Doğu Ortodoks Kilisesi

İkonalar Ortodoks ibadetinde önemli yer tutar

Ortodoks Kiliseleri (Eski Yunanca ὀρθός orthós, Türkçe 'dik, doğru' ve δόξα dóxa, Türkçe 'ibadet, inanç', burada "Tanrı'nın doğru övgüsü veya öğretisi"; Yunanca Ορθόδοξη Εκκλησία Orthódoxi Ekklisía'da tekil 'Ortodoks Kilisesi', Rusça Православная церковь Pravoslavnaya zerkov, Ukraynaca Православна церква Pravoslavna zerkva, Bulgarca Православна църква Pravoslavna zarkva, Sırpça Православна Црква Pravoslavna Crkva ve Rumence Biserica Ortodoxă) veya Bizans Ortodoks Kiliseleri, Bizans ayininin Reform öncesi kiliseleridir. Başlangıçtan itibaren hem katolik hem de havarilerin ardıllığında havariseldirler. (Traditio apostolica).

4. ve 8. yüzyıllar arasında toplanmış Ekümenik Konsillerin kanonik olduğunu kabul eden bir Hristiyan mezhebidir. Dünyada yaklaşık 225-300 milyon kişilik cemaati vardır.^[1]^[2] Bu yönüyle sayı bakımından Roma Katolik Kilisesi ve Protestan Kilisesi'nden sonra üçüncü büyük Hristiyan mezhebidir.^[3]

Etimolojik kökeni

Ortodoks kelimesi Yunanca "orthos" (ορθός) doğru, düzgün ve "doksa" (δόξα, δοξασία) düşünce, inanç sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur.^[5] Genelde iki şekilde kullanılır:

Meşru kilisenin resmi kararlarına uygun öğreti ve düşüncelerin bütünü.
Doğu Hristiyan kiliselerince sürdürülen, Yunan ve Slavların çoğunun benimsediği mezhep.

Katoliklik gibi Ortodoksluk da 4. Ekümenik konsil olan Kalkedon Konsili'nin kararlarını tanıyan bir kilisedir ancak Ortodoks Kilisesi sadece ilk 7 konsili tanımış bundan sonra yapılanları geçersiz saymıştır.

İsa'nın tanrısal doğası

İsa'da hem insani hem de tanrısal özellikler bulunmaktadır. Bu özellikler Meryem İsa'yı doğurmadan önce de bulunmaktaydı. İsa Tanrı olarak baba ile aynı özden, insan olarak da günahlar hariç insanlarla aynı özdendir. Dolayısıyla Meryem sadece insan olan İsa'nın değil, Tanrı olan İsa'nın da anasıdır ve ona Tanrı Doğuran anlamına gelen Theotokos denilmelidir.

Bu farklı doğalar birleşmeden sonra hiçbir şekilde değişime uğramayıp kendi özelliklerini muhafaza etmişlerdir.

Çarmıhta acı çeken İsa'nın sadece insani doğasıdır. Dolayısıyla bu acı Tanrısal Doğa'ya dokunmamıştır.

Aslında Diofizit görüşe yakın olan bu karara itiraz eden Monofizit piskoposlar kendi bağımsız kiliselerini kurmuşlardır.

Ortodoks Kilisesi'nde vaftiz olan bir Türk

Kilisenin yapısı

Ortodoks Kilisesi, her ülkede ayrı örgütlenmiştir. Her bağımsız Ortodoks kilisenin bir başpiskoposu ve ona bağlı piskoposları bulunur. Başpiskopos kendi piskoposlarını seçer ve piskoposlarından oluşturduğu meclis (Sen Sinod) ile şehirlerin veya bölgelerin başında bulunan piskopos ya da metropolitleri vasıtasıyla tüm ülkedeki kiliselerin dinî reisi olur.

Patrik, Katolik Kilisesi'ndeki gibi devlet başkanı statüsünde değildir. Kendisi de bir başpiskopos olup sadece saygınlık bakımından diğerlerinden üst seviyededir ve diğer başpiskoposların yönetim bölgelerine müdahale yetkisi yoktur.

Ortodokslukta Patriklerin ya da piskoposların yanılmazlık özellikleri yoktur.

Katolik Kilisesi ile ayrılma

Katolik Kilisesi ile Kutsal Ruh'un kaynağıyla ilgili bir tartışma sonucu görüş ayrılığına düşmüşlerdir. Ortodoks mezhebine göre Kutsal Ruh, Baba'dan çıkmışken Katolik mezhebine göre Baba ile Oğul'dan çıkmıştır.

Bu ayrım sonucu Roma Kilisesi 1054 yılında Ayasofya'ya gönderdiği bir belge ile Ortodoksluk'la tamamen ayrı düştü ve iki kilise karşılıklı birbirlerini aforoz etti.

1204 yılında 4. Haçlı seferleri sırasında Haçlı ordusunun Konstantinopolis'i (İstanbul'u) yağmalayıp, Ortodoks kiliselerini basıp, Ortodoks rahiplerini öldürmesi üzerine nefret daha da artmıştır.

1964 yılında dönemin Papa'sı VI. Paul ile Ekümenik Patrik I. Athenagoras karşılıklı olarak aforozları kaldırmışlardır.

İnanç Sistemi

Patrik ruhani başkandır, yanılabilir.
Kutsal Ruh sadece Baba'dan çıkmıştır.
İsa hem insan hem tanrı tabiatına sahiptir.
Meryem ve aziz ikonalarına saygı gösterilir.
Komünyon (Kudas) ayininde ekmek mayalı olmalıdır ve şarap sulandırılmalıdır.
7 sakrament vardır.
Patrik, başpiskopos, piskopos ve keşişler dışındaki papazlar evli olabilir ve diyakozlar evlenebilir.
Sadece ilk 7 konsilin kararları kabul edilmelidir.

Ortodoks Kiliseler

Birlik içindeki Ortodoks Kiliseleri

Birlik tarafından tanınmayan Ortodoks Kiliseleri

Oryantal Ortodoks Kiliseleri

Kaynakça ve notlar

^ "christianity.about.com/od/easternorthodoxy". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
^ "adherents.com/adh_rb". 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
^ Robert Winston, "Human, the Definitive Visual Guide", Orthodox Church
^ Oxford İngilizce Sözlük, Eastern Orthodox Church
^ Oxford Dictionary Of English 2e, 2003 'orthodox'

Dış bağlantılar

Orthochristian.com 4 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Rus Ortodoks Kilisesi 8 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Rumen Ortodoks Kilisesi 16 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "christianity.about.com/od/easternorthodoxy". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.

[2] "adherents.com/adh_rb". 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.

[3] Robert Winston, "Human, the Definitive Visual Guide", Orthodox Church

[4] Oxford İngilizce Sözlük, Eastern Orthodox Church

[5] Oxford Dictionary Of English 2e, 2003 'orthodox'

[note_n1-6] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Otosefal veya özerkliği evrensel olarak kabul edilmez.

[note_n2-7] Rus Ortodoks Kilisesi'nin yarı-özerk parçası olduğundan evrensel olarak kabul edilmez.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[2]

g t d Doğu Ortodoks Kilisesi
Dört eski patriklik	İstanbul İskenderiye Antakya Kudüs
Patrikhaneler	Rusya Gürcistan Bulgaristan Sırbistan Romanya
Otosefal kiliseler	Kıbrıs Yunanistan Polonya Arnavutluk Çek Toprakları ve Slovakya Amerika^[1] Ukrayna
Özerk kiliseler	Sina Girit Finlandiya Estonya^[1] Kore Japonya^[1] Çin^[1] Ukrayna Ohri Batı Avrupa^[1] Besarabya^[1] Moldova^[1] RDROK^[2]
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Otosefal veya özerkliği evrensel olarak kabul edilmez. ^ Rus Ortodoks Kilisesi'nin yarı-özerk parçası olduğundan evrensel olarak kabul edilmez.

g t d Kültür
Anahat
Bilimler	Kültürel antropoloji Kültürel astronomi Kültürel ekoloji Kültürel coğrafya Kültürel sinirbilim Kültürel çalışmalar Kültüroloji Kültür teorisi Güvenlik kültürü Nörokültür
Alt alanlar	Biyokültür Kültürlerarası çalışmalar Kültürlerarası iletişim Kültürlerarası liderlik Kültürlerarası psikiyatri Kültürlerarası psikoloji Kültürel çözümleme Kültürel ekonomi Kültürel entomoloji Kültür tarihi Kültürel haritalama Kültürel aracılık Kültürel psikoloji Kültürel değerler Kültürbilim Kültürlerarası öğrenme Kültürlerarası ilişkiler İnternet kültürü Kültür felsefesi Popüler kültür çalışmaları Postkritik Kültür göstergebilimi Kültür sosyolojisi Ses kültürü Kültür teolojisi Transkültürel hemşirelik
Türler	Yapılanmış kültür Baskın kültür Halk kültürü Yüksek kültür Bireysel kültür Yasal kültür Alçak kültür Mikrokültür Resmi kültür Siyasal kültür Sivil Popüler kültür Kentsel İlkel kültür Alt kültür Alternatif kültür liste Süper kültür Karşı kültür Sokak kültürü Yeraltı kültürü LGBT kültürü Yöresel kültür Konuma göre kültür
Bakış açıları	Kültürleşme Zenofili Kültür yağmacılığı Kültürel alan Kültürel eser Kültürel bagaj Kültürel davranış Kültürel önyargı Kültürel sermaye Kültürler arası Kültürel iletişim Kültürel çatışma Kültürel utanç Kültürel uyumsuzluk Kültürel vurgu Kültürel çerçeve Kültürel miras Kültürel simge Kültürel kimlik Kültür endüstrisi Kültürel buluş Kültürel manzara Kültürel öğrenme Kültürel tesviye Kültürel bellek Kültürel çoğulculuk Kültürel uygulama Kültürel mülk Kültürel üreme Kültürel sistem Kültür teknolojisi Kültürel evrensel Kültürem Kültürleştirme Yüksek ve düşük bağlamlı kültürler Kültürlerarasılık Yazı kültürü Maddi kültür Maddi olmayan kültür Organizasyon kültürü Baskı kültürü Protokültür İlişkisel hareketlilik Güvenlik kültürü Teknokültür Yayılmacılık Transkültürasyon Görsel kültür
Siyaset	Sömürge zihniyeti Tüketici kapitalizmi Kültürler arası duyarlılık Kültürel asimilasyon Kültür ataşesi Kültürel geri kalmışlık Kültürel Bolşevizm Kültürel muhafazakârlık Kültürel sözleşmeler Kültürel yoksunluk Kültürel diplomasi Kültürel çevrecilik Kültürel istisna Kültürel feminizm Kültürel soykırım Kültürel küreselleşme Kültürel hegemonya Kültür emperyalizmi Kültürel zeka Kültürel liberalizm Kültürel milliyetçilik Kültürel karamsarlık Kültür politikası Kültürel ırkçılık Kültürel radikalizm Kültürel tutma Kültür Devrimi Kültürel haklar Kültürel güvenlik Kültürel sessizlik Kültürel sübvansiyon Kültürel siyonizm Kültür değişikliği Kültür bakanı Korku kültürü Kültür savaşı Kültürsüzleştirme Egemen kültür Kültürlerarasılık Tek kültürlülük Çok kültürlülük İki kültürlülük Pluri kültürlülük Poli kültürlülük Transkültürasyon
Dini	Budizm Hıristiyanlık Katoliklik Kültürel hıristiyanlar Protestanlık Hıristiyanlığın medeniyetteki rolü Doğu Ortodoksluğu Mormonizm Kültürel hindular İslam Kültürel müslümanlar Yahudilik Sihizm
İlgili	Hayvan kültürü Arkeolojik kültür Bennett ölçeği Esrar kültürü Kültür devresi Uygarlık Kahve kültürü Kültürler arası Kültür merkezi Kültürlerarası Yeterlilik Kültür eleştirmeni Kültürel determinizm Kültürel çeşitlilik Sosyokültürel evrim Kültürel homojenizasyon Kültürel kurum Kültürel jet gecikmesi Kültürel gecikme Kültürel okur yazarlık Kültürel mozaik Kültürel akım Kültürel melez Kültür araştırması Kültürel görelilik Kültür spekülasyonu Kültür turizmi Pop-kültür Kültürel çeviri Kültürel dönüş Kültürel duyarlılık Kültür ve adet Kültür ve pozitif psikoloji Kültür ve sosyal biliş Kültür boşluğu Kültürel kahraman Kültür endüstrisi Kültür şoku Kültürgen Çocuk kültürü Kültürcilik Siberkültür Ölüm ve kültür Engelli kültürü Sağır kültürü Duygular ve kültür Kültürlerarası iletişim Kültürlerarası Yeterlilik Dil kültürü Kültürdeki canlılar Medya kültürü Muhalefet kültürü Katılımcı kültür İzin kültürü Tecavüz kültürü Remiks kültürü Çay kültürü Kültür değişikliği Kent kültürü Refah kültürü Doğu kültürü Batı kültürü Gençlik kültürü