Kureyşan
 | Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın.
|
Kureyşan ya da Kureyşan ocağı, Tunceli'de bulunan bir seyyid ocağıdır.[1]
Kureyşan isminin anlamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kureyşan isminin anlamı konusunda kaynaklarda farklı bilgiler yer almaktadır. Kureyşan isminin ocağa adını veren Hacı Kureyş'ten geldiği, Kureyş kelimesinin ise Koreyşan/Horeysan/Horasan kelimesinin halk dilinde aldığı biçimlenmeden kaynaklandığı değişik kaynaklar tarafından ifade edilmektedir.[2] Kureyşan ocağı mensupları, soylarını İslâm peygamberi Muhammed'e dayandırsa da ocağın ismi, Muhammed'in mensup olduğu Kureyş kabilesinden gelmemektedir. Kureyşan; ismi Mahmud, lakabı Kureyş olan ve peygamber soyundan geldiği şecere ile tasdiklenmiş olan dervişten gelmektedir. Kureyşan, Kureyş ismine getirilen Farsça çoğul yapma eki olan -an ekiyle oluşturulmuştur.[3]
Kureyşan ocağının Anadolu'ya gelişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kirmanşah ya da Horasan'da yerleşik bir hayat süren ocak, Moğol Devleti'nin kurulması nedeniyle 13. yüzyılın başlarında Tunceli'ye göç etmiştir. Ocağın bir kısmı Anadolu'nun çeşitli bölgelerine yayılmış, bir kısmı da Mazgirt'te kalmıştır. Ocağın Anadolu'ya yayılan üyelerinin çoğu, o zamanlar Anadolu Selçuklu Devleti'nin başkenti olan Konya'ya gitmiş ve Karaman bölgesine yerleşmiştir. Eylül/Ekim 1747 tarihli I. Mahmud'un tuğrasını taşıyan şecere ile 10 Kasım 1721 tarihli III. Ahmet'in tuğrasını taşıyan şecereye göre ocağın yaşadığı Mazgirt yöresine Anadolu Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad gelir ve kerametlerini duyduğu Kureyş'i sınar. Bunun üzerine dervişe istediği bir yere yerleşme hakkını verir. Böylece ocak üyelerinin bir kısmı, Hacı Kureyş'le birlikte Nazımiye yöresine yerleşir. Hacı Kureyş, daha sonra buradan ayrılmış ve en son Gaziantep Yukarı Kayabaşı'na yerleşip burada vefat etmiştir. Kureyş'in soyundan gelenler, Adıyaman Kındırali'ye göç etmişlerse de sonrasında Yukarı Kayabaşı'na geri dönmüşlerdir.[4]
Kureyşan ocağının kolları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hüseynan
- Gulnan
- Kalyan
- Valyon
- Aliyon
- Heman
- Süleymaniyan
- Çitan
- Gudan
- Seyhan
- Gaziyan[5]
Kureyşan ocağı mensuplarının yerleştiği yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kureyşan ocağı mensupları; Erzincan, Pülümür, Tunceli, Mazgirt, Buğulu, Demirkapı, Çalga, Baylık, Doluküp, Kopuzlar, Atlantı, Aktuluk, Batman, Pülümür, Bozağa, Karabendi, Uzunkaya mezrası, Beyceköy'de; Nazımiye ilçesinin Dallıbahçe, Yazgeldi, Çevrecik, Ilısu, Ballıca, Güzelpınar, Turnayol, Eğribelen'de; Mazgirt ilçesinin Kalaycı, Ağaçerdi, Dazkaya, Tarlacık, Kızılcık köyü ve mezralarında; Hozat'ın Binalik, Ovacık köylerinde; Kiğı'nın Tekbaş, Dalbasan, Yavuztaş, Yazgünü ve Çayağzı köylerinde; ayrıca Karakoçan ilçesinin köylerinde yaşarlar.[5]
Selçuklu döneminde Kureyşan ocağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Anadolu'daki mevcut seyyid ocaklarının içinde en eski tarihli şecerename bu ocağın elindedir. Veriliş tarihi 1232 olan şecereyi Selçuklu sultanı I. Alaeddin Keykubad onaylamıştır. Ocak, gerek Anadolu Selçuklu Devleti gerek Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk yıllarında hürmet görmüştür.
Osmanlı döneminde Kureyşan ocağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı Devleti'nin İran'la giriştiği mezhepsel siyasî mücadele sırasında Yukarı Murat Havzası'ndaki Alevilerin dinî önderi olan Kureyşanlılar, Safevi Devleti'ne yakınlıklarından ötürü Osmanlı'nın Sünni uleması tarafından dışlanmıştır. Şah Veli İsyanı ve Kalender Şah İsyanı'na destek vermişlerdir.
Tanınırlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun mensup olduğu ocaktır.[6][7][8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Naşit Hakkı Uluğ (1939). Tunceli Medeniyete Açılıyor. s. 60.
- ^ "Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi Sayı 23 (2002) - Alemdar Yalçın, Hacı Yılmaz". 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2016.
- ^ Kibar Taş (2019). Orta Asya'dan Anadolu'ya Uzanan Köklü Tarihi ile Kureyşan Ocağı. Berikan Yayınevi. s. 55.
- ^ Taş, Kibar (1 Ocak 2018). "Kureyşan Aşireti'nin/Ocağı'nın 16. asırdaki Kureyş Cemaati ile tarihsel bağlamdaki yakınlığı". OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (43): 229-246. ISSN 1019-469X. 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2023.
- ^ a b Ali Kaya (2020). Dersim Tarihi. Pervane Yayınevi. s. 151.
- ^ "Kılıçdaroğlu'nun serüveni". NTV. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2023.
- ^ Ali Kemal Erdem (24 Ekim 2021). "Kılıçdaroğlu'nun kökleri Kirmanşah'a mı dayanıyor?". Independent Türkçe. 25 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2023.
- ^ odatv4.com. "İlk kez Soner Yalçın yazdı: Kılıçdaroğlu Babaocağında". www.odatv4.com. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- - Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu, “Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650)” 21 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kürdistan tarihinde Dêrsim - Nuri Dersimi
- Doğu aşiretleri ve emperyalizm - Mahmut Rişvanoğlu 2 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kızılbaş Alevi ocakları - Ali Yaman 2 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kureyşan Ocağı