Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi
| Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi | |
|---|---|
 | |
 | |
 | |
| Kuruluş | 9 Şubat 1863) |
| Kurucu | |
| Tür | STK, Kâr amacı gütmeyen kuruluş |
| Amaç | İnsani yardım |
| Konum | |
| Hizmet bölgesi | Dünya geneli |
| Önemli kişiler | Peter Maurer |
| Üyelik |  Birleşmiş Milletler |
| Personel | y. 180.000 |
| Gönüllü | y. 14 milyon[1] |
| Resmî site | icrc.org |
Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi; görevi din, inanç, dil, ırk, toplumsal sınıf veya politik görüş farkı gözetmeksizin insan hayatı ve sağlığını korumak, insan varoluşunun saygı görmesini sağlamak, insanların acı çekmesini önlemek ve acılarını dindirmek olan uluslararası bir insani harekettir.
Hareket, üç farklı kurumsal oluşumu içinde taşımaktadır: dünyanın hemen her ülkesindeki ulusal dernekler; bu derneklerin koordinasyonunu sağlayan bir federasyon (IFRC) ve silahlı çatışmalarda insan hayatını ve onurunu korumaya odaklı bir uluslararası komite (ICRC). Her dört yılda bir komiteden, federasyondan, ulusal derneklerden katılımla toplanan Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Konferansı, hareketin en yüksek tartışma ve karar organıdır.
Hareketi Meydana Getiren Organlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC), Kızılhaç –Kızılay hareketinin kurucu organıdır. İnsani görevi sadece savaş ve iç-şiddet mağdurlarının yaşamını ve onurunu korumaktır. 25 üyeli, bağımsız tarafsız, yansız bir kuruluştur. 1863'te Cenevre, İsviçre'de kurulmuştur. Üyelerinin tamamı İsviçre vatandaşlarından oluşur.[2] Kızılhaç ve Kızılay Hareketi tarafından yürütülen uluslararası insani yardım operasyonlarını koordine eder. 80 ülkede 12.000 kişi istihdam eder.[3] Hükûmetlerin ve yerel Kızılhaç – Kızılay derneklerinin bağışları ile finanse edilir.[3] Komitenin çalışmaları üç kere (1917, 1944, 1963) Nobel Barış Ödülü ile ödüllendirilmiştir. 1990’da BM’de gözlemci statüsü kazanmıştır.
- Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu (IFRC), hareket içinde bulunan 188 Kızılhaç ve Kızılay Derneği’nin koordinasyonunu sağlamakla görevli birliktir. 1919 yılında kurulan federasyonun merkezi Cenevre’dedir. Hükûmetler dışı bağımsız bir kuruluş olan federasyon, 1963 yılında ICRC ile birlikte Nobel Barış Ödülü almıştır. 100 milyon gönüllü üye tarafından desteklenir.[4] Çalışmaları yedi temel ilke tarafından yönlendirilir. Daha çok barış zamanında faaliyet gösterir[2]
- Ulusal Kızılhaç ve Kızılay dernekleri, hareketin temel birimleridir. Dünyanın hemen hemen her ülkesinde bulunur. Her dernek uluslararası insan hakları kanunlarına ve uluslararası hareketlerdeki tüzüklere uygun biçimde, kendi ülkesi sınırlarında çalışır. Ulusal dernekler, özel şartlarına ve kapasitelerine bağlı olarak insan hakları hukuku ve IFRC tarafından doğrudan tanımlanmamış insani görevlerde de bulunabilirler. ICRC tarafından tanınan ve federasyona üye olan 188 dernek vardır.
Hareketin İlkeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulusal Kızılhaç ve Kızılay Hareketi'nin bütün çalışmalarında temel alması gereken yedi ilkesi vardır:
- İnsaniyetçilik
- Ayrım gözetmemek
- Tarafsızlık
- Bağımsızlık
- Gönüllülük
- Birlik
- Evrensellik
Amblemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Hareketin amblemleri Kızılhaç, Kızılay ve Kızıl Kristal'dir.
- Kızıl Haç
Kızıl Haç, 1863'teki Cenevre Konferansı'da resmen hareketin amblemi olarak kabul edilmiştir. Bu amblemin tarafsız bir ülke olan İsviçre'nin bayrağındaki renklerin değiştirilmesi ile oluşturulduğu, dini bir anlam içermediği iddia edilir.[4] Kızılay
İçinde haç bulunduğu için Kızılhaç amblemini kullanmak istemeyen Osmanlı Devleti, 93 Harbi döneminde amblem olarak Kızılay figürünü kullanacağını ilan etmiştir. Kızılay figürü, Osmanlı bayrağındaki renklerin ters çevrilmesi ile oluşturulmuştu. Kızılay ambleminin resmen kabul edilmesi 1929’da gerçekleşti. Kızılay amblemi, günümüzde 33 devletteki ulusal dernek tarafından kullanılır.
- Kızıl Kristal
Ne Kızılhaç, ne de Kızılay amblemlerini kullanmayı kabul eden İsrail'deki Kızılkalkan Derneği'nin, Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu'na kabul edilebilmesi için, 7 Aralık 2005'te düzenlenen bir diplomatik konferansta “Kırmızı Kristal” hiçbir dini, siyasi, etnik çağrışımı olmayan bir amblem olarak kabul edildi. Amblem, beyaz fon üzerinde köşeleri yukarı ve aşağı bakan kırmızı bir kareden oluşur. Harekete ve komiteye sonradan dahil olan ve Kızılay - Kızılhaç'ı ilk etapta kullanmak istemeyen ulusal dernekler için Kızıl Kristal'in içerisinde dini bütünlüğüne göre Kızılay veya Kızılhaç amblemini bulundurma zorunluluğu getirilmiştir. Bu sayede diğer iki amblemin koruyuculuk ve savaş anındaki savunuculuk özellikleri korunmuş olur.[5]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Solferino Muharebesi ve Henry Dunant
Kızılhaç fikri, Kuzey İtalya'da gerçekleşen Solferino Muharebesi'nden sonra doğdu. Bir Fransız kolonisi olan Cezayir'deki işleri ile ilgili olarak doğrudan Fransa kralı ile görüşmek isteyen İsviçreli iş adamı Jean Henry Dunant, III. Napolyon'un Solferino'daki karargâhını savaşın gerçekleştiği 24 Haziran 1859 gününün gecesinde ziyaret etmişti. Dunant, sağlık hizmeti verecek bir kuruluş olmadığı için savaş meydanında tıbbi yardım alamadan yatan yaralıların durumuna tanıklık etti ve çok etkilendi. Yöredeki sivil halkı yaralı askerlere hangi tarafın askeri olduklarına bakmaksızın yardım etmek için örgütledi. Tüm çabalara rağmen 22 bin Avusturyalı ve 17 bin Fransız asker basit yardımlar alamadıkları için hayatlarını kaybetti.[2] Cenevre'ye döndüğünde savaş deneyimlerini anlatan bir kitap yazdı. Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi'nin temeli olacak fikirler 1863'te yayımlanan “Bir Solferino Hatırası” adlı kitapta ortaya atıldı.
Dunant kitapta, şu iki fikri ortaya atmıştı: Avrupa ülkelerinde, hangi ulustan olduğuna bakılmaksızın savaşta yaralananlara yardım edecek gönüllü derneklerin barış zamanında kurulması ve ülkelerin, yaralıları korumak ve onlara tıbbi yardım sağlamak amacıyla uluslararası anlaşmalarda taraf olması.[6] Kitabı büyük ilgi gören ve tüm Avrupa dillerine çevrilen Dunant, Avrupa ülkelerin dolaşarak görüşlerine taraftar topladı.
Durant ve arkadaşları 1863'te bu fikirleri hayata geçirmek üzere beş kişilik bir komite kurdular. Başlangıçta “Uluslararası Yaralılara Yardım Komitesi” adını taşıyan komite, 1875’te “Uluslararası Kızılhaç Komitesi” adını almıştır. Komitenin 17 Şubat 1863'teki ilk toplantısı 'Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin kuruluş tarihi kabul edilir.
- 1863 Cenevre Konferansı
Komitenin 26-29 Ekim 1863'te Cenevre'de organize ettiği uluslararası konferansa on altı devlet ve 4 yardım kuruluşu temsil edildi. Delegeler, devletlerin olası bir savaş sırasında yaralanan askerlere taraf gözetmeksizin tıbbi yardım vermek üzere dernekler kurulması önerisini kabul etti. Özel bir ayırt edici amblem taşıyan yardım araçları ve medikal gereçlerin korunması da kabul edildi.
Konferansta 1815'ten beri uluslararası ilişkilerde daimi tarafsızlık statüsüne olan İsviçre'nin bayrağından esinlenen amblem belirlenmiştir. Amblem beyaz zemin üzerine kırmızı bir haç işaretinden oluşuyordu.
- Birinci Cenevre Sözleşmesi
22 Ağustos 1864'te İsviçre parlamentosu tarafından diplomatik bir konferans düzenledi ve 12 devlet komitenin dayandığı ana fikir ve ilkeleri içeren Birinci Cenevre Sözleşmesi'ni imzaladı. İmzalayan devletler şunlardır:
Komite, İsviçre hükûmeti aracılığıyla tüm devletleri bu sözleşmeyi imzalamaya çağırdı. Aralık ayında sözleşmeyi Norveç ve İsveç de imzaladı. Osmanlı Devleti de çağrıya uyarak sözleşmeyi 5 Temmuz 1865’te imzalamıştır.
- Ulusal Derneklerin kurulması
Cenevre Sözleşmesi'ne imza koyan devletler, sözleşmeyi imzalamakla kendi ülkelerinde, olası bir savaş sırasında yaralanan askerlere taraf gözetmeksizin tıbbi yardım için dernekler kurmayı kabul etmişlerdi. İlk dernekler 1863'teki konferanstan sonra birkaç ay içinde Württemberg Krallığı, Oldenburg Büyük Dükalığı, Belçika ve Prusya'da kurulmuş; onları Danimarka, İtalya, Fransa, Mecklenburg-Schwerin Dükalığı, İspanya, Hamburg ve Hessen’deki dernekler izlemişti.[7] 1874’te Avrupa’daki ulusal dernek sayısı 22'ye ulaştı ve hareket, diğer kıtalara da yayıldı.
- İlk Uluslararası Kızılhaç Konferansı
İlk Uluslararası Kızılhaç Konferansı 1867'de Paris'te düzenlendi. Konferansa 16 ulusal dernek temsilcisi, 9 Avrupa devletinin temsilcileri katılmış ve bizzat Henry Dunant bir konuşma yapmıştı.
- Kızılay ambleminin doğuşu
93 Harbi sırasında Osmanlı Devleti İsviçre hükûmetine ambulanslarda Kızılhaç değil, Kızılay amblemini kullanacağını bildirdi. Kızılay sembolünün kullanılmasına bu çatışma süresince geçici olarak izin verildi. Sembolü devamlı kullanma hakkı, 1907'de Londra'da düzenlenen 8. Uluslararası Konferansta verildi. Amblem, 1929’da resmen tanındı.
- Dunant'a Nobel Barış Ödülü
Dünya barışı, ulusların ve halkların kardeşliği için çaba harcayan kişi ve kurumlara Norveç Parlamentosu tarafından 1901’den her yıl verilen Nobel Barış Ödülü’nün ilki Uluslararası Kızılhaç Hareketi’nin kurucusu Henry Dunant’a verildi (Fransız iktisatçı Frédéric Passy ile birlikte). Dunant, 30 Ekim 1910’de İsviçre’de hayatını kaybetti.
- I. Dünya Savaşı'na kadar faaliyetleri
1870'teki Fransa-Prusya Savaşı sırasında ilk defa yaralı ve esir askerlerin aileleri için İstihbarat Ajansı kuran Kızılhaç Komitesi delegeleri 1875-1878'teki Balkan krizi, 1885-1886'daki Sırp-Bulgar Savaşı ve 1912-1913'teki Balkan Savaşları nedeniyle Balkanlar'da görev yaptı.
- I. Dünya Savaşı ve faaliyet alanının genişlemesi
Uluslararası Kızılhaç Komitesi I. Dünya Savaşı sırasında faaliyet alanını genişleterek yaralı ve hasta askerlerin yanı sıra savaş esirlerinin durumuyla, savaştan etkilenen sivillerle de ilgilendi. Çalışma alanının genişlemesi gerektiğini savaşın başında gören Komite, 15 Ağustos 1914’te yayınladığı bir genelge ile yerel dernekleri yeni görevlerde kendisini desteklemeye davet etmişti.
Savaşın başında, savaş esirleri hakkında bilgi toplayıp yaymak üzere Uluslararası Savaş Esirleri İstihbarat Ajansı adlı özel bir organ kuruldu. 12 Ekim 1914'te Cenevre'de faaliyet geçen ajans, savaşan devletlerden aldığı savaş esiri listelerini sınıflandırıp kendilerine gelen bilgi talepleri ile eşleştiren etkili bir sistem kurdu. Tarafsız devletlerin posta sistemlerinin yardımıyla savaş esirlerine ailelerinin mektup ve koli gönderebilmelerini sağladı. Ajans, barış anlaşmalarının imzalanmasından sonra 31 Aralık 1919’da Komite tarafından kapatıldı.
Komite delegeleri ayrıca savaş boyunca birçok savaş esiri kampını ziyaret ederek esirlerin kabul edilebilir koşullarda yaşayıp yaşamadıklarını takip etti. Her ziyaretten sonra bir rapor hazırlayarak esir alan devletin ve esirlerin mensup olduğu devletin yetkililerine gönderildi. Ayrıca raporlar yayınlanıp kamuoyuna duyuruldu.
İşgal edilmiş topraklardaki ve düşman topraklarında tutuklanmış sivillere hizmet vermek üzere Savaş Esirleri İstihbarat Ajansı bünyesinde bir sivil bölüm kuruldu. Sivil Bölüm, savaştan sonra da faaliyetlerini sürdürdü.
I. Dünya Savaşı sırasında 1915'te batı cephesinde ilk defa zehirli silahlar kullanıldı. İlk defa 1917'de Almanlar Ypres Savaşı’nda kimyasal silah kullandı; 20bin zehirlenme vakası rapor edildi. Komite, 1918'de kimyasal silah kullanımının yasaklanması için girişimde bulundu. Tüm dünya devletlerine, dini liderlere ve basına gönderdiği metin olumlu yanıtlar aldı. Komitenin bu girişimi 1925'te Cenevre Protokolü'nün imzalanmasının yolunu açmıştır.
- 1917 Nobel Barış Ödülü
1. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi üzerine Norveç Nobel Komitesi Nobel Barış Ödülü vermeme kararını almıştı. Ancak Fransız hukukçu Louis Renault'unun önerisiyle 1917'de Uuslararsı Kızılhaç Komitesi'ni Nobel Barış Ödülü ile ödüllendirdi.
- Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu
1.Dünya Savaşı, ulusal Kızılhaç ve Kızılay derneklerinin işbirliği içinde çalışmasının gereğini ortaya koymuştu. Savaş sonrasında Amerikan Kızıl Haç Savaş Komitesi başkanı Henry Davison ulusal derneklerin bir federasyon çatısı altında birleşmesini önerdi.[8] Davison öncülüğünde gerçekleşen uluslararas bir tıp konferansı, federasyonun kuruluşuna önayak oldu. Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu 1919'da Paris'te “Kızılhaç Dernekleri Birliği” adı altında kuruldu.
- Türk Kızılayı'nın Hareketteki Rolü
Türk Kızılayı, kurulduğu tarihlerde harekete mensup olan ve resmen kabul edilen ilk Kızılay Derneği olmuştur. Belirli dönemlerde Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin yönetiminde de bulunan dernek, Türkiye Cumhuriyeti adına sosyal yardım toplama, dağıtma ve depolama konularında komite ve harekette söz sahibidir.
Dünya Kızılhaç ve Kızılay Günü
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası Kızılhaç Kızılay Hareketi'nin kurucusu Henry Dunant'ın doğum günü olan 8 Mayıs günü 1948 yılından bu yana “Dünya Kızılhaç ve Kızılay Günü” olarak kutlanır.[9] Kutlamalar için her sene ayrı bir tema belirlenmektedir.
Türkiye genelindeki okullarda ayrıca 28 Ekim-4 Kasım haftası Kızılay haftası olarak kutlanmaktadır. Bu hafta vesilesiyle okullarda Kızılay ile ilgili tanıtımlar yapılır; şiir, kompozisyon yarışmaları düzenlenir.[10]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi12 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), (Fransızca), (İspanyolca) ve (Çince)
- Uluslararası Kızılhaç Komitesi11 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), (Fransızca), (İspanyolca), (Arapça), (Çince), (Rusça) ve (Portekizce)
- Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Cemiyetleri Federasyonu11 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), (Fransızca) ve (İspanyolca)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Annual Report 2019". International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021.
- ^ a b c "Emine Karacaoğlu, Uluslararası İnsani Hukuk ve Uluslararası Kızılhaç-Kızılay Hareketi, İnsan Hakları Yıllığı, Erişim tarihi:23.10.2012". 24 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2012.
- ^ a b "About the International Committee of the Red Cross', 29.10.2010 Overview, ICRC web sitesi, Erişim tarihi:23.10.2012". 1 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2012.
- ^ a b "İnsanlığın amblemleri, Icrc.org sitesi, Erişim tarihi:23.10.2012" (PDF). 15 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ekim 2012.
- ^ "İsrail için Kızıl Kristal, BBCTurkish.com 8 Aralık 2005". 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2012.
- ^ "Kızılay'ın Tarihçesi, Manisa Kızılay sitesi, Erişim tarihi:23.10.2012". 6 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2012.
- ^ "From the battle of Solferino to the eve of the First World War, ICRC sitesi 28.12.2004, Erişim tarihi:23.10.2012". 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2012.
- ^ "IFRC web sitesi, Erişim tarihi:31.10.2012". 15 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2012.
- ^ "8 May- World Red Cross and Red Crescent Day, Icrc.org sitesi 07.05.2003, Erişim tarihi:23.10.2012". 31 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2012.
- ^ "Kızılay Haftası Kızılay Gençlik Kurumu web sitesi, Erişim tarihi:24.10.2012". 31 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2012.
