Nuevo León
| Nuevo León eyaleti | |
|---|---|
 Bayrak  Arma | |
 Nuevo León'un Meksika'daki yeri | |
| Ülke |  Meksika |
| Başkent | Monterrey |
| Belediyeler | 51 |
| En Büyük Şehir | Monterrey |
| İdare | |
| • Tür | Eyalet |
| • Vali | Samuel Alejandro García Sepúlveda MC |
| • Fed. Tems. | PAN: 7 PRI: 5 |
| • Fed. Sen. | PAN :2 PRI: 1 |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 64210 km² |
| Nüfus (2005) | |
| • Toplam | 4.199.292 |
| Zaman dilimi | UTC-06.00 (CST) |
| • Yaz (YSU) | UTC-05.00 (CDT) |
| İGE (2004) | 0.8613 - yüksek 2. sırada |
| ISO 3166-2 | MX-NLE |
| Meksika posta kısalt. | N.L. |
Resmî site Nuevo León Eyalet Valiliği | |
Nuevo León, (Tr. "Yeni León", ok. "nuebo leon") Meksika’nın kuzeydoğu eyaletlerinden biridir. Eyalet, İspanya'daki eski bir krallığa atfen adlandırılmıştır. Kuzeyde ve doğuda Tamaulipas eyaletiyle, güneyde San Luis Potosí eyaletiyle ve batıda Coahuila (ok. “kvavila”) eyaletiyle komşudur. Kuzeyde, Nuevo León ile ABD'nin Teksas eyaleti arasında 15 km.'lik (9 mi) bir sınır mevcuttur.
Nuevo León'un başkenti Monterrey'dir. Diğer önemli şehirler ise Guadalupe, Santa Catarina ve San Nicolas de los Garza'dır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk kez Alberto del Canto tarafından kurulan ilk koloniler, bölgede kurulan her türlü yerleşim birimini yıkan ve devamlılığına izin vermeyen kuzey Meksika'nın Kızılderilileri Çiçimekalar tarafından yıkıldı. Alberto del Canto'nun Nuevo León'u iskan etmedeki başarısızlığını takiben Luis Carvajal y de la Cueva, Portekizli ve İspanyol yerleşimcilerin önderi olarak bölgeyi tekrar iskan etmek için dönemin İspanya kralından izin ister ve Yeni León Krallığı -Coahuila, Nuevo Santander ve Teksas ile birlikte- Yeni Kuzey İspanya'nın Doğu İç Bölgeleri'nden birisi oldu.[1][2]
19. yüzyılda Nuevo León büyüme hamlesi yakaladı, ucuz arazi satışları Alman, Slav, Fransız, İtalyan, Yahudi ve Angloamerikan asıllı birçok göçmenin Nuevo León'a yönelmesini sağladı.
Nuevo León'un başkenti Monterrey, Meksika'nın üçüncü büyük şehridir, yaklaşık dört milyon insanı barındırır. Monterrey, çağı yakalamış ve zengin bir şehirdir. Nuevo León uzun zamandır Meksika'nın en sanayileşmiş şehirlerinden birisidir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
Nuevo León'un iklimi kuraktır, yıllık ortalama yağış miktarı çok düşüktür. Eyaletin yüzölçümü 64 924 km²'dir ve üç farklı coğrafi bölge mevcuttur; kuzeyde sıcak ve kuru bir iklim, dağlık kesimlerde nispeten ılıman bir iklim, güneyde yarı kurak bir iklim yaşanır. Galeana ve Doctor Arroyo yaylalarına, Iguana, Picacho, Papagayo ve Santa Clara dağ sırasına ve Pilón, Ascensión ve Río Blanco vadilerine şekil veren Sierra Madre Oriental dağ sırası, bölgenin mevcut coğrafi yapısında önemli rol oynar. San Juan Irmağı, El Cuchillo (ok. "el kuçilyo") barajını besler. El Cuchillo barajı Monterrey metropolünün su ihtiyacını karşılar. Bundan başka, Cerro Prieto, La Boca, Vaquerias, Nogalitos, Agualeguas barajları vardır. Laguna de Labradores Nuevo León'un başlıca gölüdür, civarda Pozo del Gavilán doğal kaynağı vardır. Her iki doğal güzellik Galeana belediyesi sınırları dahilindedir. Bölgenin bitki örtüsü düşük rakımda çalılık ve çayırlar, dağlarda çam ve meşe ağaçları şeklindedir. Bölgede yaşayan belli başlı hayvanlar, kara ayı, dağ aslanı, pekari, tilki, kır kurdu, ak kuyruklu geyik ve diğer bazı küçük türlerdir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]
2005 sayımına göre Nuevo León'un nüfusu 4,1 milyon civarındadır. Nüfusun yaklaşık %80'i Monterrey metropolünde yaşar. Nüfusun %94'ü şehirlerde yaşar, şehir nüfusunun bir milyonu ev sahibidir ve bunların %90'ı su, kanalizasyon şebekelerini ve şehir elektriğini kullanır.
Ortalama yaşam süresi erkeklerde 73, kadınlarda 79 yıldır.
Meksikalıların genel eğilimine dahil olarak, halkın büyük kısmı Katolikliğe tabi olduğunu belirtir.
Başlıca yerleşim yerleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Apodaca
- Cadereyta Jiménez
- Ciudad Benito Juárez
- General Escobedo
- Guadalupe
- Linares
- Monterrey
- Sabinas Hidalgo
- San Nicolás de los Garza
- San Pedro Garza García
- Santa Catarina
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Eyaletin genelinde hakim olan yüksek yaşam kalitesi, eğitim durumu gibi kimi istatistikî ölçütlerde kendini göstermektedir. Eyalette orta öğretim mezunu oranı yaklaşık %100'dür. Her 100 kişiden 13'ü lisans düzeyinde eğitimlidir. Eyaletin okuma-yazma bilmeme oranı %2,8 ile Distrito Federal'den sonra ikinci sıradadır.
Yüksek eğitim kuruluşları:
- Instituto Tecnológico y de Estudios Superiores de Monterrey (ITESM)
- TecMilenio Üniversitesi
- Universidad de Montemorelos
- Universidad de Monterrey (UDEM)
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Nuevo León yüksek oranda endüstrileşmiş bir eyalettir, yaşam koşulları Hırvatistan, Slovakya ve Polonya ile emsâldir. 2007 yılı kişi başı GSYİHsi, Tayvan ile eşdeğerdedir ve AB ülkeleri Slovakya ile Macaristan'dan fazladır. 26.658 $ ile -Federal Merkez hariç olmak üzere- Meksika'nın en yüksek GSYİH düzeyine sahiptir, bu hâliyle Meksika ortalamasından yukarıdadır (2007 GSYİH kişi başı ortalaması 14.119 $'dır).[3][4]
Eyalete dâhil belediyelerden San Pedro Garza García, Meksika'nın en yüksek kişi başına düşen gelir ortalamasına sahiptir. Bu şehir ülkenin en büyük şehirlerinden birisi ve birçok dev holdingin merkezidir. Cemex (LaFarge ve Holcim'den sonra dünyanın üçüncü büyük çimento şirketidir), Bimbo (fırıncılık ve pastacılık), Maseca (gıda ve tahıl), Banorte (Meksika'da tamamen Meksikalılara ait tek genel banka), Alfa, i-service (bilgisayar teknolojileri bilgi desteği), Vitro SA (cam), FEMSA (Coca-Cola'nın Latin Amerika etiketi), Cervecería Cuauhtémoc Moctezuma (Sol, Tecate, XX, Bohemia, Indio ve Nochebuena biralarının üreticisi).
Nuevo León zengin bir tarımsal üretim alanına sahiptir, "turunç kuşağı" da denilen bu yöre Allende, Montemorelos, Hualahuises (ok. valavises), General Teran, Linares belediyelerinden müteşekkildir. Küçük fakat üretken tesisler genellikle turunçgil ve tahıldan oluşan hasatı tarım sanayisine kazandırarak yöreye gelir sağlar.
Nuevo León'un "turunç kuşağı"nın yüksek gelir getiren tarım endüstrisinin aksine Galeana, Arramberri, Zaragoza, Doctor Arroyo ve Mier y Noriega'dan oluşan güney kesim, daha kırsal ve daha az üretkendir. Eyaletin güney kesiminin büyük bir bölümü ziraaî verimliliğe ve hayvancılığa engel teşkil eden yağmursuz bir iklim altındadır.
2007 itibarıyla Nuevo Leon'un ekonomisi Meksika toplam GSYİH'sinin %11,4'ünü teşkil etmektedir (105 milyar $).[5] Nuevo Leon'un ekonomisi ihracat odaklı ağırlıklı üretim dayanır (Örn;maquiladora / INMEX)). 2005 itibarıyla eyalette 431.551 kişi üretim sektöründe çalışıyor.[6] 2005 itibarıyla Nuevo Leon'a doğrudan dış yatırım 1.213.1 milyon $.[7] Son yıllarda eyalet yönetimi havagemiciliği, mekatronik, biyoteknoloji, bilgi işlem teknolojisi sahalarında etkili yatırımları çekmek için Araştırma ve Teknoloji Buluş Parkı'nı (PIIT, Parque de Investigación e Innovación Tecnológica) kurmuştur. Bu tesiste, bilimsel araştırma-geliştirme ve buluşlar yapılması amaçlanıyor. Bu tesis, Monterrey'i uluslararası Bilgi Şehri yapma programının temel projesidir. Tesis, Monterrey metropolünün Apodaca belediyesinde yer alır. Monterrey Uluslararası Havalimanı'ndan 10 km uzaklıktadır, 70 hektarlık bir alanı kaplar. Arazinin yarısı Ar-Ge kuruluşlarına verilmiş durumdadır. Geri kalan 35 hektarlık alan ise Ar-Ge kuruluşları ve tesisin amaçlarına uygun diğer iş merkezlerine teslim edilmeyi beklemektedir.[8][9]
Belediyeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Nuevo León 51 belediyeye ayrılır. Belediyelerin tamamının isimleri, belediye merkezinin olduğu kent ile aynıdır. En meşhur belediye Monterrey'dir. Monterrey bir metropoldür ve şu belediyeleri de içine alır; Apodaca, Escobedo, Guadalupe, San Nicolás de los Garza, San Pedro Garza García ve Santa Catarina.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- (İngilizce) Human Development Report for Mexico 2002
- (İspanyolca) Historia de Nuevo León by Israel Cavazos
- (İspanyolca) Enciclopedia de los Municipios de México
- (İspanyolca) Comisión Estatal Electoral de Nuevo León* (İspanyolca)20 Ocak 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- (İspanyolca) Nuevo León Eyalet Yönetimi 14 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- (İspanyolca) Meksika Gelişmişlik Portalı
- (İspanyolca) Nuevo León'un kasabaları, şehirleri ve posta kodları 7 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- (İngilizce) Rio Grande Cumhuriyeti Müzesi
- (İspanyolca) Canto a Nuevo León 27 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Gerhard, Peter. The North Frontier of New Spain. Princeton, Princeton University Press, 1982.
- ^ En los albores de la independencia: Las Provincias Internas de Oriente durante la insurrección de don Miguel Hidalgo y Costilla, 1810-1811. Isidro Vizcaya Canales
- ^ INEGI, Población total por entidad federativa según sexo, 2000 y 2005 and PIB estatal
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2009.
- ^ Industrial Costs in Mexico - A Guide for Foreign Investors 2007 1 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mexico City: Bancomext, 2007, s. 96
- ^ Industrial Costs in Mexico - A Guide for Foreign Investors 2007 1 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mexico City: Bancomext, 2007, s. 92
- ^ "Nuevo Leon Regional Investment Guide". UnderstandMexico. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2008.
- ^ "Research and Technology Innovation Park PIIT". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Monterrey, city of knowledge". 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
