Türkiye'deki rüzgârlar
Türkiye'de esen başlıca rüzgârlar iki gruba ayrılabilir;
- Yönlerine göre rüzgârlar
- Özel Rüzgârlar
Yönlerine göre Rüzgârlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Estikleri yönlere göre rüzgârlar;
|
Karayel | Yıldız | Poyraz |
| |||
| Günbatısı | 
|
Gündoğusu | |||||
 Türkiye 
| |||||||
| |||||||
| Lodos | Kıble | Keşişleme |
Gündoğusu
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğudan esen soğuk ve kuru rüzgârdır. Güney Rusya ile Kafkaslar'da yüksek basıncın görülmesi durumunda bu rüzgâr tipi daha çok gözlemlenir. Gündoğusu genellikle yağışın kesilmesine sebep olur.
- Sıcaklık 24-21
°C
Keşişleme
[değiştir | kaynağı değiştir]İstanbul yöresinde güneydoğudan esen rüzgâra denizcilerin verdiği addır. Uludağ'ın eski adı olan Keşiş dağının yönüne göre adlandırılmıştır.[1] Gündoğusu ve Kıble arasında 135 dereceden esmektedir. Bir diğer adı da Akyeldir. Samyeli de denir.
Kıble
[değiştir | kaynağı değiştir]Güneyden esen, güney yönünü simgeleyen kıbleden ismini alan, oldukça sıcak ve nemli rüzgâr. Orta Akdeniz’de oluşan alçak basınç merkezi Türkiye'de bu tür rüzgârın gözlenmesini sağlayan etkenlerdendir.
- Sıcaklık 27-36 °C
Türkiye’nin batı kesimlerinde, güneybatı yönlerinden esen sıcak rüzgâr (İsmi Yunan tanrısı Notos’dan çevirme). Kabayel ve kumkarası olarak da bilinir. Bazen hızı ve hamlesi 60 ile 130 km/s'ye kadar ulaşarak etkili olur. Denizciler için oldukça önemli ve tehlikeli varsayılan rüzgâr tipidir. Bilhassa Marmara Bölgesi'nde deniz ulaşımını açık şekilde etkiler. Görüş mesafesini, içerdiği nem (mikro damlacıklar) nedeniyle yüzde 10 kadar düşürebilir.[kaynak belirtilmeli] Bazen yağmurun peşinden sıcak bir havaya neden olur. Yağmur öncesinde ise ılık ve nemli bir ortama neden olabilir. Kıyı erozyonuna neden olan rüzgâr tiplerindendir.
Özellikle kış mevsiminde, sıcak esme özelliği nedeniyle karların erimesine neden olarak zaman zaman taşkın, sel ve su baskınları yaratır. Aynı zamanda, estiği sürece sıcaklıkların da normalin üstünde artmasına neden olan bir rüzgârdır. Zaman zaman Ege, Marmara ve Batı Akdeniz'de deniz ulaşımını etkilediği gibi kara ve denizde can ve mal güvenliğini tehlikeye sokacak olaylara neden olarak yaşamı etkiler. Mekanizması henüz anlaşılamamış olmakla birlikte, migren ağrılarını tetiklediği bilinmektedir.[2]
- Sıcaklık 9-12 °C
Günbatısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Batıdan esen sıcak ve nemli rüzgâr. Günbatısı özellikle Türkiye'nin batı kesimlerinde yağışlara neden olur. Marmara ve Karadeniz üzerinden alçak basınç ve cephe sistemlerinin her geçişinde gözlenir ve zaman zaman denizde ve karada yaşamı etkiler.
- Sıcaklık 25-29 °C
Karayel
[değiştir | kaynağı değiştir]Yağmurlu bir dönemi izleyen 2-3 gün boyunca devamlı olarak kuzeybatıdan esen rüzgâr. Balkanlar'ın kuzeyinde, Rusya stepleri içerisinde oluşan alçak basınç merkezi ve buna bağlı cephe sistemlerinin geçişi sırasında gözlenen rüzgâr cinsidir.
Esme yönündeki yüksek dağların kuytu taraflarında yamaç aşağı alçalan rüzgâr ısınarak fön tipi rüzgâr etkisi ve özellikleri taşır. Bu yerlerde sıcak, kuru ve hoş bir hava yaratırlar.
- Sıcaklık 13-16 °C
Yıldız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzeyden esen, ismi kutup yıldızına istinaden yerel balıkçılar tarafından verilen soğuk rüzgâr.[3] Genellikle Karadeniz ve Marmara denizi üzerinden bir soğuk cephenin geçişinden sonra eser. Yazın serin, kışın ise soğuk hava taşır.
- Sıcaklık 8-14 °C
Poyraz
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzeydoğudan esen bir rüzgâr çeşidi (İsmi Yunan tanrısı Boreas’dan çevirme). Kışın kar ve soğuk getirir. Deniz hafif çalkantılı ve dalga üstünde beyaz köpükler olur.
- Sıcaklık -14-9 °C
Özel Rüzgârlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Samyeli
[değiştir | kaynağı değiştir]Çölden esen rüzgârdır.[4] Günümüzde Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, Irak yönünde yani güneydoğu yönünden esen rüzgârdır.
Meltemler, genellikle orta enlemlerde, yaz mevsiminde esen hafif şiddette yerel rüzgârlardır. Isınma farkına bağlı yerel basınç farkından oluşurlar. Esme sürekleri kısa, etki alanları dardır. İklim üzerinde etkileri azdır.
Deniz ve kara arasındaki sıcaklık farkı ile Deniz meltemi ve Kara meltemi eser. Dağ zirveleri ile vadiler arasındaki sıcaklık farkından Dağ meltemi ve Vadi meltemi oluşur.
İmbat
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunancadan ya da İtalyanca "İmbatto" sözcüğünden dilimize geçmiş, yazları gündüz denizden karaya doğru esen mevsim rüzgârıdır.[4] Ege Bölgesinde görülür. Deniz meltemidir.
Etezyen
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Akdeniz ve Ege Denizinde kuzeyden esen kuru yeldir. Mayıs-Eylül döneminde etkili olan bu rüzgâr, zaman zaman fırtına şeklinde sert eser.[5]
Bora
[değiştir | kaynağı değiştir]Yağmur getiren sert rüzgâr.[4] Kuzey kökenlidir. Bora ismi kimi zaman Poyraz yerine de kullanılır.[5]
Föhn
[değiştir | kaynağı değiştir]Föhn rüzgârları, hava kütlelerinin dağ yamacını aşması sureti ile diğer yamaçta alçalması neticesinde ortaya çıkan kurak ve sıcak rüzgârlardır.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "RÜZGARA ADINI VEREN DAĞ". Uçsuz bucaksız zeytinlikler arasında Bizans ve Osmanlı izleri Mudanya. hurriyet.com.tr. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2023.
- ^ "mgm.gov.tr". mgm.gov.tr. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ a b c "TDK büyük Türkçe sözlük". 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
- ^ a b "Coğrafya Terimleri Sözlüğü". 18 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
- ^ "Fön (Föhn) rüzgarları nedir, nasıl oluşur?". NTV. 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023.