Tehâfütü'l-Felâsife
Tehâfütü'l-Felâsife (Arapça: تهافت الفلاسفة Türkçe: Filozofların Tutarsızlığı), Eş'ariyye mezhebinden İmam El Gazali'nin 11. yüzyıla ait ve İbn-i Sina'nın erken dönem islâm felsefesini eleştirdiği ünlü eseridir.
Kitabın başında Maksadü'l Felâsife adı ile İbn-i Sina'nın felsefe doktrini özetlenir. El Gazali, bir filozofun fikirlerine karşı çıkmadan önce onu iyi anlamak gerektiğini söyler. Ayrıca felsefenin fizik, mantık, astronomi ve matematik gibi diğer dallarının sorunlu olmadığına değinerek filozofların metafizik için aynı mantık kurallarını uygulamadığını belirtir ve bu dalı eleştirir. Tehâfüt, İbn-i Sina'nın fikirlerini reddetmeye çalışan yirmi bölümden oluşur. On yedi bölümde İbn-i Sina ve takipçilerinin yanıldığı noktaları göstererek onları küfür ile itham eder. Diğer üç bölümde ise fikirlerinin tamamen islâm dışı olduğunu söyler. Filozoflara karşı öne sürdüğü suçlamaların arasında Allah'ın varlığını ve Allah'tan başka tanrı olmadığını kanıtlayamamalarıdır.
İbn Rüşd, Gazali'ye karşı Tehafütü't Tehafüt'ü yazarak, El Gazali'ye "hem aklın bilgi için yetersizliğini söylüyorsun hem mantığa başvuruyorsun" diyerek karşı çıktı. El Gazali gitgide mantığı bıraktı, tasavvufa yöneldi, felsefenin boş olduğunu vurguladı. Hâlâ günümüzde bu tartışma eksenli ilmi kutuplaşmalar mevcuttur. İslami çevreler günümüzde de bu tartışmayı sürdürmektedirler.
Türkçe çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- El-Gazzali (2005), Filozofların Tutarsızlığı-Türkçe-Arapça, (Çevirenler: Mahmut Kaya-Hüseyin Sarıoğlu), Klâsik Yayınları, 608 s.
- Gazali (1981), Filozofların Tutarsızlığı, (Çeviren: Bekir Karlığa), Çağrı Yayınları, 383 s.
