Moğolların Kaifeng Kuşatması
| Kaifeng Kuşatması | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moğol–Kin Savaşı | |||||||||
 Moğolların Kin Hanedanı'nı Fethi | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| Kin Hanedanı | Moğol İmparatorluğu | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Kin İmparatoru Aizong Cui Li |
Subutay Tuluy Ögeday Tang Qing (ölü) | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 300,000 asker | 15,000 atlı | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Kesin rakamlar bilinmemekle birlikte hemen hemen hepsi | çok ağır: birçok Moğol öldü veya yaralandı | ||||||||
1232'den 1233'e kadar süren Kaifeng Kuşatması'nda Moğol İmparatorluğu, Curçen Kin Hanedanı'nın başkenti Kaifeng'i ele geçirmiştir. Moğollar ve Curçenler, 1211'de Curçenlerin Moğolların vasallık teklifini reddetmesinden başlayarak yaklaşık yirmi yıldır savaşta bulunmaktaydı. Ögeday Han; biri kendisi, diğeri ise kardeşi Tuluy tarafından yönetilen iki orduyla Kaifeng'i kuşatmak üzere yola çıkmıştır. Kuvvetlerin komutanlığı; ordular tamamen bir araya gelince, kuşatmayı yöneten Subutay'a verilmiştir. Moğollar, 8 Nisan 1232'de Kaifeng surlarına ulaşmıştır.
Kuşatma, şehri kaynaklardan yoksun bırakmış ve şehir sakinlerini kıtlık ve hastalık sarmıştır. Jurchen askerleri; şehri ateş mızrakları ve barut bombalarıyla savunmuş, birçok Moğol'u öldürmüş ve diğerlerini de ağır şekilde yaralamıştır. Jurchenler bir barış anlaşması düzenlemeye çalışmış; ancak bir Moğol diplomatın öldürülmesi, çabalarını boşa çıkarmıştır. Jurchen İmparatoru Aizong, şehirden Caizhou kasabasına kaçmış; şehir, imparatorun sadık adamlarını idam eden ve derhal Moğollara teslim olan General Cui Li'nin komutası altına alınmıştır. Moğollar 29 Mayıs 1233'te Kaifeng'e girmiş ve şehri yağmalamıştır. Hanedan, Aizong'un intiharından ve 1234'te Caizhou'nun ele geçirilmesinden sonra düşmüştür.
Kuşatmanın arka planı
[değiştir | kaynağı değiştir]Cengiz Han 1206'da Kağanlığını ilan etmişti. Moğollar, Cengiz'in önderliğinde birleşerek bozkırların rakip kabilelerini yenmişti.[1] Aynı dönemde Çin, üç ayrı devlete bölünmüştü. Kuzeyde Curçen Kin Hanedanı, Mançurya'yı ve Huai Nehri'nin kuzeyindeki tüm Çin'i kontrol altına almıştı. Tangut Batı Şia Hanedanı, batı Çin'in bazı kısımlarını yönetirken, Song Hanedanı güneyde hüküm sürüyordu.[2][3] Moğollar, 1210'da Batı Şia'ya boyun eğdirmişti.[4] Aynı yıl Moğollar, Kin'in vasallığından vazgeçmişti.[4] Kin ve Moğollar arasındaki düşmanlıklar artıyordu. Moğollar, Curçen bölgesinin refahına göz dikmişti. Ayrıca Kin'e; Cengiz'in öncüllerinden biri olan Ambaghai'ye suikast düzenlemekten ve Kin imparatoru Wanyan Yongji'nin, henüz bir Curçen prensiyken Cengiz'e karşı kaba davranışlarından dolayı kin beslemiş olabilirler.[5]
Moğollar, Kin'i bir kıtlığın vurduğunu öğrenmiş[6] ve 1211'de Kin'i işgal etmişti. Biri Cengiz komutasındaki iki ordu Moğol ordusu, Curçen topraklarına gitmişti.[7] Kin, ordularını kurmuş ve şehirlerini Moğol istilasına karşı güçlendirmişti. Moğol stratejisi, küçük yerleşim yerlerini ele geçirmeye ve büyük şehirlerin tahkimatlarını görmezden gelmeye dayanmaktaydı.[8] 1212'de toprakları yağmalamışlar ve geri çekilmişlerdi.[7] Ertesi yıl Moğollar geri dönmüşler ve 1213'te Kin'in başkenti Zhongdu'yu kuşatmışlardı. Moğollar, Zhongdu Muharebesi'nde şehrin duvarlarını geçememiş, ancak Kin imparatorunu haraç ödemesi için korkutmuştu. [7]1214'te geri çekilmişlerdi. Yılın ilerleyen zamanlarında, başka bir kuşatmadan korkan Kin Hanedanı, başkentlerini Zhongdu'dan Kaifeng'e taşımıştı. Moğollar, Kin Hanedanı'nın şehirden kaçtığını öğrendiklerinde 1215'te Zhongdu'yu bir kez daha kuşatmıştı. Şehir, 31 Mayıs'ta düşmüş[9] ve 1216'da Kin topraklarının büyük bir kısmı Moğol kontrolü altına girmişti.[10]
Bu arada Kin, birden fazla isyanla boğuşmaktaydı.[11] Mançurya'da Yelü Liuge liderliğindeki Kitanlar, Kin'den bağımsızlıklarını ilan etmişler ve Moğollarla ittifak kurmuşlardı. Yelü, 1213'te Moğollara bağlı bir kukla hükümdar olarak tahta çıkmış ve Liao Hanedanı'nın imparatoru unvanını almıştı.[12] Yelü'ye karşı, Puxian Wannu'nun komutasındaki Curçen seferi başarılı olmamıştı. Kin Hanedanı'nın, çöküşün eşiğinde olduğunu anlayan Wannu, isyan etmiş ve 1215'te kendini Dazhen kralı ilan etmişti.[13] Daha güneyde, Shandong'da, Yang Anguo'nun 1214'teki isyanıyla başlayarak birçok isyan patlak vermişti. İsyancılar, 1215'ten itibaren giydikleri üniformaların renginden dolayı Kırmızı Önlüklüler olarak bilinmekteydi.[14] 1215'te Zhongdu'nun düşmesinden sonra Moğollar, Kin'e karşı savaş girişimlerini azaltmış ve yönlerini Orta Asya'nın işgal hazırlıklarına çevirmişti.[10] Curçenler, 1217'de Song'u işgal ederek Moğollara karşı toprak kayıplarını telafi etmeye çalışmıştı.[15] Saldırı sonuçsuz kalmış, bu yüzden Kin barış için müzakere etmek istemiş, ancak Song teklifleri reddetmişti. 1218'de Curçen diplomatlarının Song'a gitmeleri yasaklanmıştı.[15] Curçenlere karşı Moğol savaşı yatışmış, ancak durmamıştı ve 1220'lerin başlarında general Mukali'nin komutası altında devam etmişti.[16] Mukali 1223'te hastalıktan ölmüş ve Moğolların Kin'e karşı seferleri yara almıştı. Kin, Song ile barışa razı olmuş; ancak Song, Jin'e karşı Kırmızı Önlüklüler isyanına yardım etmeye devam etmişti.[17] Cengiz Han 1227'de hastalanmış ve ölmüştü.[18] Ögeday onun halefiydi[19] ve 1230'da Kin'e karşı olan savaşı devam ettirmişti.[20]
Kaifeng Kuşatması
[değiştir | kaynağı değiştir].jpeg)
1230'da daha sonra Bianjing olarak adlandırılan, Kin'in başkenti Kaifeng'i ele geçirmek için iki Moğol ordusu gönderildi. Planlar, bir ordunun şehre kuzeyden yaklaşması, ikincisinin de güneyden saldırmasıydı. Ögeday Han, Şansi merkezli ordunun başındaydı ve kardeşi Tuluy, Şensi'de bulunan ordunun komutanıydı.[21] Bir hastalık Ögeday ve Tuluy'u aciz bıraktı ve seferdeki rollerinden vazgeçtiler. Ögeday daha sonra sağlığına kavuştu, ancak Tulut ertesi yıl öldü.[22] Subutay; iki ordu 1231'in sonlarında ve 1232'nin başlarında birleştiğinde birleşik Moğol kuvvetlerine liderlik etti. Moğollar, 28 Ocak 1232'de Sarı Irmak'a ulaştılar ve 6 Şubat'ta Kaifeng çevresinde toplanmaya başladılar. 8 Nisan'da şehri kuşattılar.[21]
Curçenler, bir barış anlaşması müzakere ederek kuşatmayı sona erdirmeye çalıştı. 1232 yazında anlaşmaya yönelik bir miktar ilerleme kaydedildi, ancak Moğol diplomat Tang Qing'in ve maiyetinin Curçenler tarafından öldürülmesi daha fazla görüşmeyi imkânsız hale getirdi. Kin umutsuzluğa kapıldı. Kaifeng'i savunmak ya da ön saflarda Moğollara karşı savaşmak için imparatorluktaki mevcut erkeklerin çoğunu askere aldılar. Müzakereler sürerken, bir veba şehrin ahalisini harap ediyordu. Açlık iyice yayılmıştı. Kaifeng'de depolanan erzak, insanlardan zorla alınanlarla bile tükeniyordu. Şehrin siyasi parçalanışı, bir iç tehdit olduğuna dair temelsiz korkular yarattı. Şehrin birkaç sakini, hain oldukları şüphesiyle idam edildi.[21]
Şehrin savunması hemen çökmedi. Şehir düşmeden önce, Kin aylarca direndi. Curçen imparatoruna 1232'nin sonlarında kaçma fırsatı verildi ve maiyetindeki bir kısım saray görevlisiyle birlikte ayrıldı. Şehrin yönetimini General Cui Li'ye bıraktı ve 26 Şubat 1233'te Henan'daki Guide şehrine, ardından 3 Ağustos'ta Caizhou'ya ulaştı.[23] İmparatorun geri çekilmesi, şehri savunan askerlerin moralini bozdu.[24] İmparatorun ayrılmasının ardından Cui, şehirde kalan imparatorun sadık adamlarının idamını emretti. Kuşatmayı uzatmanın intihar olduğunu anladı ve Moğollara teslim olmayı teklif etti. Cui, Kaifeng'in kapılarını açtı ve 29 Mayıs'ta Moğolların şehre girmesine izin verildi.[23] Daha sonra, komutası altındaki birinin karısına hakaret ettiği için savaş dışında kişisel bir anlaşmazlıkta öldürüldü.[25]
Moğollar; şehir düştüğünde şehri yağmaladılar, ancak o dönemdeki çoğu kuşatmaya göre alışılmamış bir şekilde ticarete izin verdiler. Şehrin en zengin sakinleri, kritik olarak ihtiyaç duyulan gıda malzemeleri için lüks eşyalarını Moğol askerlerine sattı. Şehirde ikamet eden kraliyet ailesinin erkek üyeleri yakalanarak idam edildi.[21] Dul imparatoriçe dahil tüm imparatorluk cariyeleri yakalandı ve kuzeye götürüldü.[26]
Askeri teknoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihçi Herbert Franke, savaşla ilgili değerlendirmesinde kuşatmanın askeri teknoloji tarihçileri için önemli olduğunu gözlemlemiştir.[21] Tarihçiler; kuşatmanın ayrıntılarının çoğunu, kuşatılmış şehirde yaşayan bir Kin yetkilisi tarafından derlenen savaşın kapsamlı bir hesabına dayanarak bilinmektedir.[21][24] Curçenler, trebüşelerle itilen patlayıcıları düşman ordusuna ateşlemiştir. Savaşın eşzamanlı bir kaydı, bombaların fırlatıldığı süreci anlatmaktadır. Önce bir asker sigortayı ateşlemiş, trebüşenin ipi çekilerek bomba havaya fırlatılmıştır. Bomba, indiği anda büyük bir patlama meydana getirmiş ve zırhları delebilecek derecede hasar vermiştir. Patlama; bazen savaş alanının çimlerinde, ilk patlamadan sağ kurtulsa bile bir askeri ölümüne yakabilecek bir ateşe yol açmıştır.[24] Bombalar, modern patlayıcılardan daha ilkeldi ve bombaları bazen patlamayı başaramamışlar veya çok erken patlatmışlardı.[27] Moğol askerleri bombalara karşı; tepeden atılan patlayıcılardan korunmak için sığır derisinden yapılmış kalkanlar kullanarak ve şehre giden hendekler kazarak karşılık vermişlerdir.[24] Curçen resmi raporunda, tarihçi Stephen Turnbull tarafından sağlanan bir çeviride şöyle yazmaktadır:
| “ | Bu nedenle Moğol askerleri, yaklaşma hendeklerini ve surların altındaki adamları örtmek için sığır derisinden kalkanlar yaptılar ve oyuklar gibi kazdılar; her biri bir adamı barındıracak kadar büyüktü, bu şekilde yukarıdaki birliklerin bu konuda hiçbir şey yapamayacağını umuyorlardı. Ancak birisi gök gürültüsü bombalarını demir zincirlere indirme tekniğini önerdi. Bunlar Moğolların sığınak yaptığı siperlere ulaştığında bombalar patlatıldı, bunun sonucunda sığır derisi ve saldıran askerler paramparça oldu ve geride tek bir iz bile kalmadı.[24] | „ |
Kin'in piyadeleri ateş mızraklarıyla silahlanmıştı. Ateş mızrakları, bir barut tüpünün bağlı olduğu mızraklardır.[28] Karışım; barutun yanı sıra kükürt, kömür, güherçile, öğütülmüş porselen ve demir talaşları içermektedir.[28] Mızraktan çıkan alev üç metre mesafeye ulaşmıştır.[28] Silahı ateşleyen ısıtılmış kav, savaşta Curçen askerleri tarafından taşınan küçük bir demir kutuda saklanmıştır.[28] Barut bir kez tüketildiğinde, ateş mızrağı normal bir mızrak gibi kullanılabilir[29] veya yeni bir barut tüpüyle yeniden doldurulabilirdi.[28]
Kin'in bombaları ve ateş mızrakları, Moğolların Curçenlerle karşı karşıya gelmekten çekindiği tek iki silahtı.[30] Curçen'in barut dağıtımı kapsamlıydı, ancak Moğolların bu noktadan önce Curçenlerden barutu alıp almadıkları kesin değildir. Herbert Franke, barutun her iki milletin de cephaneliğinde olduğunu iddia etmektedir,[21] ancak Turnbull bunu yalnızca Curçenlerin kullandığına inanmaktadır.[24] Moğollar, mancınıklarına Kin tahkimatlarına ateşlenen büyük taşlar veya barut bombaları yüklemişlerdir.[21] Yaylım ateşi; şehirde can kaybına neden olmuş ve Curçen mancınıklarını kullanan askerler üzerinde psikolojik bir etki yaratmıştır.[24]
Kuşatmanın tarihsel önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaifeng kuşatması; Kin Hanedanı'nı zayıflatmış, ancak tamamen yok etmemiştir. Hanedanlığın sondan bir önceki imparatoru İmparator Aizong; yakalanmaktan kurtulmuş, ancak kuşatmadan sonra yoksul kalmıştır. Diplomatlarını komşu Song Hanedanlığı'ndan yardım istemek için göndermiştir. Kin düştüğünde Moğolların Song'u işgal edeceği konusunda uyarmışlar ve Song'dan malzeme istemişlerdir,[25] ancak Song bu teklifi reddetmiştir. Kin'e karşı birden fazla savaş yapmış olan Song; Curçenlere, on yıllar önce kuzey Çin'i ele geçirmelerinden dolayı içerlemişti.[22] Song, Kin'e yardım etmek yerine Moğollarla ittifak kurmuştur.[31] Askeri olarak işbirliği yapmışlar ve hâlâ Kin tarafından kontrol edilen son şehirleri ele geçirmişlerdir. Aralık 1233'te Moğollar, Aizong'un Kaifeng'den kaçtığı Caizhou'yu kuşatmışlardır. İmparator kuşatma altındaki kasabadan kaçamamış ve intihara başvurmuştur. 9 Şubat 1234'te Moğollar, Caizhou'nun savunmasını kırmıştır. Aynı kasabada yaşamakta olan İmparator Aizong'un halefi İmparator Mo, kısa süre sonra savaşta öldürülmüştür.[25] Saltanatı, 9 Şubat'tan 10 Şubat'taki ölümüne kadar toplamda iki günden az sürmüştür.[32] Böylece Kin hanedanı, Caizhou'nun düşüşüyle sona ermiştir.[33]
Kin hanedanının sona ermesinden bir yıl sonra; Moğolların Song hanedanını istilasının başlamasıyla, İmparator Aizong'un tahmini doğru çıkmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Holcombe 2011, ss. 135–136.
- ^ Lane 2004, s. 45.
- ^ Franke 1994, s. 233.
- ^ a b Allsen 1994, s. 350.
- ^ Franke 1994, s. 251.
- ^ Franke 1994, s. 252.
- ^ a b c Allsen 1994, s. 351.
- ^ Lane 2004, s. 46.
- ^ Franke 1994, s. 254.
- ^ a b Allsen 1994, s. 352.
- ^ Franke 1994, ss. 254–259.
- ^ Franke 1994, ss. 257–258.
- ^ Franke 1994, s. 258.
- ^ Franke 1994, ss. 254–256.
- ^ a b Franke 1994, s. 259.
- ^ Allsen 1994, ss. 357–360.
- ^ Allsen 1994, s. 360.
- ^ Allsen 1994, s. 365.
- ^ Allsen 1994, s. 366.
- ^ Allsen 1994, s. 370.
- ^ a b c d e f g h Franke 1994, s. 263.
- ^ a b Allsen 1994, s. 372.
- ^ a b Franke 1994, s. 264.
- ^ a b c d e f g Turnbull 2003, s. 33.
- ^ a b c Franke 1994, s. 264.
- ^ "列傳第二 后妃下 (Biographies 2, Imperial wives and concubines [lower volume])". 金史 [History of Jin] (Çince). 64.
- ^ Needham 1987, s. 172.
- ^ a b c d e Franke 1994, ss. 263–264.
- ^ Turnbull 2003, ss. 33–35.
- ^ Turnbull 2003, s. 35.
- ^ Mote 1999, s. 248.
- ^ Mote 1999, s. 215.
- ^ Franke 1994, s. 265.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Allsen, Thomas (1994). "The rise of the Mongolian empire and Mongolian rule in north China". Denis C. Twitchett; Herbert Franke; John King Fairbank (Ed.). The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States, 710–1368. Cambridge University Press. ss. 321-413. ISBN 978-0-521-24331-5.
- Franke, Herbert (1994). "The Chin Dynasty". Twitchett, Denis C.; Herbert Franke; John King Fairbank (Ed.). The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States, 710–1368. Cambridge University Press. ss. 215-320. ISBN 978-0-521-24331-5.
- Holcombe, Charles (2011). A History of East Asia: From the Origins of Civilization to the Twenty-First Century. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-51595-5.
- Lane, George (2004). Genghis Khan and Mongol Rule. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-32528-1.
- Mote, Frederick W. (1999). Imperial China: 900–1800. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01212-7.
- Needham, Joseph (1987). Science and Civilisation in China: Military technology: The Gunpowder Epic, Volume 5, Part 7. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-30358-3.
- Turnbull, Stephen (2003). Genghis Khan and the Mongol Conquests 1190–1400. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-523-5.