İçeriğe atla

Emil Cioran

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Emil Michel Cioran sayfasından yönlendirildi)
Emil Cioran
DoğumuEmil Mihai Cioran
8 Nisan 1911(1911-04-08)
Rășinari, Romanya
Ölümü20 Haziran 1995 (84 yaşında)
Paris, Fransa
Çağı20. yüzyıl felsefesi
BölgesiBatı felsefesi
OkuluPesimizm, Varoluşçuluk
İlgi alanlarıNihilizm, Etik, Edebiyat,

Emil Mihai Cioran (d. 8 Nisan 1911 Răşinari, Romanya - ö. 20 Haziran 1995 Paris), Rumen filozof, deneme yazarı ve tanınmış 20. yy. retorik sentezcisidir. Eserlerinin bir bölümünü Fransızca bir bölümünü ise Rumence kaleme almıştır. Tanrı ile olan hesaplaşması, nihilizm tartışmaları, tarihe ve ütopyaya yönelttiği bakış açıları, ölüm ve intihar gibi birçok konuyu dikkate değer düşünceleri ile birlikte ele almıştır.[1][2]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cioran, 1911, 8 Nisan'da Sakson bölgesi olan Transilvanya'nın Rasinari kentinde, Romanya'da dünyaya geldi. Babası Emilian Cioran bir papaz ve Ortodoks Birliği'nin vekilharcıydı. Annesi Elvira Cioran, Romanya'da bir köy olan Venetia de jos kökenlidir. Bu dönemde Transilvanya, Avustura-Macaristan İmparatorluğu'nun hakimiyeti altındaydı.[3] Babası çocuklarına, işgalcilerin Macarlaştırma politikasına karşı direnişin sembolü olarak, Cioran'ın ablasına Virginia ve en küçük kardeşine Aureliu gibi Latince adlar verdi. Çocukluk dönemi genel olarak mutlu geçse de melankolik izler taşımaktadır. Aurel'e yazdığı 20 Haziran 1967 tarihli mektupta şöyle söylemektedir: "Gerçekte bezgin, kırgın biriyim, her zaman böyleydim ve sıkıntılı, acılı ailemizde yaşadığımız bir mutsuzluktu bu."[4][5][6][7][8]

1921 yılında 10 yaşındayken babası, Cioran'ı orta öğrenim için Avusturya-Macaristan'ın Sibiu kentine gönderdi. Sonraki yazılarında "hayatımın ilk köksüzleşmesi" olarak bahsedeceği bu olay, Cioran'ın üzerinde büyük bir etki bıraktı ve burada büyük bir travma geçirdi. Bu durumu 1987 yılında Gabriel Liceau'ya yazdığı bir mektubunda şu şekilde açıklar: "On yıl boyunca, sabahtan akşama kadar, bir cennette yaşar gibi dolaşıp durdum. Sibiu'ya gitmek için buraları terk etmem gerektiğinde, beni oraya götüren at arabasında, her zaman hatırladığım bir umutsuzluk bunalımı yaşadım."[9]

1925 yılında henüz 4. sınıf öğrencisiyken, büyük bir ulusal şair olan ve yaşamı boyunca bağlı kalacağı Mihail Eminescu'yu okur. Bunun yanı sıra sonradan, Diderot, Balzac, Tagore, Lichtenberg, Dostoyevski, Flaubert, Schopenhauer ve Nietzsche'yi de okumuştu. Cioran, Doğmuş Olmanın Sakıncası Üzerine adlı eserinde bu dönem hakkında şu sözleri söylemektedir: "Sorumluluklarımdan kaçmak amacıyla yıllarca okudum, her gün, saatlerce, ne bulduysam okudum. Hiçbir yararları olmadı. Ama ne var ki, kendime yanıltıcı bir etkinlik sağladım. İlk gençlik yıllarımda beni baştan çıkaran, yalnızca kitaplıklar ve genelevlerdi."[10][11]

17 yaşına geldiğinde Bükreş Üniversitesi Felsefe Bölümü'ne girdi. Üniversitedeki ilk dönemlerinde yoğun bir şekilde Nietzsche ve Schopenhauer'in etkisi altında kaldı.[12][13] Sonraki yıllardaki çalışmalarına özellikle Kant'ın Alman idealizmi, Hegel'in düşünceleri ve fenomenoloji yön verdi. 1928'de burada iken Eugène Ionesco ve Mircea Eliade ile tanıştı ve onlarla sıkı bir dostluk kurdu.[14] Felsefe bölümünü "Bergson'un Sezgiciliği" adlı lisans teziyle tamamladı. Yirmili yaşlarında felsefesinde önemli bir etkiye sebep olacak insomnia (uyku bozukluğu) hastalığına yakalandı. 1932 yılından itibaren dergilerde yazarlık yapmaya başladı. Başlıca olmak üzere; Calendarul (Yeni Yıl), Floarea de Foc (Ateş Çiçeği), Vremea (Zaman), Azi (Bugün) ve döneminin en önemli Rumen edebiyat dergisi Gandirea (Düşünce) dergilerinde yazdı. Bu sırada Romanya'da hâkim akım olan "yaşam" adına "akıl"ı eleştiren görüşler arasında yer aldı. Buna göre 'yaşam' kavramı dünyanın ve özellikle Romanya'nın yeniden dirilişini ve gelişimini gören bir görüştür. Kendisine yöneltilen asılsız suçlamaların aksine Corneliu Codreanu'nun kurucusu olduğu yerel ve mistik kökenli faşist hareket Demir Muhafızlar'a hiçbir zaman katılmadı. Cioran, bu konuyu Tarih ve Ütopya eserinde şöyle ifade eder: "Benimkilerden başka hakikatleri kabul edemediğim zamanlar oldu. İnsan türünün yüz karası, bitkin bir insanlığın simgesi, inançsız, tutkusuz, Mutlak'a uygun olmayan, gelecekten yoksun -işte parlamenter rejime böyle bakıyordum."[15] 1934'te ilk eseri olan Pe Culmile Disperaii (Umutsuzluğun Doruklarında) eserini yayınladı ve bu eseriyle genç yazarlara verilen "Kraliyet Akademisi'nin ilk ödülünü aldı. Eugene Ionesco "Nu" (Hayır) eserini ve Constantin Noica ilk önemli eseri "Mathesis'i yayınladığı sırada aldığı bu ödül adının duyulmasına ön ayak olur.[16]

1933-1935'te, iki yıl boyunca kalacağı Berlin'de felsefe okumak için dönemin en prestijli mükafatlardan birisi olan "Humbold Kurumu" bursu kazandı. Burada Nicolai Hartmann'ın derslerine yazıldı fakat onu çok itici buldu. Bu dönemde düşünceleri, kendi deyimiyle "yaşamın trajik boyutundan bihaber" olan Bergsonculuk'tan kopma noktası gösterir. Bu dönemlerde, yaşamsal ritmin ve "Evrenin Yaratılışı ile İlgili Eros"un kuramcısı Ludwig Klages, yaşamın köklerine dair itkiler üzerine düşüncelerini ortaya koymak için sabırsızlanmaktadır. Cioran, Zaman dergisinde onu şöyle tanımlamaktadır: "Klages, Protestan bir papaz görünüşüyle ve bir paralı asker şehvetiyle, taşkın, patlayıcı, konuşkan ve bilge edasıyla, bugüne kadar tanıdığım en tuhaf insandır."[17] Ardından Cioran, Berlin'de ekspresyonistleri keşfeder: Kakosckha ve "Heidegger tezlerinin bir illüstrasyonu" olarak gördüğü Bruckner'in Gençlik Hastalığı (Die Krankheit der Jugend) eserine büyük ilgi gösterir. 1936 yılında Braşov Lisesi'nde felsefe öğretmenliği görevini bir yıllığına sürdüreceği Romanya'ya döner. Bu dönemde Fransız ahlakçılarını, Baudelaire'i, Proust'u ve Dostoyevski'yi[18] İspanyol Mistiklerini ve Shakespare'i yoğun bir şekilde okur.[19][20][21] Aynı dönemde Fransızca çevirisi yapılmamış tek eseri olan, Cartea Amagirilor (Aldanışlar Kitabı) yayınlanır. 1937 yılında Bükreş'te Schimbarea la Fata a Romaniei (Romanya'nın kaderinin Değişmesi) eseri yayınlanır. Bunun ardından, dini bir krizin eseri olan ve büyük tartışmalara yol açan Lacrimi si Sfinti (Gözyaşları ve Azizler) eseri yayınlanır.[22] Mircea Eliade tarafından bozgunculuk ve inkârcılık ile suçlanır. Cioran bu yıllarda, Bergson üzerine tez yapmak amacıyla Paris'e gider ve Eylül ayında Hotel Marighan'a yerleşir.[23] Paris'teyken Indreptar Patimus eserini kaleme alır. Ancak bu eser 1993'te Mağlupların Kitabı adıyla Fransızca yayınlanır. Bunun ardından eserlerinde kullanacağı dil konusunda Fransızca yazmayı kararlaştırır. Bu dil değişimi Cioran için oldukça sıkıntı getirmiştir: "Dil değiştirmekle, bizzat varlığımın tüm bölümünden, ne olursa olsun, hayatımın tüm çağlarından vazgeçtim!"[24][25] Savaş esnasında aralıklı olarak Flore'a katılır. 1949 yılında Çürümenin Kitabı eseri yayınlanır ve önemli bir satış yakalayamasa da eleştirel bir başarı kazanır. 1952 yılında Syllogismes de l'amertume (Hüzün Kıyasları/Burukluk) eseri yayınlanır. 1970'li yıllarda bestseller olsa da, yayınlandığı sırada yalnızca 500 adet satarak büyük bir hezimete uğrar.[26]

II. Dünya Savaşı’nın başlangıcına kadar Eiserne Garde’nin sempatizanı, Hitler’in ve antisemitizmin takipçisiydi.[27] 1933'te Hitler hakkında yazdığı şey çarpıcıdır: „Hitler kadar bugün bizi etkileyen, sempati uyandıran ve hayranlık bırakan başka bir politikacı lider göremiyorum!“[28] Daha sonra bu açıklamasını şu şekilde soruyla karşılamıştır: „…öyleyse hümanizm nedir, neyini kaybetmiştir eğer Röhm-Putsch katliamında o denli moral ve ruhen zaten her şeyini kaybedenler öldürülüyorsa?!“[29]

Önceleri Rumence yazan Cioran, 1945'ten itibaren de Fransızca yazmaya başladı. Bir filozof olarak Fransızca dilinde isminin ilk duyulduğu ya da okunduğunda etkileyici ve sürükleyici bir yumuşaklığı olamadığını düşünerek ismine M. kısaltmasını yani Michel eklemesini koydu. Bu isim değişikliği böylece tarihe E. M. Cioran olarak kaydoldu ve yazılarındaki etnik muhalifliğinin belirgin karakteri oldu.[30]

Cioran, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonraki tarihteki deneme yazarları ve radikal kültür eleştirmenleri içerisinde önemli bir yere sahiptir. Gerek denemelerinde, gerekse eleştirilerinde öncesinde pesimistçe yola çıkarken şaşkınlık yaratan yanılgılarının ve özdeyişlerinin vardığı zirve çaresizliktir. Bu tespite istinaden şunu söylemiştir:

Hiçbir kriterin olmadığı bir dünyada yaşamak isterdim… Hiçbir prensibin ve formun olmadığı bir dünya! Bir dünya ki, belirsizlikler diyarı; çünkü bizim şu ana dek yaşadıklarımız tamamen formlara, kriterlere bağlı o kadar yavan.[31]

1934'te Bükreş'te yayımlanan ilk kitabı "Sur les Cimes du Désespoir(Ümitsizliğin Doruklarında)", kendisinin de kabul ettiği gibi, sonradan Rumence ve Fransızca yazdığı her şeyin özünü barındırır. Hayatın trajik boyutundan habersiz olmakla suçladığı Bergsonculuk'tan o dönemde koptu. 1937'de, dini bir krizin ürünü olan ve tartışmalar yaratan kitabı "Gözyaşları Ve Azizler Üzerine " yayınlandı. Aynı yıl, Bükreş Fransız Ensititüsü'den bir burs alarak Paris'e gitti ve oraya yerleşti. 1995 yılında Alzheimer hastalığından öldü.

Eserlerindeki Temalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cioran konservatif felsefeye olan ilgisini ilk gençlik yıllarında kaybetmiş, kişisel düşünce ve lirizm adına sistematik düşünce ve soyut spekülasyonlarda bulunmayı reddetmişti; "Hiçbir şeyi keşfetmedim. Ben sadece kendi hislerimin sekreteri olmaya devam ettim"

Son dönem eserlerinde kötümser hava çoğu eleştirmen tarafından çocukluğundaki olaylarla ilişkilendirilmiştir. Ancak ondaki septiklik, nihilizme yakın duruşun tek bir sebebe irca edilemeyeceği de söylenebilir.

Jean-Paul Sartre ve Albert Camus gibi tanınmış varoluşçu yazarların eserlerindeki beşeri yabancılaşma teması henüz 1932'lerde genç Cioran'ın eserlerinde görülmektedir. "Varoluşun kendi evimizin hiçliği kendi sürgünlüğümüz olması mümkün mü?" diye sormaktaydı Cioran o yıllarda.

Felsefesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cioran; insanlığın trajedisini değil fakat kendisi gibi hem düşünen hem hisseden bir ontolojik vatanından sürgüne gönderilmişliğin kolay kolay kimsenin hesabını yapmadığı iç çekişleriyle, bir yurtsuz kimliğiyle yaşamış ve yazmıştır.Dünyanın her günkü işleyişini, acılarını, sevinçlerini genelden ayrı düşen yönüyle kimi zaman buruklukla kiminde de kahırla yorulmuş bir farkındalıkla ilmek ilmek kitaplarına işlemiştir.Koyunun derdinden geçenlerin, hatta koyunun derdinde bile olmayanların hayatı muştulamalarının, rezilliklerinin ve kaybolmuş bir vicdanla bu hayatı olurlamalarıyla bir kez daha bu temele harç atanların asla anlayamayacakları bir yanlış yerde aranan 'cephane' olarak bilinmektedir.Öteden beri aynı döngünün aynı kıvrak zekayla birer parçası olmuş adam gibi adamların adam olmayan adamlıklarının ipliğini pazara çıkarmış ve aynı kahpeliği masallardan oluşmuş fazilet, uluhiyet ve vicdan tarzı tanımı kendi ellerinde oyuncak olmuş kutsal yaftalı aşağılık kavramları zihinlerin harcı yapan devridaim işbirlikçilerinin uyuttuğu bir insanlığı sersemliklerinden silkinmeye ömrünü adamış bir bilge.

Kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Romence

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Pe culmile disperării, Editura "Fundația pentru Literatură și Artă", Bükreş 1934
  • Cartea amăgirilor, Bükreş 1936
  • Schimbarea la față a României, Bükreş 1936
  • Lacrimi și Sfinți, "Editura autorului" 1937
  • Îndreptar pătimaș, Humanitas, Bükreş 1991

1947'de Fransızca yazdığı ve Fransa'da yayınlanan ilk kitabı olan Çürümenin Kitabı (1949)'nı şu eserler izledi (başlıcaları):

Fransızcadaki Kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Précis de décomposition ("Çürümenin Kitabı"), Gallimard 1949
  • Syllogismes de l'amertume, Gallimard 1952
  • La tentation d'exister, Gallimard 1956 English edition: ISBN 0-226-10675-6
  • Histoire et utopie ("Tarih ve Ütopya"), Gallimard 1960
  • La chute dans le temps ("Zamanda Düşüş"), Gallimard 1964
  • Le mauvais démiurge, Gallimard 1969
  • De l'inconvénient d'être né ("Doğmuş Olmanın Sakıncası"), Gallimard 1973
  • Écartèlement, Gallimard 1979
  • Exercices d'admiration 1986 ve Aveux et anathèmes 1987
  • Œuvres, Gallimard-Quatro 1995
  • Mon pays/Țara mea (Fransızca yazılan "Ülkem" kitabı ilk olarak Romanya'da iki dilli olarak yayımlandı.), Humanitas, Bükreş, 1996
  • Cahiers 1957–1972, Gallimard 1997
  • Des larmes et des saints, L'Herne,
  • Sur les cimes du désespoir, L'Herne,
  • Le Crépuscule des pensées, L'Herne,
  • Jadis et naguère, L'Herne
  • Valéry face à ses idoles, L'Herne, 1970, 2006
  • De la France, L'Herne, 2009
  • Transfiguration de la Roumanie, L'Herne, 2009
  • Cahier Cioran, L'Herne, 2009 (Yayınlanmamış çok sayıda belge, mektup ve fotoğraf).

Türkçeye Çevirilen Kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Burukluk, Fransızcadan Çeviren Haldun Bayrı, Metis Yayınları, 1993
  • Doğmuş Olmanın Sakıncası, Türkçesi: Kenan Sarıalioğlu, Birinci Baskı 1998, Ankara Opus Yayınları
  • Tarih ve Ütopya, Fransızcadan Çeviren Haldun Bayrı, Metis Yayınları, 1999
  • Çürümenin Kitabı, Fransızcadan Çeviren Haldun Bayrı, Metis Yayınları, ilk basım Ocak 2000.
  • Varolma Eğilimi, Fransızcadan Çeviren Kenan Sarıalioğlu, Gendaş Yayınları, Birinci Basım 2002
  • Ezeli Mağlup: Söyleşiler, özgün ismi Entretiens, Çeviri: Haldun Bayrı, Metis Yayınları, İlk Basım: Mart 2007
  • Zamanda Düşüş Fransızcadan Çeviren Haldun Bayrı, Metis Yayınları, 2020
  • İtiraflar ve Aforozlar (İngilizce Çevirisi Anathemas and Admirations [by Richard Howard. 256 pp. New York: Arcade Publishing/Little, Brown & Company. $22.95.]) (Türkçe çevirisi henüz yapılmadı)
Vikisöz'de Emil Cioran ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Resepsiyon ve başka dilde kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Er, S. E. (2018). Emil Michel Cioran, Bir Alacakaranlık Düşünürü. Konya: Çizgi Kitabevi. s.17 ve 26
  2. ^ Cioran, E. M. (2015b). Tarih ve Ütopya. (Çev. H. Bayrı). İstanbul: Metis Yayınları
  3. ^ "Obituary: Emil Cioran". The Independent (İngilizce). 23 Ekim 2011. 26 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2021. 
  4. ^ E. M. Cioran, The Temptation to Exist, Quadrangle Books, Chicago 1968
  5. ^ E. M. Cioran, Drawn and Quartered, Henry Holt Company, New York, 1983
  6. ^ E. M. Cioran, The New Gods, New York, 1974
  7. ^ E. M. Cioran, Anathemas and Admirations, Arcade Publishing, Inc., New York, 1987
  8. ^ E. M. Cioran, Tears and Saints, University of Chicago Press, Chicago, Illinois, 1998
  9. ^ Kenan Sarıalioğlu, Sadık Erol Er, Tebessüm, Sırıtma ve Ötesi (Cioran Seçkisi) Basılmamış Eser.
  10. ^ Cioran, Emil Michel (9 Şubat 2017). Doğmuş Olmanın Sakıncası Üzerine. ISBN 978-605-316-076-2. 
  11. ^ "Daha ergenliğe yeni girdiğimde, ufuktaki ölüm beni kendimden geçiriyordu; onun elinden kurtulmak için ya geneleve koşturuyordum ya da melekleri zikrediyordum. Fakat yaşla birlikte, insan kendi korkularına alışıyor, onlardan kurtulmaya hiç kalkışmıyor, uçurum'un içinde burjuvalaşıyor." Cioran, 1952, Metis yay., s.90-91.
  12. ^ Regier, Willis (2005). "Cioran's Nietzsche". French Forum. 30 (3): 76. doi:10.1353/frf.2006.0012. JSTOR 40552402. 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2024 – JSTOR vasıtasıyla. 
  13. ^ "Nietzsche bizi kendi histerilerimizin edebinden kurtarmıştır, onun acıları bize selâmet getirmiştir. "Kompleksler" çağı'nı açmıştır." E. M. Cioran, Burukluk, Metis Yayınları, s.25
  14. ^ Ingeborg Breuer, Peter Leusch, Dieter Mersch: Welten im Kopf. Profile der Gegenwartsphilosophie, Rotbuch Verlag, Hamburg, 1996, S. 52 u. 53
  15. ^ Cioran, Emil Michel (1 Haziran 1999). Tarih ve Ütopya. ISBN 978-975-342-248-2. 
  16. ^ ER, Sadık Erol (2005). "E.M Cioran'ın Felsefesi (Temel Kavramlar ve Sorunlar)" (PDF). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilidim Dalı. s. 2-3. 13 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Haziran 2024. 
  17. ^ Ilinca Zarifopol-Johnston, Cioran’ın İzinde, Ketebe Yayınevi, s.173.
  18. ^ Cioran, E. M. (2016). Ezeli Mağlup. (Çev. H. Bayrı). İstanbul: Metis Yayınları. s.41
  19. ^ Ilinca Zarifopol-Johnston 2020, s. 144.
  20. ^ E. M. Cioran, Burukluk, Metis Yayınları s.36
  21. ^ Öğr. Gör. Dr. Samet Zenginoğlu (2019). "E. M. Cioran'da Ölüm ve İntihar". Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Dış Ticaret Bölümü. 17 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2024. 
  22. ^ Sadık Er 2005, s. 3.
  23. ^ Sadık Er 2005, s. 3-4.
  24. ^ Cioran'ın Aurel'e 7 Şubat 1974 tarihli mektubu.
  25. ^ Sadık Er 2005, s. 4.
  26. ^ Sadık Er 2005, s. 5.
  27. ^ "Hitler, barbarlık yoluyla bütün bir uygarlığı kurtarmaya çalıştı. Girişimi başarısız oldu ama yine de bu, Batı'nın son inisiyatifi’dir." E. M. Cioran, Burukluk, Metis Yayınları, s.38
  28. ^ Zitiert nach: Zigu Ornea: Anii treizeci. Extrema dreaptă românească, Ed. Fundaţiei Culturale Române, Bukarest, 1995, S. 191
  29. ^ Zitiert nach: Zigu Ornea: Anii treizeci. Extrema dreaptă românească, Ed. Fundaţiei Culturale Române, Bukarest, 1995, S. 192
  30. ^ Sanda Stolojan, Nori peste balcoane. Jurnal din exilul parizian, Ed. Humanitas, Bukarest, 1996, S. 191
  31. ^ Emil Cioran: Auf den Gipfeln der Verzweiflung, Frankfurt/M., 1989, S. 86
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Emil_Cioran&oldid=34166672" sayfasından alınmıştır