Mukoaktif madde
Mukoaktif maddeler, akciğerler, bronşlar ve trakea dahil olmak üzere üst ve alt solunum yollarından mukus veya balgamın temizlenmesine yardımcı olan bir kimyasal ajan sınıfıdır. Mukoaktif ilaçlar arasında ekspektoranlar, mukolitikler, mukoregülatörler ve mukokinetikler bulunur. Bu ilaçlar, mukusun aşırı salgılanması veya inspisayonu ile komplike olan solunum yolu hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Bu ilaçlar etki mekanizmalarına göre daha da kategorize edilebilir.[1][2]
Etki mekanizması
[değiştir | kaynağı değiştir]Mukoaktif maddeler - ekspektoranlar (balgam söktürücüler) - mukolitikleri, sekretolitikleri ve mukokinetikleri (sekretomotorikler olarak da adlandırılır) içerir:[3]
- Mukolitikler: mukusu inceltir (viskozitesini azaltır)[2]
- Sekretolitikler: hava yolu sıvısının veya hava yolu salgılarının hacmini artırır[2]
- Mukokinetik: mukosiliyer transportu (klirens) ve öksürükle mukusun taşınabilirliğini artırır[2]
- Mukoregülatörler: mukus hipersekresyonunun altında yatan mekanizmaları bastırır[2]
Alternatif olarak, salgılar ve biyolojik yüzeyler arasındaki afiniteye saldırmak, yapışmaönleyiciler ve yüzey aktif maddeler tarafından kullanılan başka bir yoldur.[kaynak belirtilmeli]
Bu etkilerden herhangi biri öksürme sırasında hava yolu temizliğini artırabilir.[kaynak belirtilmeli]
Genel olarak, temizleme yeteneği yüzeylere bağlanma (yapışkanlık) ve akciğerlerdeki mukoza salgılarının viskozitesi tarafından engellenir. Viskozite ise salgılardaki mukoprotein konsantrasyonuna bağlıdır.
Mukolitikler, sekretolitikler ve sekretomotorikler farklı ilaç türleridir, ancak akciğerlerden mukus drenajını teşvik etmeyi amaçlamaktadırlar.
Bir balgam söktürücü vücuda salgıların miktarını veya hidrasyonunu artırması için sinyal vererek çalışır, bu da daha fazla, ancak daha net salgılara neden olur ve tahriş olmuş solunum yolunu yağlar.[4] Bir mukoaktif ajan olan guaifenesin, anksiyolitik ve kas gevşetici özelliklere sahiptir. Öksürük şuruplarında ve ayrıca sürekli salınımlı tabletlerde yaygın olarak bulunur.
Mukolitikler kalın mukusu çözebilir ve genellikle solunum güçlüklerini hafifletmeye yardımcı olmak için kullanılır. Bunu mukus içindeki moleküller arasındaki kimyasal bağları parçalayarak yaparlar.[5] Bu da müsin içeren bileşenleri değiştirerek viskoziteyi düşürebilir.[kaynak belirtilmeli]
Bir balgam söktürücü bronşiyal salgıları artırır ve mukolitikler kalın bronşiyal salgıların gevşemesine yardımcı olur. Balgam söktürücüler bronşiyal sekresyonların kalınlığını veya viskozitesini azaltır, böylece öksürme yoluyla daha kolay çıkarılabilen mukus akışını artırır. Mukolitikler mukus moleküllerinin kimyasal yapısını bozar. Mukus incelir ve öksürükle daha kolay atılabilir hale gelir.
— Adams, Holland, & Bostwick, 2008, s. 591
Mukoaktif ilaçlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Mukoaktif ilaçlar şunları içerir:
- asetilsistein
- ambroksol
- amonyum klorür
- bromheksin
- karbosistein
- dornaz alfa
- erdostein
- guaifenesin
- mesistein
- potasyum sitrat
- potasyum iyodür
- sodyum sitrat
- tolu balsam
- vasaka
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Balsamo, R.; Lanata, L.; Egan, C. G. (2010). "Mucoactive drugs". European Respiratory Review. 19 (116). ss. 127-33. doi:10.1183/09059180.00003510. PMC 9682576 $2. PMID 20956181.
- ^ a b c d e Rogers, D. F. (2007). "Mucoactive agents for airway mucus hypersecretory diseases". Respiratory Care. 52 (9). ss. 1176-93; discussion 1193-7. PMID 17716385.
- ^ Rubin, Bruce K. (2006). "The pharmacologic approach to airway clearance: Mucoactive agents". Paediatric Respiratory Reviews. 7 (Supplement 1). ss. S215-S219. doi:10.1016/j.prrv.2006.04.198. PMID 16798570.
- ^ "Definition of Expectorant". MedicineNet. 13 Mayıs 2016. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2018.
- ^ "NCATS Inxight: Drugs – MECYSTEINE HYDROCHLORIDE". drugs.ncats.io. 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2019.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Adams, Michael; Holland, Leland Norman; Bostwick, Paula Manuel (2016). Pharmacology for Nurses: A Pathophysiologic Approach. 5. Pearson Education. s. 960. ISBN 978-0134255163.
- Rubin, Bruce K (1 Temmuz 2007). "Mucolytics, Expectorants, and Mucokinetic Medications". Respiratory Care. 52 (7).