Ocak Ayaklanması
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Nisan 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Ocak Ayaklanması, Polonya'daki Rus yönetimine karşı düzenlenen ayaklanma (1863-1864). Başarısızlıkla sonuçlanmış ve Rusların Polonya üzerindeki denetiminin daha da güçlenmesine yol açmıştır.
II. Aleksandr'ın 1855'te Rus Çarı ve Polonya kralı olmasının ardından, Ruslar Polonya'da Kasım Ayaklanması'ndan (1830-1831) beri uyguladıkları baskıları belli ölçüde yumuşatmışlardı. Ama Rus yönetimine son vermek için mücadele için gizli örgütler, öğrencilerin ve kentlerdeki gençlik gruplarının desteğiyle etkinliklerini sürdürüyorlardı. Bu grupların 1860'ların başında kitle gösterileri düzenlemeye başlamaları üzerine, Polonya hükûmetinin fiili başkanı olan ılımlı reformcu Kont Aleksander Wielopolski, bütün radikal Polonyalı gençlerin Rus ordusunda askere alınmasını kararlaştırdı. Ama askere çağrılan gençler Varşova'dan kaçarak (14-15 Ocak 1863) kentin yakınlarındaki bir ormanda gizlendiler ve 22 Ocak'ta yayınladıkları bildiriyle ulusal ayaklanma çağrısında bulundular. Birkaç çatışma dışında Rus birlikleri karşısında başarı sağlayamamalarına ve silah açısından yetersiz küçük gruplar olmalarına karşın, zanaatçıların, işçilerin, küçük toprak sahiplerinin ve memurların desteğini kazanarak köylüleri büyük toprak sahiplerine karşı ayaklandırmaya başladılar.
Aynı tarihte Varşova'da bir yeraltı hükûmeti kuran ayaklanmacılar, 300 bin kişilik düzenli Rus ordusuna karşı gerilla savaşına giriştiler. Ayaklanma çok geçmeden Polonya sınırlarının dışına taşarak Litvanya'ya, Belarus'un bazı kesimlerine ve Prusya ve Avusturya'nın elindeki Polonya topraklarına yayıldı. Ayaklanmacılar bazı yabancı ülkelerin Çar Aleksandr'a protesto notaları yollamalarını sağladılarsa da, gereksindikleri askerî yardımı alamadılar. Öte yandan Temmuzda devrimci hükûmette üstünlüğü ele geçiren ılımlılar, söz verilen toprak reformunu erteleyerek köylülerin ayaklanmaya sağladıkları desteğin zayıflamasına neden oldular.
Devrimci önder Romuald Traugutt Ekim ortalarında hareketin önderliğini ele geçirdiğinde ayaklanma gücünü ve etkisini yitirmeye başlamış, Litvanya'daki ayaklanma ise Vilnius celladı olarak bilinen Mihail Nikolayeviç Muravyov tarafından acımasızca bastırılmıştı. Yeni Polonya genel valisi Teodor Berg göreve başlar başlamaz koyu bir baskı rejimi kurdu. Öte yandan Rusların köylülerin desteğini kazanmak amacıyla 1863 yazından başlayarak yürürlüğe koydukları reformlar ayaklanmanın kırsal kesimde iyiden iyiye güç yitirmesine yol açtı. Ocak Ayaklanması, Nisan 1864'te tutuklanan Traugutt ve öteki devrimci önderlerin Ağustosta idam edilmeleriyle tamamen bastırıldı.
