Esma Sultan (I. Abdülhamid'in kızı)
| Esma Sultan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 17 Temmuz 1778 Topkapı Sarayı, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 4 Haziran 1848 (69 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Defin | II. Mahmud Türbesi, Divanyolu, Çemberlitaş, Fatih, İstanbul |
| Eş(ler)i | Küçük Hüseyin Paşa |
| Hanedan | Osmanlı Hanedanı |
| Babası | I. Abdülhamid |
| Annesi | Ayşe Sineperver Sultan |
| Dini | İslam |
Esma Sultan (d. 17 Temmuz 1778 - ö. 4 Haziran 1848) Osmanlı padişahı I. Abdülhamid'in kızı, Sultan IV. Mustafa'nın kız kardeşi ve Sultan II. Mahmud'un üvey kız kardeşi.[1]
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Esma Sultan 17 Temmuz 1778'da Topkapı Sarayı'nda doğdu. Babası Sultan I. Abdülhamid ve annesi Ayşe Sineperver Sultan'dır. Kendisinden iki yaş büyük Şehzade Ahmed, bir yaş küçük IV. Mustafa ve dört yaş küçük Fatma Sultan adında üç kardeşi vardır. [2][3][4]
Esma Sultan henüz 11 yaşındayken babası I. Abdülhamid öldü. Mustafa, babasının ölümü sırasında sadece 10 yaşında olduğu için Osmanlı Hanedanlığı'nın en büyük erkek üyesi olarak, III.Selim tahta çıktı. Bunun üzerine Esma Sultan, annesi ile birlikte eski saraya gitti. 14 yaşındayken kuzeni III. Selim tarafından, Küçük Hüseyin Paşa ile evlendirildi.[2][3]
Esma Sultan, çocukluğunda kitap, müzik aletleri ve oyunlar okuyarak vakit geçiriyor, annesi Sineperver büyük ihtimalle bu eğlenceleri evinde yönetiyordu.[5]
Evlilik
[değiştir | kaynağı değiştir]III. Selim, Esma sultan'ın kocası olarak Küçük Hüseyin Paşa'yı seçti. [2] Esma Sultan ve Hüseyin Paşa'nın nişanı 29 Mayıs 1792'de gerçekleşti.[6] Düğün alayı İstanbul'da yapıldı, Esma Sultan'ın vekili Darüşşade Ağa idi.[7] 19 Aralık 1792'de Esma Sultan ile Hüseyin Paşa'nın düğünü gerçekleşti. Prenseslerin düğünleri gelenek olarak çarşamba günleri çeyiz alayının çiftin koltuğuna gönderilmesiyle başladı ve o akşam düzenlenen kına gecesi ile devam etti.[8]
Esma Sultan'ın düğününde Mihrişah Sultan tarafından da değerli hediyeler gönderildi. Valide Sultan'ın hediyeleri şu şekildeydi: bir orta boy ve 706 küçük gül pırlanta ile kırmızı yakut ve pırlanta ile süslenmiş bir avize; Divanyolu sultan evinin sarayı için 18 adet Avusturya ayak yastığı, 3 adet Polonya yapımı çizgili ve saçaklı, masif tel üst minder, 3 adet şilte.[9]
Esma Sultan, Divanyolu'ndaki sarayda, bugünkü Sultan Mahmud Türbesi'nin yerinde bir yıl önce onarımı yapılan saraya girdi. Esma Sultan'ın Hüseyin Paşa ile evliliği 11 yıl sürdü. Kocası 8 Aralık 1803'te öldü ve Eyüp'teki Mihrişah Sultan Türbesi'ne gömüldü.[10] Bir daha hiç evlenmedi. [11][12] Esma Sultan renkli bir hayat yaşadı Kocasının ölümünden sonra, görgü tanıklarının o dönemin anlattıklarına inanması, bu yaşamla ilgilenmemesine ve ölümüne kadar yaşam tarzını sürdürmesine rağmen çeşitli söylentilerin bile çıkmasına neden olmuştur.[13]
Dulluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Evlat edinilmiş çocuklar
[değiştir | kaynağı değiştir]İstanbul'daki muhteşem villasında lüks içinde yaşadı ama yine de hayatı üzüntü içinde geçti çünkü en çok dilediği şeye sahip olamadı: bir çocuk. Sonunda bir çocuk evlat edinmeye karar verdi. Anne ve babayla tatminkâr şartlara ulaştıktan sonra bir yaşında Rahime Sultan evlat edinilmiştir.[14][15]
Rahime özellikle küçücük, narin ve zarifti, bu yüzden Farsça yutmak anlamına gelen Perestu adını değiştirdi.[15] Esma Sultan'ın villasındaki tüm kalfalar bu çocuğa sanki onun çocuğuymuş gibi davrandılar. bir Osmanlı imparatorluk prensesinin kızı ve hakikaten onun mizacı ve tavrı o kadar güzeldi ki ona adandılar.[14] 1844'te yeğeni Abdülmecid elinden sordu. Perestu'nun evliliği için öncelikle Perestu'nun evliliğini reddetti, ancak padişahın onunla yasal olarak evlenmesi ve onu cariye olarak görmemesi koşuluyla rıza gösterdi. Bundan bir hafta sonra Perestu, Topkapı Sarayı'na hareme uğurlandı. [16]
Esma Sultan saltanatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer prenseslerin aksine Esma politik olarak aktifti. Selim'in tahttan çıkarılmasını isteyen Kabakçı isyanında annesi Sineperver Sultan ile etkili oldu. [17] Mahmud döneminde isyankâr bir isyan planladı. Mustafa'yı tekrar tahta oturtmak için şahsen Yeniçerilere mektuplar gönderir ve onlarla bizzat görüşürdü. Mahmud tahta geçtikten sonra, kardeşi Mustafa'nın tekrar tahta geçmesini istedi ama başarılı olamadı. Esma'nın siyasi faaliyetlerini bilen Mahmud, Esma Sultan'ı öz kız kardeşi gibi sevdiği için karışmadı[18] ama Esma ve kız kardeşi Hibetullah Sultan Mahmud tarafından yakın gözetim altında tutuldu ve her ikisinin de yabancılarla iletişim kurması yasaklandı.[19] Mustafa 16 Kasım 1808'de idam edildi.[11][3]
Esma Sultan, 31 yıllık hükümdarlığı sırasında kardeşi Mahmud üzerinde büyük bir etkiye sahipti. II.Mahmud kız kardeşini çok severdi ve Esma Sultan da ona değer verirdi. Her zaman birbirlerini ziyaret ettiler. Esma Sultan'a hem IV. Mustafa hem de II. Mahmud saygı duydu.[11] Esma Sultan, imparatorluğun o zamanki en zengin kadınıydı. Eyüp Sarayı, Maçka Sarayı ve Tirnakçı Sarayı olmak üzere üç geliri vardı.[20][21] Geniş kadrosuyla yaşadı. Girit, Kemer, Edremit ve Biga'da Esma Sultan'a tahsis edilen arsalar vardı.[20][22]
Ölüm
[değiştir | kaynağı değiştir]Esma Sultan 4 Haziran 1848 altmış dokuz yaşında ölmuş ve Mahmud Türbesi'ni Divanyolu Caddesi İstanbul defnedilmiştir.[20][23][24]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Sicil-i Osmani, Mehmet Süreyya Bey, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ISBN 975-333-038-3 İstanbul, 1996.
- ^ a b c Uluçay 2011, s. 166.
- ^ a b c Sakaoğlu 2008, s. 502.
- ^ Duran 2007, s. 4.
- ^ Duran 2007, s. 12.
- ^ Duran 2007, s. 13-4.
- ^ Duran 2007, s. 14.
- ^ Duran 2007, s. 15.
- ^ Duran 2007, s. 17.
- ^ Duran 2007, s. 23.
- ^ a b c Uluçay 2011, s. 167.
- ^ Uluçay 1992, s. 167.
- ^ Duran 2007, s. 79.
- ^ a b Brookes 2010, s. 130.
- ^ a b Sakaoğlu 2008, s. 586.
- ^ Brookes 2010, s. 130-1.
- ^ Duran 2007, s. 80.
- ^ Duran 2007, s. 95.
- ^ Sakaoğlu 2008, s. 507.
- ^ a b c Uluçay 2011, s. 168.
- ^ Uluçay 1992, s. 168.
- ^ Sakaoğlu 2008, s. 503.
- ^ Sakaoğlu 2008, s. 504.
- ^ Duran 2007, s. 89.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- M. Cağatay, Uluçay (2011). Padişahların kadınları ve kızları. Ankara: Oğlak Yayınları.
- Necdet, Sakaoğlu (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayınları. 978-9-753-29623-6.
- Duran, Türkan (2007). I. Abdülhamid’in Kızı Esma Sultan’ın Hayatı (1778–1848).
- The Concubine, the Princess, and the Teacher: Voices from the Ottoman Harem. University of Texas Press. 2010. 978-0-292-78335-5.
