeye yönelik tüm yöntemler kaçınılmaz olarak birinin kendisini önemsiz veya istenilmiyormuş gibi hissetmesine yol açacaktır. Bir kişinin veya bir grup insanın nihai sonucu belirlemekle yükümlü olduğu durumlarda bir karar verilecektir, ancak bu kişi veya kişilerin omuzlarına sorumluluk da binecektir; özellikle de ne sebeple olursa olsun sayıların üstünlüğüne göre karar vermedikleri zaman. Kimsenin nihai otoriteye sahip olmadığı ortamlarda, çarpık bir düzenin varlığını savunanlar olabilir ("Sadece sayılmaması gereken oylar sayılmamış ve diğerleri sayılmışsa, durum farklı olabilir'"). Bunun sebebi de çoğunlukla katılımcılardır. Peki oylamaya inanmadıkları için oy kullanmayanlar? Topluluğumuzu kusursuz bir biçimde tanımlayabileceğimiz durumlarda bile, hiçbir oylama sisteminin adillik garantisi yoktur. Hızlı ve kolay çoğunluk oylamasının normal şartlarında, herkesi memnun etmeyecek bir sonuç çıkması mümkündür.
Tartışma, argümanlara göre yeni bir yön alarak, oy sayımının aksine, bu sorunların çoğunun önüne geçer. Bir sayım yerine sebeplerin belirtilmesi de, sonucun belirlenmesinde daha önemli olmalıdır. Oylamalar katı, objektif bir adilliğe sahipmiş gibi görünür, ancak yanlış anlama veya herkes tarafından en kabul edilebilir seçenek olmamaktan kaynaklanan oy yığılmasından doğan sağlıksız bir sonuç elde edilmesine neden olmaları mümkündür. Basit bir sayıma oranla bir tartışmanın gerçek sonucunu belirlemek, o kadar da hızlı ve kolay bir yol değildir. Ancak daha çok kişiyi memnun edecek bir uzlaşma yoluna ulaşmak ve bir görüşün sadece yandaşları imza atacak daha çok kişi bulabiliyor diye kazanma şansını daha aza indirgemek için en uygun olan yöntemdir.
Oylamalar yanlış yola saptırır ve kafa karıştırır
[kaynağı değiştir]Yukarıda da belirtildiği gibi, oylama özünde kötü bir şey değildir. Hatta oylamalar, hızlı bir fikir ölçümü için yararlı da olabilir. Problem, insanların oy sonuçlarını bir şeyi sayılara dayandırarak yapmak için bir nevi emir olarak görmeleridir. Vikipedi'nin bir demokrasi sistemi olmadığı açık bir biçimde belirtilmiştir ve "doğru olan her zaman popüler değildir, popüler olan da her zaman doğru değildir" sözü geçerlidir.
Halen oylamaların varlığı, kullanıcıların (özellikle yeni olanları) önemli olanın oylama sonucu olduğunu sanmasına neden olmaktadır. Bu nedenle silinmeye aday sayfalar gibi tartışmalar kuklalar tarafından amacından saptırılmaya müsaittir. Eserin kaderini ortaya konan görüşler değil de, oylamanın sonucunun çizeceği inancı, oylamaların gittikçe daha karmaşık canavarlara dönüşmesine neden olmakta ve tartışmaya girmemiş bir kullanıcı için bir çöplük gibi gözükecek sayfalarda aynı görüşlerin tekrarlandığı bir ortamın doğmasına neden olmaktadır. Kullanıcılar, oylama sonunda sayıca üstün gelen seçeneğin, kendilerine tavsiye edilen seçenek olmadığını anladıklarında yanlış yönlendirilmiş hissetmektedirler. "Ama oylamayı kazandı!" diye düşünmekte ve oylamanın fikir birliğinin yerini asla tutamayacağını fark etmeden, seslerinin duyulmadığını düşünüp üzülmektedirler.
Anketler
[kaynağı değiştir]Bağlayıcı olmayan bir oylama türü olan anketler, bazen, uzun bir tartışma sonrası kullanıcıların o an hangi görüşte olduklarını anlamak için kullanılmaktadır. Bu tür bir oylama, fikir birliğine ulaşabilmek ve uygun şartları sağlayabilmek için basit bir araç olabilir. Aynı zamanda mevcut görüşlerin özeti için bir araç olarak ya da muhtemel bir fikir birliğini denemek veya belgelemek için de kullanılabilmektedir. Daha planlı bir tartışma sağlama fonksiyonları da vardır. Söz konusu ihtiyaç özellikle yüzlerce kilobayta uzayan tartışmaların yaşandığı aktif tartışma sayfalarında doğmaktadır. Ancak, bu çoğunluk oylaması değildir. Ortak bir görüşün var olup olmadığını anlamak için yararlı olabilirler, ancak bu tür bir görüş yaratamazlar.
Oyların standardizasyonu
[kaynağı değiştir]Yukarıda belirtilenlere yegane istisna, uygun olduğu kanıtlanmış olan, standartların oylanmasıdır. Eğer bir konunun standartlaştırılması gerektiğine karar verilmişse, bu durumda birkaç muhtemel standart belirlemek ve hangi standardın en popüler olduğunun görülmesi için oya sunmak, oldukça yararlı olabilir. Bu durum, bir önerinin "destek" veya "karşı" oylarla değerlendirilmesinden tamamen farklıdır.