Uzay psikolojisi
Uzay psikolojisi, uzay uçuşunu tavsiye etmek için psikolojik uygulamalardan faydalanmaktadır. Bu uygulamalar; ekip seçimine, bireysel veya ekibin zihinsel hazırlığına, ekip eğitimine psikolojik destekle yardımcı olmaktadır. Endüstriyel ve örgütsel psikolojinin uygulanması[1] ve yeterli yaşam alanının sağlanabilmesi için uzay aracı yapımında insan faktörleri ve ergonomi uygulamalarını içermektedir.
Endüstriyel / örgütsel psikolojinin bileşenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Endüstriyel ve örgütsel psikoloji, başarılı uzay uçuş görevini planlamak ve gerçekleştirmek için gereklidir. Uzay aracı gibi kapalı izole ortamlarda uzun zaman geçirmenin yol açtığı benzersiz fizyolojik ve psikolojik sorunlar ortaya çıkmaktadır. İnsan hatalarından kaçınmak, öngörülemeyen zorlukların üstesinden gelmek ve görevi tamamlamak için her ekip üyesinin bireysel ve ekip olarak çalışması çok önemlidir. 1957'deki Mercury Projesi'nden sonra uzay uçuşu görevlerinde takım performansına odaklanıldı. Yakın çevrelerde uzun süre birlikte yaşayabilecek ekip üyelerini seçmek ve ekip performansını iyileştiren ekip eğitim programlarını oluşturabilmek için sosyal psikoloji, grup dinamikleri, grup performans uygulamalarını içermektedir.[2] Ekip çalışmasına ek olarak, uzay uçuşunda başarılı uzay görevlerini planlamak için ele alınması gereken bir dizi psikolojik ve sosyolojik etki vardır. Örneğin; yalnızlık, ailesel ruh sağlığı desteğinin olmaması, aşırı stres seviyeleri ve zorlu görevler.
İnsan faktörünün bileşenleri ve ergonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
İnşa edilmiş uzay aracının yaşanabilir bir ortam olması için ergonomi uzmanları; aydınlatma, oda düzeni ve tasarımı, ses gereksinimleri ve yerçekimi olmayan bir ortamda bulunmanın getirdiği fizyolojik zorluklara çözümler gibi çevresel gereksinimler konusunda tavsiyelerde bulunmalıdır.[3] Uzaydaki İnsan Faktörü yalnızca farklı fiziksel habitatlara değil, aynı zamanda farklı sosyal habitatlara ve farklı iletişim ortamlarına da uyum sağlamalıdır. Uzay taşıtı dışı etkinlik (EVA) gerçekleştirmek için yeni faaliyetler, karmaşık senkronizasyon yöntemlerini gerektirir. Bu ortamlara ergonomik yaklaşım, ışık iletim hızının sınırlandırılmasından dolayı iletişimde zaman gecikmesi gibi yeni değişkenler içermektedir. Bu ortamlara ergonomik yaklaşım, ışık iletim hızının sınırlandırılmasından dolayı iletişimde zaman gecikmesi gibi yeni değişkenler ortaya çıkmaktadır. Astronotlar, Dünya tabanlı görev desteğinden giderek daha fazla soyutlanacaklar ve bu nedenle, önerilen EVA görev hedeflerini gerçekleştirmek için kendi karar verme yeteneklerine ve yerleşik uzay araçlarına güveneceklerdir.[4]
Araştırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Uzay psikolojisine özgü yayınlanmış araştırmaların çoğu, NASA'nın İnsan Sistemleri Entegrasyon Bölümü tarafından yapılmıştır.[5] Ekip başarısını oluşturmak için yapılan bazı testler bulunmaktadır. Ay-Mars Yaşam Desteği Testi gibi ekibi uzun bir süre boyunca yeryüzünde hava geçirmez bir alana yerleştirmeyi içermektedir.[6] Uzay uçuşu bağlamında ekip çalışması, başarılı görevlerin önemli bir bileşenidir. Çeşitli olumsuz etkiler, görev ekiplerinin hem yerdeki hem de uçuştaki performansını olumsuz etkileyebilir. Bu tür etkiler, organizma üzerindeki günlük bozulma, mikro yerçekimi etkileri, yaralanma veya görevin aşırı yüklenmesi gibi fiziksel stresleri ve ayrıca sosyal izolasyon, aşırı rol yükü veya ekip üyeleri arasında kişilerarası çatışma gibi psikolojik faktörleri de etkilemektedir. Ekip etkinliğinin önemi göz önüne alındığında, NASA'nın Davranışsal Sağlık ve Performans Unsuru (BHP), ekiplerin işleyişini öncelikli olarak göze batmayan yöntemler kullanarak izleme ihtiyacını ortaya çıkardı.
Bu izlemenin amacı, birkaç operasyonel hedefe hizmet edebilecek bir gösterge akışı oluşturmaktır.
- Personel seçim faaliyetleri sırasında izleme; uyumlu ekip üyelerinin zorlu ortam ve durumlarda ekip çalışmasına uygun hareket etmeleri psikolojik profilleri olan bireylerin seçiminde kolaylık sağlayabilir.
- Eğitim faaliyetleri sırasında izleme; görevler konuşlandırılmadan önce ekiplerin bileşimini belirlemede yararlı tanı bilgileri sağlayabilir.
- Görevler sırasında izleme ise aksaklıklardan kaynaklanan olası operasyonel arızalar için önceden uyarı sağlayabilir.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Freiberg, Peter (2000). "Butting heads, American style". PsycEXTRA Dataset. 22 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
- ^ Novotney, Amy (2013). "I/O psychology goes to Mars". PsycEXTRA Dataset. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2021.
- ^ Whitmire, Alexandra M. (2014). "The Use of Psychology to Inform the Design of Future Space Vehicles and Habitats". PsycEXTRA Dataset. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2021.
- ^ Miller, Matthew (June 2015). "Information flow model of human extravehicular activity operations".IEEE Aerospace Conference Proceedings 2015: 1–15. doi:10.1109/AERO.2015.7118942. hdl:2060/20140013480. ISBN 978-1-4799-5379-0.
- ^ Bowers, Clint; Salas, Eduardo; Jentsch, Florian, (Ed.) (2006). "Creating high-tech teams: Practical guidance on work performance and technology". doi:10.1037/11263-000.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
- ^ Maidel, Veronica; Shoval, Peretz; Shapira, Bracha; Taieb‐Maimon, Meirav (28 Eylül 2010). "Ontological content‐based filtering for personalised newspapers". Online Information Review. 34 (5): 729-756. doi:10.1108/14684521011084591. ISSN 1468-4527.