İçeriğe atla

Luis Echeverría

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Luis Echeverria sayfasından yönlendirildi)
Luis Echeverría
57. Meksika Devlet Başkanı
Görev süresi
1 Aralık 1970 (1970-12-01) - 30 Kasım 1976 (1976-11-30)
Yerine geldiği Gustavo Díaz Ordaz
Yerine gelen José López Portillo
Kişisel bilgiler
Doğum 17 Ocak 1922(1922-01-17)
Meksiko, Meksika
Ölüm 8 Temmuz 2022 (100 yaşında)
Cuernavaca, Meksika
Milliyeti Meksikalı
Partisi Kurumsal Devrimci Parti
Evlilik(ler)
María Esther Zuno
(e. 1945; ö. 1999)
Çocuk(lar) 8
Bitirdiği okul Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi

Luis Echevarría Álvarez (d. 17 Ocak 1922, Meksiko - ö. 8 Temmuz 2022, Cuernavaca), Meksikalı avukat, akademisyen ve 1970 ile 1976 arasında 50. Meksika devlet başkanı olmuş Kurumsal Devrimci Partili (PRI) siyasetçi. Devlet başkanlığından önce İçişleri Bakanı (1963-1969) olarak çalışmıştı. 100 yaşında olan Álvarez yaşayan en yaşlı Meksika başkanıdır.

Díaz Ordaz hükûmetinde İçişleri Bakanı olarak çalışırken ülkedeki siyasi baskıyı arttırmasıyla tanındı; muhalif gazeteciler, siyasetçiler ve eylemcilere sansür uygulandı, keyfe keder tutuklandılar, işkence gördüler ve kanunsuzca öldürüldüler. Bu olaylar ülke çapında aylarca süren eylemleri bitiren 2 Ekim 1968'deki Tlatelolco katliamına yol açtı. Ordu mensupları tarafından yüzlerce silahsız sivilin öldürüldüğü olayın mimarları olarak Díaz Ordaz, Echeverría ve Savunma Bakanı Marcelino Garcia Barragán görüldü. Ertesi yıl Díaz Ordaz, Echeverría'yı Başkanlık için selefi olarak ilan etti ve Echeverría 1 Aralık 1970'te görevi devraldı.

Echeverría, Meksika'nın savaş sonrası tarihinin en tanınmış başkanlarındandır; Soğuk Savaş sırasında ne ABD ne de Sovyetler Birliği ile birlikte olmak istemeyen "Üçüncü Dünya" ülkeleri olarak adlandırılan grubun lideri olmaya çalıştı.[1] Şili'deki Pinochet diktasından kaçan Hortensia Bussi ve diğer mültecilere sığınma hakkı verdi. Pekin'de Komünist Parti Başkanı Mao Zedong ve Başbakan Zhou Enlai ile görüştükten sonra Çin ile diplomatik ilişkiler ve yakın işbirliği başlattı.[2] Mao'nun Asya ve Afrika'daki ülkeler üstündeki etkisini kullanarak Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri olmaya çalıştı ama başaramadı.[3] Echeverría, Siyonizm'i ırkçılık kabul eden BM kararını onayladığı için İsrail (ve Amerikalı Yahudiler) ile ilişkilerde gerginlik yaşandı.[4][5]

Yurt içinde Echeverría Meksika ekonomisinin yıllık %6,1 büyümesi ile önemli bir ekonomik büyüme sağladı ve yeni Lázaro Cárdenas ve Ciudad Madero limanları gibi altyapı projelerinin ateşli destekçisi oldu.[6] Ancak başkanlığı otoriter uygulamalarla (Latin Amerika'da kayda geçen ilk ölüm uçuşları Meksika'da Echeverría yönetimde yaşandı),[7][8] öğrenci protestocuların öldürüldüğü 1971 Corpus Christi katliamıyla, (Echeverría'nın solcu-popülist bir söylemde olmasına rağmen) ülkedeki solcu muhaliflere karşı Kirli Savaş'la[9][10] ve görev süresinin bitmesine kısa bir süre kalmışken çıkan ekonomik krizle de birlikte anılır.[11] 2006'da, 1968 Tlatelolco katliamı ve 1971 Corpus Christi katliamındaki rolünden dolayı hakkında dava açıldı ve ev hapsine alındı[12] ancak 2009'da hakkındaki bütün suçlamalar düşürüldü.[13]

Gençliği ve kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Echeverría, Rodolfo Echeverría ve Catalina Álvarez çiftinin oğlu olarak Mekisko'da 17 Ocak 1922'de doğdu.[14] 1947'de Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi'nin fakültesine girdi. Burada siyaset felsefesi ve anayasa hukuku dersleri verdi. Kurumsal Devrimci Parti'de (PRI) yükseldi ve parti başkanı Rodolfo Sánchez Taboada'nın özel sekreteri oldı.

İçişleri Bakanlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Echeverría, Başkan Gustavo Díaz Ordaz hükûmetinde 1963 ile 1969 yılları arasında İçişleri Bakanı olarak görev aldı.

Tlatelolco

[değiştir | kaynağı değiştir]

1968 boyunca öğrenci protestolarına karşı sert bir tutum sergiledi. Hükûmet ve eylemciler arasında çarpışmalar sonucunda Ekim 1968'de Meksiko'da düzenlenen 1968 Yaz Olimpiyatları'ndan birkaç gün önce Tlatelolco katliamı yaşandı.[15][16] Bir başka olayda Meksika ordusunun %15'inin bölgedeki gerillalarla mücadele etmesi için Guerrero eyaletine gitmesini emretti.

1970 başkanlığa geçiş

[değiştir | kaynağı değiştir]

22 Ekim 1969'da Díaz Ordaz, PRI başkanı Alfonso Martínez Domínguez ve diğer parti başkanlarını Los Pinos'taki ofisine çağırdı ve Echeverría'nın halefi olacağını ilan etti. Martínez Domínguez başkana emin olup olmadığını sorunca Díaz Ordaz "Neden soruyorsun? Bu hayatımın en önemli kararı ve üstünde çok fazla düşündüm" dedi.[17]

8 Kasım 1969'da Díaz Ordaz, Echeverría'yı resmi olarak başkanlık adayı olarak açıkladı. Başkanlık yarışı sırasında Echeverría, Tlatelolco katliamı kurbanları için bir dakikalık saygı duruşunda bulunmasını istedi. Bu hareket Başkan Díaz Ordaz'ı çok kızdırdı ve neredeyse Echeverría'nın istifasını isteyecekti. Echeverría, Díaz Ordaz hükûmetinde sertlik yanlısı olsa da ve Tlatelolco katliamından sorumlu olsa da "insanlara yaptıklarını unutturma takıntısı" geliştirdi.[18]

Başkanlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

İç politika

[değiştir | kaynağı değiştir]
ABD Başkanı Richard Nixon (solda) ve Luis Echeverría ABD birliklerini selamlıyor (1972)

Echeverría, Meksika Devrimi'nden sonra doğmuş ilk başkandır. Başkanlık için yemin ettikten sonra büyük bir popülist siyasi ve ekonomik reform programı başlattı, maden ve elektrik endüstrilerini millileştirdi, Sinaloa ve Sonora eyaletlerindeki özel mülkleri köylülere dağıttı, yabancı sermaye yatırımını sınırladı ve Meksika'nın karasuları sınırını 370 kilometreye çıkardı. Devletin sağlık, konut inşaatı, eğitim ve gıda destek harcamaları önemli miktarda arttı[19] ve sosyal güvenlik kapsamındaki nüfus iki katına çıktı.[20] 1971 Corpus Christi katliamı sorumlularını adalet karşısına çıkartmadığı için solu kızdırdı.

8 Ekim 1974'te Echeverría, Baja California Sur ve Quintana Roo eyaletlerini çıkaran bir karar yayımladı.[21]

Ekonomik sorunlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Selefleri döneminde yıllarca süren ekonomik büyümeden sonra Echeverría hükûmetinin son aylarında ekonomik kriz çıktı. Benzer ekonomik krizlerle sonraki yirmi yıl boyunca yüzleşecek Meksika Başkanları'nın birincisi oldu.[22]

Görev süresi boyunca ülkenin dış borcu 1970'teki 6 milyar dolardan 1976'da 20 milyar dolara çıktı.[11] 1976'da Meksika'nın ihracattan kazandığı her doların 31 cent'i dış borç faizine ödeniyordu.

1954 ile 1976 yılları arasında Meksika hükûmetleri Meksika pesosunun değerini 12,50 peso 1 Amerikan doları olacak şekilde belirlemişti. 30 Ağustos 1976'da ekonomik problemlerin büyümesi sonucunda Echeverría hükûmeti peso'nun değerini %59,2 düşürdü, 19,90 MXP 1 USD oldu. İki ay sonra peso'nun değeri yine düşürüldü ve 26,60 MXP 1 USD oldu.[23]

Görev süresinin sonunda enflasyon %459 seviyesindeydi. 1971'de 703 milyon dolar olan dış ticaret açığı 1975'te 3.769 milyar dolar rekor seviyeye çıktı ve 1976'da 3.024 milyar dolar oldu. Geleneksel olarak negatif ticaret dengesini finanse etmek için kullanılan hizmetler sektörü ilk defa 1975 ve 1976'da borç verdi.[24] Echeverría hükûmetinin sonunda devlet değersiz para basıyor ve borç alıyordu.

Buna rağmen Meksika ekonomisi %6,1 büyüdü ve yıllar boyunca bitirilememiş önemli altyapı ve kamu hizmeti projeleri tamamlandı.[6]

Echeverría 1970'lerin sonlarında barbasco endüstrisini millileştirdi. Yabani barbasco doğum kontrol hapında kullanılan hormonlar için önemli bir doğal kaynaktı. Millileştirme ve devlet yönetimindeki PROQUIVEMEX şirketinin kuruluşu Meksika'nın bu endüstrideki önemi azalırken gerçekleşti.[25]

Seçim sisteminde değişiklikler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Meksika Başkanı Luis Echeverria Álvarez, mühendis Oscar Vega Argüelles ile birlikte

Echeverría hükûmeti sırasında yeni Federal Seçim Yasası onaylandı:

  • Partilerin seçime girebilmesi için gereken üye sayısı 75.000'den 65.000'e indirildi
  • Nüfusa oranla verilen Kongre temsilcisi sayısı 20'den 25'e çıkarıldı
  • Kalıcı oy kullanma kartına geçildi
  • Aday olma yaşı 30'dan 21'e düşürüldü[26]

PRI geleneğine uyan Echeverría başkanlık için halefini kendi seçti ve Maliye Bakanı ve çocukluk arkadaşı José López Portillo'yu 1976 seçimleri için PRI adayı olarak belirledi. Bir dizi olay ve muhalefet Ulusal Hareket Partisi (PAN) içindeki iç çekişmelerden dolayı López Portillo tek başkan adayı oldu ve seçimi rakipsiz kazandı.[22]

Çevre politikası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Echeverría hükûmeti ilk ulusal çevre yasasını 1971'de çıkardı. 1960'tan 1970'e Meksiko 3 milyondan 7 milyon nüfusa ulaştı. Bu artış kirlilik ve şehirleşme sorunlarını beraberinde getirdi. Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi, Ulusal Politeknik Enstitüsü ve Colegio de México'dan akademisyenler ve 1969 ABD Ulusal Çevre Politikası Yasası çevre ile ilgili sorunlara dikkat edilmesini sağladı. Meksika hükûmeti bir dizi düzenleme ile hava kirliliğinin yanı sıra yüzey ve deniz suları için yeni kalite standartları getirdi. Yapısal değişim olarak hükûmet çevre ile ilgili yeni bir ajans kurdu ve sonraki hükûmetlerde bu yapı kabine seviyesinde bir bakanla temsil edildi.[27]

Kirli Savaş ve şiddet

[değiştir | kaynağı değiştir]

Echeverría hükûmeti siyasal şiddeti arttırması ile anılır:

  • Bir yandan çeşitli solcu gerilla grupları (en önemlilerinin başında Lucio Cabañas ve Genaro Vázquez vardı) ülke çapında devletin artan otoritesi ve artan sosyal eşitsizliğe karşı ortaya çıktı. Bu gerilla grupları genellikle tanınmış siyasetçiler ve iş insanlarını kaçırıyor, banka soyuyor ve ara sıra kışlalara saldırıyordu. Gerilla şiddeti José López Portillo hükûmetine kadar sürdü (1976-1982). Portillo, siyasi reformla solcu partileri yasallaştırdı ve hapisteki pek çok gerilla savaşçısına af çıkardı.
  • Bir diğer yandan devlet siyasi muhalefeti şiddetle bastırdı. 1971 Corpus Christi katliamının yanı sıra ordu gerilla gruplarına karşı savaşta insan hakları ihlalleri (infazlar dahil) ile suçlandı. Resmi olarak ordu ile çatışma sırasında ölen gerilla liderleri Cabañas ve Vázquez'in silahlı kuvvetler tarafından yasa dışı bir şekilde infaz edildiği şüphesi vardır.[7][9][10]

Rock müzik yasağı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu hükûmet sırasındaki pek çok öğrenci ve gençlik hareketi protestosuna karşı PRI ve Başkan Echeverría siyasi gençliği etkisiz hale getirmeye çalıştı. 1971'in sonlarında Corpus Christi katliamı ve Avándaro Rock Festivali'nden sonra Echeverría neredeyse tüm Meksikalı grupların rock müzik kayıtlarına yasak getirdi. Yasak ("Avandarazo" olarak da bilinir çünkü PRI'nin muhafazakar kanadının karşı çıktığı Avándaro Rock Festivali'ne karşı çıkmıştı) ulusal müzik gruplarının pek çok rock tarzının kaydedilmesini ve satılmasının yanı sıra canlı rock konserlerini ve rock müziğin açık alanlarda çalınmasını içeriyordu. Yasak uzun yıllar sürdü ve 1980'lerde kademeli olarak kaldırıldı.[28][29][30][31]

Dış politika

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Tercermundismo" ("Üçüncü Dünyacılık") adılı Meksika'nın dış politikasının yeniden oluşturulması Echeverría'nın başkanlığı sırasında oldu. Gelişmekte olan ülkelere destek verdi ve Meksika'yı Üçüncü Dünya'nın çıkarlarının koruyucusu noktasına getirmeye çalıştı.[32] Echeverría'nın dış politikasının hedefi Meksika'nın ticari ilişkilerini çeşitlendirmek ve daha eşit ve adil bir uluslararası düzenin sağlanmasıydı.[33]

Pek çok ülkeye ziyarette bulundu ve sosyalist Küba ve Şili hükûmetleri ile güçlü bağlar kurdu. Echeverría Küba'yı 1975'te ziyaret etti.[34] Ayrıca Meksika, Güney Amerika ülkelerindeki askeri diktaların baskısından kaçan çoğu siyasi sığınmacıyı kabul etti. Bu sığınmacılar arasında eski Şili Başkanı Salvador Allende'nin dul karısı Hortensia Bussi de vardır.[35] Siyonizmi kınadı ve Filistin Kurtuluş Örgütü'nün başkentte bir ofis açmasına izin verdi.[36]

Echeverría adaylığı sırasında Meksika'nın kuzey batısındaki vatandaşların ABD'ye karşı Colorado Nehri'nin suyunu kullanması (ve haksızlık olduğu algısını) yüzünden öfkesinden faydalandı. Nehir Meksika'ya girmeden önce Amerika'nın güney batısının çoğu tarafından kullanılıyor. ABD ve Meksika arasındaki anlaşmaya göre ABD 1,85 kilometreküp suyun ABD-Meksika sınırından geçmesinden sorumluydu ama herhangi bir kalite standardı belirlenmemişti. 20. yüzyıl boyunca ABD, Birleşik Devletler Islah Bürosu tarafından yönetilen su politikaları kapsamında nehir boyunca çeşitli sulama projeleri uyguladı. Bu da suyun tuzluluk oranının nehrin akışı boyunca artmasına neden oldu. 1960'ların sonunda Meksika'ya gelen suyun yüksek tuzluluk oranı aşağı Colorado'daki sulama alanlarının mahvolmasına neden oldu.

1973'te petrol fiyatlarının birden artması ve Campeche Koyu'nda yeni Meksika petrol yataklarının çıkma olasılığı Echeverría'ya ABD'nin Nixon hükûmetine karşı güçlü ticaret kozları verdi. Echeverría konuyu Uluslararası Adalet Divanı'na taşıma tehdidinde bulundu. Böylece Nixon hükûmeti anlaşmayı tuzluluk kontrolünü de içerecek şekilde yeniden düzenlemek zorunda kaldı.

Başarısız Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği adaylığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1976'da Echeverría Üçüncü Dünya kimliğinden ve yakın zamanda ölmüş Mao Zedong ile ilişkisinden faydalanarak Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri olmaya çalıştı. Avusturyalı Genel Sekreter Kurt Waldheim, 1976 Genel Sekreter seçimlerine ikinci defa seçilmek için girdi. Genellikle Genel Sekreterler rakipsiz seçilse de Çin, Üçüncü Dünya'nın çoğunlukta olduğu organizasyonun başında bir Avrupalının olmasından rahatsız olduğunu belirtti.[37] 18 Ekim 1976'da Echeverría seçimlere Waldheim'ın karşısında girdi.[38] Ancak Güvenlik Konseyi'nin 7 Aralık 1976'daki oylamasında büyük farkla yenildi. Çin ilk turda Waldheim'a karşı sembolik olarak Güvenlik Konseyi veto hakkını kullandı ama ikinci turda Waldheim'a oy verdi. Echeverría sadece 3 oy alırken Waldheim 14 oy almıştı. Sadece Panama Waldheim'ın oy birliğiyle seçilmesini engelledi.[3]

1976 seçimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Echeverría kabinesindeki Maliye Bakanı José López Portillo'yu PRI'nin başkan adayı ve fiilen başkanlık için halefi olarak seçti. López Portillo'nun yardımcıları Echeverría'nın Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri seçilmesini, böylece Portillo'nun hükûmeti boyunca yurt dışında olmasını umduklarını söyledi.[31] Echeverría, Portillo'nun adaylığını 22 Eylül 1975'te duyurdu. Porfirio Muñoz Ledo ve İçişleri Bakanı Mario Moya Palencia yerine Portillo'yu tercih etmişti. Portillo ve Echeverría aynı yaş grubunda olsa da Portillo'nun siyasi deneyimi yoktu. Echeverría hükûmete geldiğinden beri başkanlığa hazırlanıyordu ve kendi tabanı yoktu. Moya Palencia pek çok üst düzey PRI siyasetçisi ve kamu görevlisinin desteğini almıştı, bağımsız tabanı vardı. Bu da onu başkan adaylığından çıkarıyordu.[39]

1977 seçim yasası değişikliğinden önce sadece dört siyasi parti seçime girebiliyordu: hükûmetteki Kurumsal Devrimci Parti (PRI), Popüler Sosyalist Parti (PPS), Meksika Devrimi Otantik Partisi (PARM) ve o zamanlar tek muhalif parti olan sağcı Ulusal Hareket Partisi (PAN).[40] PPS ve PARM, daha önceki PRI adayları gibi Portillo'nun adaylığını destekledi.

Bu sırada muhalefet partisi PAN içinde iç çekişmeler vardı ve kuruluşundan beri ilk defa başkanlık seçimi için bir aday çıkarmadı çünkü aday adaylarının hiç biri genel kurulda gerekli oy sayısına ulaşamadı.[41]

Diğer taraftan Meksika Komünist Partisi Valentín Campa'yı aday olarak gösterdi. Bu sırada parti resmi olarak kayıtlı değildi ve seçimlere giremiyordu. Bu yüzden Campa'nın adaylığı resmîleşmedi ve basına erişimi yoktu.

Bu etmenlerden dolayı Portillo seçime rakipsiz girdi. Seçim kampanyasında bu "oybirliği" desteğe vurgu yaptı ve seçim sloganı olarak "La solución somos todos" ("Hepimiz çözümüz") sözünü kullandı. Portillo sonradan seçime rakipsiz girdiği için "annesinin ona vereceği oyun" seçilmesi için yeterli olacağı şakasını yaptı.[42]

Başkanlık sonrası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Devam eden etki

[değiştir | kaynağı değiştir]

1940'ta Lázaro Cárdenas tarafından çıkarılan halefin yemin etmesinin ardından gücü tamamen bırakma geleneğine Echeverría uymadı. Echeverría yeni başkanın atamalarını etkiledi, örneğin Baja California valisi olarak Hermenegildo Cuenca Díaz'ın atanmasını sağladı. Portillo'nun İçişleri Bakanı Jesús Reyes Heroles, Echeverría'nın başkanlık telefon ağının kullanması, bakanları ziyaret etmesi ve kendi konutunda siyasi elitlerle buluşması gibi Echeverría'nın yetkisini aşan konularda başkanı uyardı. Reyes Heroles, Echeverría'nın etkisini kırmak için aralarında başkanlık telefon ağındaki görüşmelerini kaydetmek ve Echeverría'ya bağlı görevlilerin değiştirilmesi gibi önlemler aldı.[43]

Ayrılmalarından sonra Echeverría'nın Portillo üstündeki etkisi kırılsa da Meksika üstündeki etkisi sürüdü. Görevden ayrıldıktan sonra 1988 ile 1994 yılları arasında başkan olan Salinas açıkça Echeverría'yı partisinin başkanlık adayı Luis Donaldo Colosio'nun Mart 1994'te öldürülmesine ilham vermekle suçladı. Bu cinayet Salinas'ın parti içindeki reform destekçilerine karşı bir komplonun başlangıcıydı. Sonuçta sistemik siyasi ve ekonomik kriz yaşandı.[44] Salinas, Echeverría'yı öldürülen aday Luis Donaldo Colosio yerine muhafazakar bir aday seçmesi için baskı yapmakla suçladı. Echeverría iddiaların saçma olduğunu belirtti.

Echeverría'nın kayınbiraderi Rubén Zuno Arce 1992'de Kaliforniya'daki bir mahkemede suçlu bulundu ve Guadaljara uyuşturucu karteli liderliği ve yedi yıl önce bir ABD federal ajanın öldürülmesinden dolayı ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.[45] Echeverría defalarca Başkan Carlos Salinas'dan ABD hükûmetine Zuno Arce'nin serbest bırakılması için baskı yapmasını istedi ancak sonuç alamadı.

PRI'nin Temmuz 2000'deki genel seçimlerdeki yenilgisinin ardından Vicente Fox'un (2000 ile 2006 arasında başkan oldu) daha önceden Echeverría ile Echeverría'nın Meksiko'daki evinde 1999 ve 2000'de başkanlık yarışı sırasında defalarca görüştüğü ortaya çıktı.[46]

Fox, Echeverría'ya sağdık birden çok kişi hükûmetinde üst düzey kadrolar atadı. Bu kişiler arasında 1970'lerde Echeverría'nın "Üçüncü Dünya Üniversitesi"ni yönetmiş Adolfo Aguilar Zínser millî savunma danışmanı olarak ve (Echeverría'nın kişisel sekreteri) Juan José Bremer Washington'a elçi olarak atandı. En tartışmalı atamada Meksika basını tarafından bir müze sahibinin 1972'deki intiharından sorumlu tutulan ve o sırada Echeverría'nın başsavcısı olup Kolomb öncesi tarihî eserlere el koymaya çalışan (Echeverría'nın böyle bir koleksiyonu vardı) Alejandro Gertz Manero'nun[47] Federal Polis şefi olarak atanması oldu.

Kişisel hayatı ve Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

2 Ocak 1945'te Echeverría, María Esther Zuno (8 Aralık 1924 - 4 Aralık 1999) ile evlendi ve çiftin sekiz çocuğu oldu. Oğlu ekonomist Álvaro Echeverría Zuno 19 Mayıs 2020'de 71 yaşında intihar etti.[48]

8 Temmuz 2022'de 100 yaşında Cuernavaca'da öldü.[49]

Siyaseti bıraktıktan sonra

[değiştir | kaynağı değiştir]

2002 yılında öğrencilerin 1968'de Tlatelolco'daki Plaza de las Tres Culturas'da öldürüldüğü Tlatelolco katliamı hakkında Meksika adalet sistemine ifadeveren ilk siyasetçi oldu. 23 Temmuz 2006'da özel yetkili savcı Echeverría hakkında iddianame hazırladı ve pek çok protestocu öğrencinin 10 Temmuz 1971'de Meksiko'da eğitim bütçesini protesto ettiği eyleme saldırı emri vererek protestocuların ölmesine ve yaralanmasına neden olduğu gerekçesiyle tutuklanmasını istedi. Olay gerçekleştiği günden dolayı Corpus Christi katliamı veya olaya karışan özel birlik Los Halcones'ten (Şahinler) dolayı Halconazo (Şahin Saldırısı) olarak anılır. Echeverría aleyhindeki belgelerde ölümlerden sorumlu ekibin kurulmasını emrettiği, olayla ve sonrasındaki gelişmelerle ilgili düzenli olarak gizli polis şefinden bilgi aldığı iddia edilmektedir. Zamanında devlet polis güçlerine ve sivillere karşı saldırı olduğunu ve iki tarafta da silahlı siviller tarafından öldürülenler olduğunu söylemişti. Bu silahlı kişiler yargılanmış ancak sonraki yıllarda çıkan genel aftan faydalanıp serbest bırakılmıştı.

2000'de siyasetteki değişimden sonra Echeverría özel yetkili bir savcı tarafından soykırımla suçlandı. Daha önce Meksika adalet sisteminde böyle bir suçlama yapılmamıştı. Bunun bir nedeni de kasten öldürme suçlarındaki zamanaşımıydı (Meksika yasalarına göre soykırım suçlarının zamanaşımı 2002'de kaldırıldı). 24 Temmuz 2004'te bir yargıç Echeverría hakkında tutuklama emri çıkartmayı açıkça özel yetkili savcının soykırım iddialarını görmezden gelerek zamanaşımından dolayı reddetti. Özel yetkili savcı hakimin kararını temyiz edeceğini söyledi. Echeverría ısrarla cinayetlerle ilgisi olmadığını belirtti.

24 Şubat 2005'te Yüksek Mahkeme 4-1 oyla yargılama başladığında zamanaşımı yaşandığını (30 yıl) ve Meksika Kongresi'nin 2002'de onayladığı anlaşmanın Echeverría'nın davasında geriye dönük uygulanamayacağına hükmetti. Soykırım için zamanaşımını kaldıran 26 Kasım 1968 tarihli anlaşmaya Meksika adına başkan 3 Temmuz 1969'da imza attı ama anlaşma Kongre'den 10 Ocak 2001'de geçti ve 90 gün sonra yürürlüğe girdi.

Kabul edilse de kanıtlanması çok zor olan soykırım iddiaları Echeverría'nın yargılanması için son umuttu. Dava hala kapanmamış olsa da sonucunda Echeverría'nın suçlu bulunması zor. İddia makamı Yüksek Mahkeme karşısında siyasi durumun daha erken bir tarihte dava açılmasını engellediğini, başkanın anayasaya göre görev süresi boyunca dokunulmazlığı olduğunu, bundan dolayı zamanaşımının uzatılması gerektiğini ve Meksika'nın kabul ettiği Birleşmiş Milletler anlaşmasının geçmiş soykırım olaylarını da kapsadığını söyledi.

Yüksek Mahkeme yasaya göre zamanaşımı hesaplanırken siyasi durumun ve başkanın dokunulmazlığının göz önünde bulundurmadığını, iddia makamının sanıklar hakkındaki önceki suçlamalarda geçerli kanıt sunamadığını (1970'lerin sonu 1980'lerin başındaki yasal işlemlerle ilgili olduğu iddia edilen yasal değeri olmayan fotokopiler) ve Meksika Anayasası'nın 14. maddesinin yasaların geriye dönük işletilmesini engellediğini belirtti.

20 Eylül 2005'te geçmiş suçlarla ilgili özel yetkili savcı Echeverría hakkında İçişleri Bakanı olduğu dönemde yaşanmış 2 Ekim 1968 tarihli Tlatelolco katliamındaki rolü üstüne soykırım iddiasında bulundu. Dava atanan ceza hakimi yine iddianameyi reddetti ve zamanaşımı olduğunu ve katliamın soykırım olmadığını belirtti. Bir Meksika mahkemesi Echeverría hakkında 30 Haziran 2006'da tutuklama kararı çıkardı ancak Echeverría hakkındaki suçlamalardan 8 Temmuz 2006'da beraat etti. Echeverría, PRD'yi asılsız suçlamalardan dolayı dava etti. 29 Kasım 2006'da katliamlardan dolayı suçlu bulundu ve bir Meksikalı hakim tarafından ev hapsine çarptırıldı.[12]

26 Mart 2009'da bir federal mahkeme eski başkanın serbest bırakılması hükmünde bulundu ve Tlatelolco olayları hakkındaki soykırım iddialarını reddetti.

15 Ocak 2018'de ödlüğü iddia edildi ancak sonradan bu iddianın asılsız olduğu ortaya çıktı. 17 Ocak 2018'de hastahanede 96. yaş gününü kutladı ve 18 Ocak'ta taburcu edildi.[50][51]

1 Nisan 2018'de 35.138 gün ile Pedro Lascuráin'in (1856-1952) rekorunu egale etti ve günümüzde en yaşlı eski Meksika başkanı unvanını taşımaktadır.

21 Haziran 2018'de tekrar hastahaneye kaldırıldı.[52] 10 Temmuz 2018'de taburcu edildi.[53]

Mirası ve kamuoyu görüşü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Muhabir Martin Walker eski başkan hakkında şunları söylüyor: "Meksika solu Echeverría'dan nefret ediyor. Onun hakkında içişleri bakanı olduğu dönemde Meksiko şehir merkezi yakınlarında öğrenciler ve protestocuların öldürüldüğü 1968 Olimpiyat Oyunları katliamı yüzünden soykırım iddialarında bulunmaya çalıştılar. Meksika sağı Echeverría'yı etkileri hala daha hissedilen ekonomik krizden dolayı suçluyor. Echeverría göreve geldiğinde bir dolar 12 peso'dan biraz fazlaydı ve çok az dış borç vardı. Hızlıca borçlandı ve peso 1970'teki paritesinin binde birine düşerek orta sınıfın birikimlerini yok etti."[54]

2012'de düzenlenen ulusal bir ankete göre katılımcıların %27'si Echeverría hükûmetini "çok iyi" veya "iyi", %16'sı "ortalama", %46'sı "çok kötü" veya "kötü" olarak değerlendirdi. Araştırmada eski başkanlar arasında sadece Carlos Salinas de Gortari'yi geçerek en az destek alan ikinci kişi oldu.[55]

Ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Narain Roy, Ash (1999). The Third World in the Age of Globalisation: Requiem Or New Agenda?. Zed Books. s. 56. ISBN 9781856497961. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  2. ^ González, Fredy (2017). Paisanos Chinos: Transpacific Politics among Chinese Immigrants in Mexico. University of California Press. s. 177. ISBN 978-0-520-96448-8. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  3. ^ a b "Waldheim is Backed by Security Council for Five Years More". The New York Times. 8 Aralık 1976. 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  4. ^ "Mexico Votes for General Assembly Resolution Condemning Zionism". Jewish Telegraphic Agency. 17 Aralık 1975. 24 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2018. 
  5. ^ Riding, Alan (13 Aralık 1975). "Mexico Tells U.S. Jews It Does Not Link Zionism With Racism". The New York Times. 9 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2018. 
  6. ^ a b El sexenio de Luis Echeverría 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Clío, 1999
  7. ^ a b Tobar, Hector (27 Şubat 2006). "New Details of Mexico's 'Dirty War'". Los Angeles Times. 24 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2019. 
  8. ^ Grindle, Merilee (1977). Policy Change in an Authoritarian Regime: Mexico under Echeverria. Cambridge University Press. ss. 523-555. 
  9. ^ a b Reuters Editorial (5 Nisan 2007). "Rights group urges Mexico to resolve "dirty war"". Reuters. 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2016. 
  10. ^ a b Evans, Michael. "The Dawn of Mexico's Dirty War". Gwu.edu. 19 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2016. 
  11. ^ a b Delgado de Cantú, Gloria M. (2003). Historia de México Vol. II. Pearson Educación. ss. 387-388. 
  12. ^ a b "Warrant for Mexico ex-president". BBC News. 30 Haziran 2006. 27 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2010. 
  13. ^ "Exculpa tribunal a Luis Echeverría". La Jornada (İspanyolca). 27 Mart 2009. 10 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2018. 
  14. ^ Harris M. Lentz (2014). Heads of States and Governments Since 1945. Routledge. s. 551. ISBN 978-1-134-26490-2. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  15. ^ Shapira, Yoram (1977). "Mexico: The Impact of the 1968 Student Protest on Echeverria's Reformism". Journal of Interamerican Studies and World Affairs, Cilt 19, Sayı 4 (Kasım 1977), ss. 557-580 .
  16. ^ Grindle, Merilee S. (1977). "Policy Change in an Authoritarian Regime: Mexico under Echeverria". Journal of Interamerican Studies and World Affairs, Cilt 19, Sayı 4 (Kasım 1977), ss. 523-555.
  17. ^ Jorge G. Castañeda (2000). "Perpetuating Power: How Mexican Presidents Were Chosen". The New York Times (İngilizce). 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2018. 
  18. ^ Enrique Krauze, Mexico: Biography of Power. New York: HarperCollins 1997, ss. 736-37
  19. ^ Williamson, Edwin. The Penguin History of Latin America
  20. ^ Healy, Teresa. Gendered struggles against globalisation in Mexico
  21. ^ "Fallece Félix Agramont Cota, primer gobernador de BCS". La Crónica de Hoy. 12 Mayıs 2013. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2013. 
  22. ^ a b Fernández (2008). Íñigo. Panorama Editorial. ss. 123. ISBN 978-968-38-1697-9. 
  23. ^ "Así se devaluó el peso". Proceso. Revista Proceso. 27 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2019. 
  24. ^ "Un sexenio de desequilibrio". Proceso. Revista Proceso. 14 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2019. 
  25. ^ Soto Laveaga, Gabriela. Jungle Laboratories: National Projects and the Making of the Pill. Durham: Duke University Press 2009.
  26. ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2003). Historia de México Vol. II. Pearson Educación. s. 349. 
  27. ^ Stephen P. Mumme, C. Richard Bath, and Valerie J. Assetto. "Political Development and Environmental Policy in Mexico." Latin American Research Review, cilt 23, sayı 1 (1988), ss. 7-14
  28. ^ Poniatowska, Elena (18 Kasım 2007). "El poeta Alberto Blanco". La Jornada. 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2014. 
  29. ^ Doggett, Peter (4 Ekim 2007). There's A Riot Going On: Revolutionaries, Rock Stars, and the Rise and Fall of '60s Counter-Culture (1. bas.). BK: Canongate Books Ltd. s. 431. ISBN 978-1847671141. 
  30. ^ Pilcher, Jeffrey M. (2002). The human tradition in Mexico. ABD: Rowman & Littlefield Publishers. s. 221. ISBN 978-0-8420-2976-6. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  31. ^ a b Riding, Alan Riding (16 Mayıs 1976). "Retiring Mexican Is Not So Retiring". The New York Times. 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  32. ^ Coerver, Don M. (2004). Mexico: An Encyclopedia of Contemporary Culture and History. ABC-CLIO. ss. 153. 
  33. ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2003). Historia de México Vol. II. Pearson Educación. s. 373. 
  34. ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2003). Historia de México Vol. II. Pearson Educación. s. 371. 
  35. ^ "Hortensia Bussi, Wife of Salvador Allende of Chile, Dies at 94". The New York Times. The Associated Press. 18 Haziran 2009. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2013. 
  36. ^ Watt, Peter; Zepeda, Roberto (2012). Drug War Mexico: Politics, Neoliberalism and Violence in the New Narcoeconomy. Londra: Zed Books. ISBN 9781848138896. Echeverría later condemned Zionist expansion at the United Nations, criticising Israel's further incursion into Palestinian territory and its repression of the Palestinians, and allowed the Palestine Liberation Organisation (PLO) to open an office in Mexico City. 
  37. ^ Hofmann, Paul (17 Nisan 1976). "It's Election Year at U.N., With Waldheim Post Open". The New York Times. 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  38. ^ Grose, Peterr (19 Ekim 1976). "Echeverria Indicates Readiness To Take Waldheim's Post at U.N." The New York Times. 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  39. ^ Jorge G. Castañeda, Perpetuating Power: How Mexican Presidents Were Chosen. New York: The New Press 2000, ss. 25-29.
  40. ^ Córdova, L (2003) La reforma electoral y el cambio político en México, s. 656
  41. ^ Soledad Loaeza, "Partido de Acción Nacional (PAN)" in Encyclopedia of Mexico. Chicago: Fitzroy Dearborn 1997, s. 1050.
  42. ^ Uziel, C (2010) Los partidos políticos y las elecciones en México: del partido hegemónico a los gobiernos divididos, s. 143
  43. ^ Castañeda, Perpetuating Power, ss. 39-41
  44. ^ See Julia Preston, "Salinas Denies New Charges by Mexico", New York Times, 5 Aralık 1995. https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9A01E3DB1139F936A35751C1A963958260 4 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  45. ^ "FOR PUBLICATION UNITED STATES COURT OF APPEALS FOR THE NINTH CIRCUIT" (PDF). 19 Kasım 2004 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2019. 
  46. ^ See Martin Walker, "Walker's World: Why President Fox Failed", United Press International, 26 December 2006. "Archived copy". 4 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007. 
  47. ^ See "Dejó Fox en manos de Luis Echeverría los mandos de las policías federales", El Heraldo de Chihuahua, 6 Nisan 2006. http://www.ariasking.com/files/HeraldoChih4.pdf 28 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  48. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  49. ^ "Luis Echeverria, a Mexican leader who was blamed for massacres, dies at age 100" (İngilizce). 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022. 
  50. ^ "Seguirán cuidando de Luis Echeverría en su casa". Periódico am. 19 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  51. ^ "Luis Echeverría cumple 96 años; saldría el jueves de hospital". SDPnoticias.com (İspanyolca). 17 Ocak 2018. 18 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  52. ^ "Hospitalizan a expresidente mexicano Luis Echeverría". www.chron.com (İspanyolca). 24 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  53. ^ "El ex presidente Luis Echeverría sale del hospital tras superar neumonía". El Universal (İspanyolca). 11 Temmuz 2018. 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020. 
  54. ^ "Archived copy". 4 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007. 
  55. ^ Beltran, Ulises. "Zedillo y Fox los ex presidentes de México más reconocidos". Imagen Radio. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2020. 
  56. ^ "ECHEVERRIA ALVAREZ S.E. Luis decorato di Gran Cordone" (İtalyanca). 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2012. 
  57. ^ "Reply to a parliamentary question" (PDF) (Almanca). s. 397. 13 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ekim 2012. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Bizzarro, Salvatore. "Mexico under Echeverría." Current History (pre-1986) 66.000393 (1974): 212.
  • Castañeda, Jorge G. Perpetuating Power: How Mexican Presidents Were Chosen. New York: The New Press 2000. 1-56584-616-8ISBN 1-56584-616-8
  • Grindle, Merilee S. "Policy change in an authoritarian regime: Mexico under Echeverria." Journal of Interamerican Studies and World Affairs 19.4 (1977): 523-555.
  • Kiddle, Amelia Marie, ed. Populism in Twentieth Century Mexico: The Presidencies of Lázaro Cáárdenas and Luis Echeverría. University of Arizona Press, 2010.
  • Looney, Robert E. "Mexican Economic Performance during the Echeverría Administration: Bad Luck or Poor Planning?." Bulletin of Latin American Research (1983): 57-68.
  • Krauze, Enrique, Mexico: Biography of Power. New York: HarperCollins 1997. ISBN 0-06-016325-9
  • Olcott, Jocelyn. "The politics of opportunity: Mexican populism under Lázaro Cárdenas and Luis Echeverría." Gender and Populism in Latin America: Passionate Politics (2010): 25-46.
  • Perissinotto, Giorgio. "Mexican Education: Echeverria's Mixed Legacy." Current History (1986 öncesi) 72.000425 (1977)
  • Richmond, Douglas W. "Crisis in Mexico: Luis Echeverría and López Portillo, 1970-1982." Journal of Third World Studies 5.1 (1988): 160-171.
  • Reisner, Marc. Cadillac Desert (aşağı Colorado su sorunları ile ilgili).
  • Schmidt, Samuel (1972). El deterioro del presidencialismo mexicano. Meksika D.F.: EDAMEX.
Siyasi görevi
Önce gelen:
Gustavo Díaz Ordaz 		Meksika devlet başkanı
1970-1976 		Sonra gelen:
José López Portillo
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Luis_Echeverría&oldid=33682797" sayfasından alınmıştır