Türkiye'deki Kırım Tatarları

Türkiye'deki Kırım Tatarları Kırım, Dobruca, Bulgaristan ve Bucak bölgelerinden Türkiye'ye göç etmiş olan Kırım Tatarları ve Romanya Tatarları'dır.

Tarihçe

1783 yılından sonra Rus İmparatorluğunun Kırımı ilhak etmesiyle ayrı dönemlerde kafileler halinde Osmanlı Devleti topraklarına göç ettiler. Önce Dobruca (günümüzdeki Romanya'nın Karadeniz kıyı bölgesi ve Bulgaristan'ın kuzeydoğusu) ile Bulgaristan ve Balkanların diğer bölgelerine göç ettiler.

1853 - 1856 yılları arasındaki Kırım Savaşı döneminde ikinci, 93 Harbi'nden sonra ise üçüncü bir göç dalgasıyla Anadolu'ya yerleştiler.^[2]

Dağılım

Peter Alford Andrews ve Rüdiger Benninghaus'a göre, Kırım Tatarlarının Türkiye'deki dağılımı: Eskişehir'de yaklaşık 36 köy, Ankara'da yaklaşık 4 köy ve Adana'da yaklaşık 3 köy olmakla beraber Anadolu'nun farklı bölgelerine yayılmışlardır. E.J. Klay'e göre, Çorum ilinin Kalecikkaya köyünde 500 kişi. Asimilasyon sonucunda zamanla çoğunluk nüfusuna karıştılar. İlaveten Edirne ili Havsa ilçesi Taptık köyü ile Kırklareli ili Babaeski İlçesi Kofalça (yeni adı Mutlu) köyünde Kırım Tatar göçü ile kurulmuştur.^[2] Çorum ilinin Mecitözü ilçesine bağlı Beyözü köyü, 500 kişilik Tatar göçü ile kurulmuştur.

Diller

Türkiye'deki Kırım Tatarları "Kırım Tatarcası" konuşurlar. Kırım Tatarcası ise 3 şiveye ayrılır. Kırım'ın güney sahilinden gelenler Yalıboyu şivesi, Bahçesaray civarında Tat şivesi, steplerdan gelenler ise Çöl şivesini kullanırlardı. Karayca (Karaimce) artık Türkiye'de kullanılmamaktadır.^[2] Türkiye'deki Kırım Tatarları'nın büyük bir bölümü "Çöl şivesi" konuşmaktadırlar.

Dinler

İslam dinine bağlıdırlar. Az sayıda Yahudi (Karaim ya da Kırımçak).^[2]

Köyler

Aksaray ili

Hamidiye
Ağaçören: Kırımıni^[1]

Amasya ili

Suluova: Eraslan^[1]

Adana ili

Ceyhan: Büyükburhaniye, Çakaldere, Altıkara, Büyük Mangıt, Çiftlikler, Kelemeti, Kesik, Kılıçkaya, Küçük Mangıt, Mercimek, Sirkeli, Toktamış, Yellibel, Yılankale^[1]

Afyonkarahisar ili

Çay: Orhaniye
Kızılören: Yenibelkavak^[1]

Ankara ili

Balâ: Ahmetçayırı^[3], Tatarhöyük
Elmadağ: Edige, Yenipınar mahallesi
Gölbaşı: Ballıkpınar, Günalan, Taşpınar^[3] Ahiboz, Gökçehöyük
Haymana: Ahırlıkuyu^[3], Çayraz, Çıngırlı
Polatlı: Eskipolatlı, Karakaya, Karakuyu, Karapınar, Karayavşan, Sakarya, Taşpınar, Tatlıkuyu, Toydemir, Yenidoğan^[3], Üçpınar
Şereflikoçhisar: Akin, Şekerköy (ve bazı Nogaylar), Doğankaya, Karakaya, Abdülgediği^[1]^[3]

Antalya ili

Elmalı: Bozhüyük mahallesi^[1]

Artvin

Yusufeli: Altıparmak^[1]

Balıkesir ili

Susurluk: Babaköy, Sultançayır Gönen: Balcı, Bostancı, Saraçlar, Tuzakçı
Bandırma: Bereketli, Bezirci, Çarıkköy, Çepni, Çinge, Doğanpınar, Doğruca, Kayacık, Kuşcenneti, Orhaniye
Havran: Büyükdere, Çamdibi
Burhaniye: Çoruk, Kızıklı, Şahinler
Merkez: Halkapınar, Karakaya^[1]

Bartın ili

Kurucaşile: Başköy^[1]

Bilecik ili

Pazaryeri: Arapdede^[1]

Bursa ili

Mustafakemalpaşa: Aralık, Dorumtay, Yamanlı
Karacabey: Bakırköy, Güngörmez, Hamidiye, Ovaesemen, Sazlıca
Yenişehir: Beypınarı
İnegöl: Eskiköy^[1]

Denizli ili

Çivril: Beyköy^[1]

Düzce ili

Hamidiye: Günümüzde Kısmen Tatar veya Nogay yerleşimi.
Nusrettin: Günümüzde Kısmen Tatar veya Nogay yerleşimi.
Çay: Kısmen Tatar veya Nogay yerleşimi.
Çilimli: Çilimli Merkez günümüzde kısmen Tatar veya Nogay yerleşimi. Birkaç köyde de Tatarlar veya Nogaylar var olabilir.
Şerefiye: Kısmen Tatar veya Nogay yerleşimi.
Akçakoca: Akçakoca Merkeze ve merkeze yakın mahallerine, Çuhallı Çarşıya az miktarda Tatar veya Nogay hanenin yerleştiği bilinmektedir.^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]^[14]^[15]

Çanakkale ili

Biga: Bekirli, Eskibalıklı
Gelibolu: Kavakköy
Bayramiç: Yahşıeli^[1]

Çorum ili

Sungurlu: Büyükİncesu
Alaca: Karaçal, Kızıllı, Kalecikkaya
Boğazkale: Küçükgölpınar^[1]

Edirne ili

Uzunköprü: Altınyazı, Balabankoru, Balabanköy
Havsa: Bostanlı, Hasköy, Oğulpaşa, Şerbettar, Taptık
Keşan: BüyükDoğanca
Lalapaşa: Çömlekköy, Sinanköy
İpsala: Hacı, Turpçular
Merkez: Hacıumur, Suakacağı
Süloğlu: Küküler, Büyük Gerdelli^[1]

Elazığ ili

Baskil: Kumlutarla^[1]

Erzurum ili

Tortum: Aksu^[1]

Eskişehir ili

Eskişehir: Boyacıoğlu, Gökdere, Kalkanlı, Karaçay, Karaçobanpınarı, Kireç^[1]^[3]
Alpu: Çardakbaşı, Çukurhisar (kısmen Kırım Tatarı), Esence (eski adı: Yellice, nüfusun yarısı Nogay ve 40 hane Kırım Tatarı), Fevziye, Gökçeoğlu (kısmen Kırım Tatarı), Güneli (eski adı: Mâmure, 45 hane Kırım Tatarı), Güroluk (eski adı: Kızılsuvat), Yeşildon^[3], Aktepe, Işıkören^[1]
Çifteler: Osmaniye (eski adı: Kuruhöyük), Hayriye (eski adı: Şüngülhöyük), Ilıcabaşı, Yıldızören (eski adı: Mecidiyeköprüsü, kısmen Kırım Tatarı), Zaferhamit (kısmen Kırım Tatarı)^[3]
Mahmudiye: Akyurt (eski adı: Lütfiye), Güllüce (eski adı: Hayriye), Fahriye, Hamidiye (kısmen Kırım Tatarı), Mesudiye (eski adı: Taşlıhöyük), Şerefiye, Tokathan (Tokatmecidiye)^[3], Yeniköy^[1]
Seyitgazi: Aksaklı, Yenikent (diğer adı: Yeniköy, Kırım Tatarcası: Cañköy)^[3], Çukurağıl, Değişören^[1]
Sivrihisar: Karakaya (kısmen Kırım Tatarı), Ortaklar (eski adı: Aziziye, kısmen Kırım Tatarı), Paşakadın (eski adı: Burhanettin), Yaverören (Yaverviran)^[3]
Beylikova: Sultaniye, İkipınar^[1]

Gaziantep ili

Nurdağı: Çakmak
Nurdağı: Nogaylar^[1]

Giresun ili

Bulancak: Bahçeli, Burunucu, Elmalı, Talipli, Tepecik
Görele: Beyazıt, İnanca
Merkez: Demirci
Çanakçı: Deregözü, Kaledibi
Tirebolu: Örenkaya^[1]

İstanbul ili

Çatalca: İzzettin köyü
Çatalca: Bahşayiş köyü
Çatalca: Sazlıbosna köyü
Büyükçekmece: Ahmediye
Gaziosmanpaşa: İmrahor
Başakşehir: Şamlar^[1]

Kayseri ili

Develi: İncesu Köyü.^[16]
Pınarbaşı: Kırımuşağı Köyü^[16]
Bünyan: Yünören Köyü, Dağardı Köyü.^[16]

İzmir ili

Menemen: Kesikköy
Torbalı: Yeniköy^[1]

Kahramanmaraş ili

Merkez: Beşenli^[1]

Karaman ili

Merkez: Demiryurt^[1]

Kastamonu ili

Tosya: BüyükKızılca köyü
Çatalzeytin: Kayadibi köyü
İnebolu: Özlüce Köyü^[1]

Kırklareli ili

Mutlu, Babaeski: (80 hane Kırım Tatarı)
Lüleburgaz: Ahmetbey, Celaliye, Emirali, Karamusul, Ovacık
Merkez: Asılbeyli, Değirmencik, Üsküpdere^[1]

Kırıkkale ili

Karakeçili: Sulubük Köyü
Polatyurdu Köyü
Keskin: Yoncalı Köyü, Üçkuyu, Polatyurdu^[1]

Kırşehir ili

Mucur: Dalakçı
Merkez: Sıdıklı
Boztepe: Üçkuyu
Kaman: Yeniköy, Darıözü, Gökeşme, Değirmenözü^[1]

Kocaeli ili

Gölcük: İhsaniye
Kandıra: Kubuzcu
Merkez: Sarımeşe, Kullar
İzmit: Servetiyecami^[1]

Konya ili

Çumra: Seçme, Süleymaniye, Fethiye
Kulu: Ağılbaşı (eski adı: Mandıra), Boğazören 2 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (eski adı: Köstengil), Kırkkuyu, Seydahmetli.^[3]^[17]
Sarayönü: Sarayönü Merkez ve Konar Köyü (Kirli Kuyu)
Tuzlukçu: Köklüce Köyü (eski adı: Kaha), Tursunlu Köyü (eski adı: Dursunlu), Erdoğdu Köyü
Akören: Ahmediye, Süleymaniye
Merkez: Dokuz, Yağlıbayat^[1]

Muğla ili

Merkez: Yerkesik^[1]

Muş ili

Bulanık: Sarıpınar^[1]

Nevşehir ili

Kozaklı: Abdi, Kalecik
Acıgöl: Kozluca
Hacıbektaş: Köşektaş^[1]

Ordu ili

Ulubey: Akpınar
Ünye: Eskikızılcakese, Saylan, Yeniköy, Yeşilada
Aybastı: Sarıyar
Merkez: Şahincili, Yaraşlı^[1]

Rize ili

Pazar: Hisarlı köyü, Alçılı
Merkez: Anbarlık, Balıkçılar
İkizdere: Demirkapı, Zafer
Güneysu: Ortaköy
Derepazarı: Sarıyer
Çamlıhemşin: YukarıŞimşirli^[1]

Sakarya ili

Söğütlü: Fındıklı
Kocaali: Kadıköy
Merkez: Kalaycı
Geyve: Kamışlı^[1]

Samsun ili

Kavak: Azaklı
Asarcık: Kılavuzlu
Merkez: Tepecik^[1]

Sinop ili

Boyabat: Cemalettin
Dikmen: Kerim
Boyabat: Okçumehmetli^[1]

Sivas ili

Şarkışla: Ahmetli
Kangal: Akpınar^[1]

Tekirdağ ili

Muratlı: Ballıhoca - Köydeki Tatarların çoğunun soyadı Elma ile bitmektedir; Birelma, İkielma, Üçelma şeklinde
Hayrabolu: Emiryakup
Çerkezköy: Karaağaç
Malkara: Sarıyer, Kozyörük, Batkın, Ahievren
Çorlu: Türkgücü, Şahbaz, Önerler, Sarılar, Deregündüzlü
Marmaraereğlisi: Yakuplu, Sultanköy
Merkez: YukarıKılıçlı, Karabezirgan, AşağıKılıçlı^[1]

Tokat ili

Turhal: Ataköy
Artova: Yukarı^[1]

Trabzon ili

Arsin: Çiçekli, Çubuklu, Fındıklı
Sürmene: Gültepe
Of: Gürpınar
Akçaabat: Kavaklı, Çınarlık, Çatalzeytin, Acısu
Araklı: Yiğitözü^[1]

Yozgat ili

Sorgun: Tuzlacık^[18] adındaki köy Kırım ve dolaylarından gelmiş Kırım Tatarlarından oluşmuştur. Çok eski dönemde Türk(Osmanlı)-Rus savaşları neticesi Rus işgaline giren Kırım'da yaşayan Tatarlar Türkiyeye göç etmiştir. Son yıllarda Tuzlacık köyündeki Kırım Tatarları çevre yerlere göç etmişler ve köydeki Tatar nüfusu hem azalmış hem de yerli Türkmenlerle kaynaşarak erimeye başlamıştır.^[19]
Yerköy: Beserek^[20] köyü 1861 yılında Kırım Tatar Türkleri tarafından kurulmuştur. Kırım Tatarcası köy halkı tarafından halen konuşulmaktadır.
Merkez: Kırım mahallesi
Saraykent: Balkaya mahallesi^[1]

Yalova ili

Zonguldak ili

Çaycuma: Muharremşah köyü
Merkez: Osmanlı köyü
Ereğli: Ömerli köyü
Devrek: Özpınar köyü
Devrek: Yazıcıoğlu köyü^[1]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax "Diasporadaki Köylerimiz". www.kirimdernegi.org.tr. 5 Ağustos 2017. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023.
^ ^a ^b ^c ^d Peter Alford Andrews, Rüdiger Benninghaus,Ethnic groups in the Republic of Turkey, Vol. 2, Dr. Ludwig Reichert Verlag, 1989, Wiesbaden, ISBN 3-88226-418-7, p. 87. 22 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Peter Alford Andrews, Türkiye'de Etnik Gruplar, ANT Yayınları, Aralık 1992, ISBN 975-7350-03-6, s.116-118.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l "Henryk Jankowski, "Crimean Tatars and Noghais in Turkey", International Committee for Crimea". 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010.
^ "Düzce'nin Göçmen Topluluklarının Kısa Hikâyeleri".
^ "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".
^ "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".
^ "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".
^ "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".
^ "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".
^ Konuralp Gazi ve Düzce Tarihi Sempozyumu, 23-24 Kasım 2018, Düzce, bildiriler / yayına hazırlayanlar Ali Ertuğrul, Fırat Yaşa. Aybüke Betül Doğan, Düzce ili ağızlarından derlenen dil malzemelerine art zamanlı ve eş zamanlı bir bakış (Türkçe/İngilizce). Türk Tarih Kurumu. 2020. ss. 562-575. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)
^ "BAŞKAN ÖZLÜ KIRIM TÜRKLERİNE VERDİĞİ SÖZÜ TUTTU". 23 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2024.
^ "KIRIM TÜRKLERİ EĞİTİM VE KÜLTÜR MERKEZİ'NE GÖRKEMLİ AÇILIŞ". 23 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2024.
^ "Düzce Nusrettin Mahallesinde Kırım Türkleri Eğitim ve Kültür Merkezi Açılışı Yapıldı". 23 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2024.
^ "19. Yüzyılda Düzce Kazasına Göçler, Zeynel Özlü" (PDF). 2012. 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Aralık 2024.
^ "19. Yüzyılda Düzce ve Akçakoca Kazalarında Kullanılan Aile ve Kişi Adları, Zeynel Özlü". 2009. 75. harf sırasında bulunan |başlık= parametresi line feed character içeriyor (yardım)
^ ^a ^b ^c "Diasporadaki Köylerimiz". kirimdernegi.org.tr. 12 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2011.
^ https://tr-tr.facebook.com/tuzlacikkoyu facebook sayfasında Tuzlacık köyü halkının bilgileri
^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2011.

Ayrıca bakınız

[:0-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax "Diasporadaki Köylerimiz". www.kirimdernegi.org.tr. 5 Ağustos 2017. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023.

[EGRT-2] Peter Alford Andrews, Rüdiger Benninghaus,Ethnic groups in the Republic of Turkey, Vol. 2, Dr. Ludwig Reichert Verlag, 1989, Wiesbaden, ISBN 3-88226-418-7, p. 87. 22 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Peter Alford Andrews, Türkiye'de Etnik Gruplar, ANT Yayınları, Aralık 1992, ISBN 975-7350-03-6, s.116-118.

[CTNT-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l "Henryk Jankowski, "Crimean Tatars and Noghais in Turkey", International Committee for Crimea". 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010.

[4] "Düzce'nin Göçmen Topluluklarının Kısa Hikâyeleri".

[5] "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".

[6] "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".

[7] "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".

[8] "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".

[9] "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri".

[10] Konuralp Gazi ve Düzce Tarihi Sempozyumu, 23-24 Kasım 2018, Düzce, bildiriler / yayına hazırlayanlar Ali Ertuğrul, Fırat Yaşa. Aybüke Betül Doğan, Düzce ili ağızlarından derlenen dil malzemelerine art zamanlı ve eş zamanlı bir bakış (Türkçe/İngilizce). Türk Tarih Kurumu. 2020. ss. 562-575. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)

[11] "BAŞKAN ÖZLÜ KIRIM TÜRKLERİNE VERDİĞİ SÖZÜ TUTTU". 23 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2024.

[12] "KIRIM TÜRKLERİ EĞİTİM VE KÜLTÜR MERKEZİ'NE GÖRKEMLİ AÇILIŞ". 23 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2024.

[13] "Düzce Nusrettin Mahallesinde Kırım Türkleri Eğitim ve Kültür Merkezi Açılışı Yapıldı". 23 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2024.

[14] "19. Yüzyılda Düzce Kazasına Göçler, Zeynel Özlü" (PDF). 2012. 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Aralık 2024.

[15] "19. Yüzyılda Düzce ve Akçakoca Kazalarında Kullanılan Aile ve Kişi Adları, Zeynel Özlü". 2009. 75. harf sırasında bulunan |başlık= parametresi line feed character içeriyor (yardım)

[kirimdernegi.org.tr-16] "Diasporadaki Köylerimiz". kirimdernegi.org.tr. 12 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2022.

[17] "Arşivlenmiş kopya". 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014.

[18] "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2011.

[19] ttps://tr-tr.facebook.com/tuzlacikkoyu facebook sayfasında Tuzlacık köyü halkının bilgileri

[20] "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]