Nitroselüloz
| |||
| |||
Diğer adlar Selüloz nitrat; Flaş kâğıt; Flaş pamuk; Flaş ip; Pamuk barutu; Kolodyon; Piroksilin | |||
| Tanımlayıcılar | |||
|---|---|---|---|
| ChemSpider |
| ||
| UNII | |||
| Özellikler | |||
| Molekül formülü | (C6H9(NO2)O5)n (mononitroselüloz) (C6H8(NO2)2O5)n (dinitroselüloz) | ||
| Görünüm | Sarımsı beyaz pamuk benzeri iplikçikler | ||
| Erime noktası | 160 – 170 °C tutuşur | ||
| Tehlikeler | |||
| NFPA 704 (yangın karosu) |
|||
| Parlama noktası | 4.4 °C | ||
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |||
LD50 (medyan doz)
|
10 mg/kg (fare, IV) | ||
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |||
| Bilgi kutusu kaynakları | |||
Nitroselüloz (selüloz nitrat, flaş kâğıt, flaş pamuk, pamuk barutu, piroksilin ve flaş ip olarak da bilinmektedir) selülozun nitrik asite veya nitrik asit ve başka bir asit (genellikle hidroklorik asit veya sülfürik asit karışımına veyahut başka güçlü bir nitrolama maddesine maruz bırakılıp, nitrolanmayla oluşan oldukça yanıcı bir bileşiktir. İlk önemli kullanım alanlarından biri, ateşli silahlarda itici yakıt olarak barutun yerini alan pamuk barutu olarak kullanılmasıdır. Ayrıca madencilik ve diğer uygulamalarda barutun yerini alarak düşük güçte patlayıcı madde olarak kullanıldı.
Üretimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
İşlem, selülozu nitroselüloza dönüştürmek için bir nitrik asit ve sülfürik asit karışımı kullanır. Selülozun kalitesi önemlidir. Hemiselüloz, lignin, pentozanlar ve mineral tuzlar düşük kaliteli nitroselülozlar verir. Kimyasal adlandırma olarak doğru şekilde, nitroselüloz bir nitro bileşiği değil, bir nitrat esteridir. Selüloz zincirindeki glikozun tekrarlanan birimi (anhidroglikoz), her biri bir nitrat ester oluşturabilen üç OH grubuna sahiptir. Bu nedenle, nitroselüloz mononitroselüloz, dinitroselüloz ve trinitroselüloz veya bunların bir karışımını ifade edebilir. Esas selülozdan daha az OH grubu ile, nitroselülozlar hidrojen bağıyla bir araya gelmezler. Bunun sonucu olarak, nitroselüloz organik çözücülerde çözünür. Çoğu laklar dinitrattan hazırlanırken, patlayıcılar esas olarak trinitrattır.[1][2]
Trinitratın oluşumu için kimyasal denklem şöyledir:
- 3 HNO3 + C6H7(OH)3O2 C6H7(ONO2)3O2 + 3 H2O
Selülozun okzalik asite yükseltgenmesi kaybı da göz önüne alınarak, verim yaklaşık %85’tir.
Selüloz nitratın başlıca kullanımı patlayıcılar, lakeler ve selüloit üretimidir. Patlayıcı madde uygulamaları aşağıda tartışılmaktadır. Vernikler açısından nitroselüloz, organik çözücüler içinde kolayca çözünür ve buharlaşmanın ardından renksiz, şeffaf, esnek bir film bırakır.[1]
Mühimmat
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1832 yılında, Henri Braconnot nitrik asidin nişasta veya ağaç lifleri ile birleştirildiğinde, xyloïdine adını verdiği oldukça hafif ve yanıcı bir patlayıcı madde üretilebileceğini keşfetti.[3]
Tehlikeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Eter ve etanol karışımındaki bir nitroselüloz çözeltisi olan kolodyon, yanıcı bir sıvıdır.[4]
Kuru olduğunda nitroselüloz patlayıcıdır ve ısı, kıvılcım veya sürtünme ile tutuşabilir.[4] Aşırı ısınmış bir, kuru nitroselüloz konteynerinin 2015 Tientsin patlamasının ilk nedeni olduğuna inanılıyor.[5]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Yararlanılan kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a05_419.pub2.
- ^ Urbanski, Tadeusz (1965). Chemistry and Technology of Explosives. 1. Oxford: Pergamon Press. ss. 20-21.
- ^ Braconnot, Henri (1833). "De la transformation de plusieurs substances végétales en un principe nouveau" [On the transformation of several vegetable substances into a new substance]. Annales de Chimie et de Physique. 52: 290-294. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021.
On page 293, Braconnot names nitrocellulose xyloïdine
- ^ a b "Hazardous Substance Fact Sheet: Nitrocellulose" (PDF). New Jersey Department of Health. 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Chinese Investigators Identify Cause Of Tianjin Explosion". Chemical & Engineering News. 8 Şubat 2016. 10 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.
The immediate cause of the accident was the spontaneous ignition of overly dry nitrocellulose stored in a container that overheated
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Gun Cotton 4 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at The Periodic Table of Videos (University of Nottingham)
- Nitrocellulose Paper Video (aka:Flash paper)
- Cellulose, nitrate 4 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Nitrocellulose)—ChemSub Online
- How To Make Nitro-Cellulose That Works 1 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
