Siyular

Siyular
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
	İngilizce, Siyuca
Din
	Hristiyan(bağdaştırmalı), Geleneksel din, Müslümanlık(Yetersiz sayıda)

Siyular^[1] ya da Siular (Siyuca: Lakȟóta/Dakȟóta), Kuzey Amerika'da önceleri Superior Gölü çevresinde yaşayan, Kızılderili kabilesi. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Avrupalı sömürgecilerle yaptıkları savaşlar sonucunda yenildiler ve Minnesota ile Dakota'ya sürüldüler. 19. yüzyıl ortalarında toplama kamplarına yerleştirildiler. 1876 yılında ayaklanarak bağımsızlık ve özgürlük savaşını yeniden başlattılar. Liderleri Oturan Boğa öldürüldü. 1890 yılında da ABD güçlerinin düzenlediği büyük bir katliamla direnişleri kırıldı.

Siu kelimesi, Fransızca "Sioux" kelimesinden Türkçeye geçmiştir. Bu kelimenin ilk kaynağı, Fransız kâşiflerin günümüz Kanada sınırları içinde karşılaştıkları Ojibva kızılderililerinin beyazlara komşu kabileleri aşağılamak için kullandıkları "nahdossiu" kelimesidir. Zamanla bu kelimenin ilk heceleri kaybolmuş, Fransızca çoğul anlamı yükleyecek "x" harfi eklenmiş, aşağılayıcı anlamını yitirmiştir. Siular günümüzde bu kelimeyi benimsemez, kendilerine "Dakota", "Lakota" veya "Nakota" derler.^[2]

Crazy Horse (Çılgın At) Oglala Siu kabilesinin şeflerindendir. 1876 senesinde General Custer'ı tepeleyen şef olarak da bilinir

Adlandırma

Sioux kabilesinin adı Türkçede Siyu ya da Siu olarak kullanılır. AnaBritannica'da Dakotalar adı Siular 'ın ortak adı olarak kullanılır.^[3]

Kabileler

Lakotalar (Lakȟóta, Teton)
- Kuzey Lakotaları
  - Húŋkpapȟa
  - Sihásapa
- Merkezi Lakotalar
- Güney Lakotaları
  - Oglála
  - Sičháŋǧu (Brulé)
Dakotalar
- Batı Dakotaları (Yankton-Yanktonai, Dakȟóta)
  - Yankton (Iháŋktȟuŋwaŋ)
  - Yanktonai (Iháŋktȟuŋwaŋna)
- Doğu Dakotaları (Santee-Sisseton, Dakhóta)
  - Santi (Isáŋyáthi: Bdewákhathuŋwaŋ, Waȟpékhute)
  - Sisseton-Wahpeton (Sisíthuŋwaŋ, Waȟpéthuŋwaŋ)

Yanlışlıkla uzun süre Batı Dakotaları için kullanılan “Nakota”^[4] adı gerçekte Siyulara yakın akraba Kanada ve ABD'deki Assiniboine [Taş Siyuları] (Nakhóta) ile Kanada'daki Stoney (Nakhóda) halkları için kullanılır.

İnanç

Siular, diğer kızılderililer gibi animistti. Avrupalılarla karşılaştıktan sonra misyonerlerin etkisiyle önemli kısmı 19. yüzyılda Hristiyanlaştı. Genç kuşak politize yerlilerin Hristiyan misyonlarını bölgelerinden çıkardığı görülmektedir. Eski animinst inanca geri dönen Siular bulunmaktadır.

Paha Sapa

Paha Sapa, Güney Dakota eyaletinde, Nebraska sınırı yakınlarındaki Black Hills de denilen Siular için manevi değer taşıyan, kutsal toprak sayılan tepelerdir. Paha Sapa Siu dilinde var olan her şeyin merkezi anlamına gelir.

1868 yılında Paha Sapa, ABD hükûmeti tarafından bir anlaşma ile Siu kabilelerine bırakıldı. Ama anlaşmadan kısa süre sonra general Custer'ın "Bu tepelerde her yerden altın fışkırıyor" demesi üzerine altın avcıları bölgeye akın ettiler. 1875 baharında artık bölge altın avcılarıyla kaynamaktaydı. General Custer'ın malzeme arabaları tarafından açılan ve zamanla adı Hırsızlar Yoluna çıkan yoldan gelen altın avcıları, Paha Sapa'yı maden ararken delik deşik ettiler, av hayvanlarını tükettiler. 1877 yılında, sekiz yıl önce "işe yaramaz" diye kabilelere bırakılan Paha Sapa'ya, yeni bir hükûmet kararıyla el koydu.

1980'de ABD Yüksek Mahkemesi Siu halkına Paha Sapa'ya el konulması nedeniyle 106 milyon dolar tazminat ödenmesine karar verdi. Banka faizleriyle bugün 600 milyon dolar civarında olan tazminata Siular el sürmediler.

Wikimedia Commons'ta Siyular ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2012.
^ Fransızca Vikipedi, Siu maddesi: "Ce terme a été repris par les Français au XVIIe siècle, et ensuite adopté par les Sioux eux-mêmes, mais aujourd'hui ils préfèrent réutiliser leurs noms d'origine en disant je suis lakota, nakota ou dakota. « Nahdossiou » est donc à l'origine un mot péjoratif que les Sauteux utilisèrent pour désigner les peuplades voisines aux Blancs qui s'enquéraient de savoir comment s'appelait cette tribu ; par simplification linguistique il n'en est resté que le mot sioux qui a perdu ce sens péjoratif."[1]
^ AnaBritannica (1987, cilt: 6, sayfa:559, madde: Dakotalar)
^ for a report on the long-established blunder of misnaming “Nakota” the Yankton and the Yanktonai

[1] "Arşivlenmiş kopya". 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2012.

[2] Fransızca Vikipedi, Siu maddesi: "Ce terme a été repris par les Français au XVIIe siècle, et ensuite adopté par les Sioux eux-mêmes, mais aujourd'hui ils préfèrent réutiliser leurs noms d'origine en disant je suis lakota, nakota ou dakota. « Nahdossiou » est donc à l'origine un mot péjoratif que les Sauteux utilisèrent pour désigner les peuplades voisines aux Blancs qui s'enquéraient de savoir comment s'appelait cette tribu ; par simplification linguistique il n'en est resté que le mot sioux qui a perdu ce sens péjoratif."[1]

[3] AnaBritannica (1987, cilt: 6, sayfa:559, madde: Dakotalar)

[4] r a report on the long-established blunder of misnaming “Nakota” the Yankton and the Yanktonai

[1]

[2]

[3]

[4]