Dernekpazarı
| Dernekpazarı | |
|---|---|
 Trabzon'un Türkiye'deki konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Trabzon |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Emre Akçay[1] |
| • Belediye başkanı | Mehmet Aşık[2] (AK Parti) |
| Rakım | 200 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 4.204 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 3.948 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0462 |
| İl plaka kodu | 61 |
Resmî site www.dernekpazari.gov.tr | |
Dernekpazarı (Romeika: Κόντου, Kondu), Karadeniz Bölgesi'nde, Trabzon'a bağlı bir ilçedir. Doğuda Hayrat, güneyde Çaykara, batıda Köprübaşı, kuzeyde de Of ilçeleri ile çevrilidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Dernekpazarı'nın kesin olarak hangi tarihte kurulduğu bilinmemekle birlikte, Kondu isminin zengin bir Rum'un isminden kaynaklandığı düşünülmektedir. Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon ve yöresini 1461'de ele geçirmesiyle, Osmanlı Topraklarına katılmıştır.
Osmanlı egemenliğine girdikten sonra "Kondu" adıyla o dönemki Of kazasına bağlı köyler arasında yerleşimden bahsedilmektedir. 1486 yılı tahririne göre yerleşimde; 49 hane ve 1 bive (dul kadın) bulunmaktadır. Bu tarihte Of kazasındaki en az nüfusa sahip köyler arasında yer almaktadır. 1515 yılı tahririne göre köyde; 49 hane, 2 baştina hanesi ile 1 müsellem hanesi bulunmaktadır. 1554 yılı kayıtlarına göre yerleşimde; 30 hane, 3 baştina hane, 21 mücerred, 1 müsellem hanesi ile 2 müsellem baştina bulunmaktadır. 1583 yılı kayıtlarına göre yerleşimde köyde erkek nüfus; 38 ispenç ve 2 bennak ile 3 mücerred olarak kaydedilmiştir. Buradan yola çıkıldığında köyde Hristiyan ağırlıklı olmak üzere Müslüman-Hristiyan nüfusun bir arada yaşadığı anlaşılmaktadır. 1681 yılı Avarız Defterine göre yerleşimde 33'ü Müslüman ve 3'ü Hristiyan olmak üzere toplam 36 avarız neferi kaydedilmiştir.[4] 1710 yılına ait fermanda, yerleşiminde içerisinde yer aldığı bazı köylere yerleştirilen Kalmotlu (Kolotoğulları?) ve Ayaslo (Ayasoğulları?) kabilelerinin vergilerini ödememeleri ve düzeni bozmaları nedeniyle sürgün edildikleri görülmektedir. Osmanlı idaresine girdiğinde yerleşimde başlangıçta Hristiyan nüfus baskın olmakla birlikte zaman içerisinde Akkoyunlu boylarından yerleşmeler ve Osmanlı içi göçlerle Müslüman nüfus baskın hale gelmeye başlamıştır.[5]
I. Dünya Savaşı sırasında Trabzon ile birlikte burası da Rus işgaline uğramış, burada yaşayanların bir kısmı batıya göç etmiş, yörenin kurtuluşundan sonra da geri dönmüşlerdir. Bu bakımdan her yıl 27 Şubat günü Mahalli Kurtuluş Günü olarak kutlanmaktadır.
1923 Mübadelesi sırasında Bölümlü doğumlu Papaz Yorgos Papadopulos tuttuğu gezi notlarında yerleşimin (muhtemelen günümüz Kondu Mahallesi) altında pazar kurulduğu ve bu pazara Kondu Pazarı ya da buradaki etkili ağa ailelerinden biri olan Cansızoğullarına ithafen Cansızoğulları İskelesi denildiğini belirtmiştir. Söz konusu gezi notuna göre Kondu pazarında; kahve, mağaza, atölye, han ve karakol bulunmaktadır.[6]
Günümüz Dernekpazarı yerleşimi Çataklı Çayı kenarında kurulan pazaryerinde oluşmuştur. 1925 yılında Of ilçesine bağlı bucak merkezidir. 1935 yılı nüfus sayımında "Kondi" adıyla Trabzon ili Of kazasının Dernek nahiyesine bağlı bir köy olarak ismi yazılmıştır. İlerleyen yıllardaki nüfus sayımlarında Dernekpazarı adıyla anılmaya başlamıştır. 1948'de Çaykara ilçe olunca, Of'tan ayrılıp Çaykara'ya bağlı olarak bucak statüsünü sürdürmüştür.
10 Mayıs 1990 tarihli TBMM toplantısında alınan kararla Dernekpazarı ilçe oldu ve Kondu Mahallesi Dernekpazarı ilçesinin merkez mahallesi oldu. Karar, 20 Mayıs 1990 tarih ve 3644 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. 01.08.1991 tarihinde göreve başlayan ilk kaymakam Efkan Ala'ile birlikte diğer daireler de yavaş yavaş oluşmaya başladı. Belediye eski binasını yıktırarak yerine 5 katlı bir bina inşa edildi.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990[7] | 8.181 | 2.686 | 5.495 |
| 2000[8] | 8.127 | 5.108 | 3.019 |
| 2007[9] | 3.581 | 1.633 | 1.948 |
| 2008[10] | 3.797 | 1.776 | 2.021 |
| 2009[11] | 3.502 | 1.633 | 1.869 |
| 2010[12] | 4.305 | 2.388 | 1.917 |
| 2011[13] | 3.711 | 1.736 | 1.975 |
| 2012[14] | 3.485 | 1.503 | 1.982 |
| 2013[15] | 3.859 | 3.859 | veri yok |
| 2014[16] | 3.803 | 3.803 | veri yok |
| 2015[17] | 3.564 | 3.564 | veri yok |
| 2016[17] | 3.550 | 3.550 | veri yok |
| 2017[17] | 3.462 | 3.462 | veri yok |
| 2018[17] | 4.204 | 4.204 | veri yok |
| 2019[17] | 3.986 | 3.986 | veri yok |
| 2020[17] | 3.948 | 3.948 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Yaşanan felaketler
[değiştir | kaynağı değiştir]29 Temmuz 1929 yılında yağan şiddetli yağmurlar neticesinde Ulu Cami köyünde toprak kayması olmuştur. Bu heyelanla Solaklı Deresi'nin önü tıkanarak suni bir baraj haline gelmiştir. Daha sonra biriken suyun kuvveti önündeki toprak yığınının patlamasına neden olmuş, akan su merkezdeki birçok dükkân içerisindeki mallarla birlikte tahrip olmuşlardır. O zamanki su yüksekliği 10-12 metreyi bulmuştu. Bu olay akıllarda öyle yer etmiştir ki artık tarih anılmaz olmuştur. Tarih yerine "Sellerden şu kadar yıl önce-Sellerden şu kadar yıl sonra" denir olmuştur.
19 Mayıs 1959 yılında benzer bir sel olmuş ancak hasar 1929 yılındaki kadar olmamıştır. 1958 yılında Merkezde çıkan bir yangında dört dükkân yanmıştır. 1965 yılında Yenicemi semtinde çıkan bir yangında 7 ev yanmıştır. Yörenin bilinen en büyük yangın afeti bu olmuştur. 1968 yılında çarşının en kalabalık olduğu bir Cumartesi günü çarsı merkezindeki petrol dükkânında çıkan yangın büyük bir panik oluşturmuştur. Yangın petrol tanklarının patlama olasılığıyla çok ciddi bir tehlike arz etmekteydi. Ancak kısa zamanda söndürülerek tehlike önlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ Bostan, M. Hanefi (2016). XV-XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Of Kazası-Başlangıçtan Günümüze Her Yönüyle Of (Editörler:Hikmet Öksüz, A. Mevhibe Coşar, Veysel Usta. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-975-6983-85-0, sayfa 35-109.
- ^ Bostan, Mehmet Hanefi (2005). "XVII. Yüzyıl Avârız ve Cizye Defterlerine Göre Of Kazasının Nüfusu ve Etnik Yapısı-XIV. Türk Tarih Kongresi". www.academia.edu. ss. 413-429. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023.
- ^ Arslantürk, Zeki; Usta, Mustafa (1997). "Doğu Karadeniz'in Toplumsal Yapısı (Etnik Grup İddiaları Ve Misyonerlik Faaliyetleri)" (PDF). isamveri.org. s. 66. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Dernekpazarı Nüfusu - Trabzon". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Trabzon Dernekpazarı Nüfusu". nufusune.com.