İçeriğe atla

Birleşik Arap Emirlikleri

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(BAE sayfasından yönlendirildi)
"BAE" buraya yönlendirilmektedir. Diğer kullanımlar için BAE (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Birleşik Arap Emirlikleri
الإمارات العربية المتحدة
el-İmârâtü'l-Arabiyyetü'l-Müttahide
Slogan
الله ,الوطن ,الرئيس
Allah, el-Vaṭan, er-Re'īs  
"Allah, Vatan, Lider"
Millî marş
"Îşî Bilâdî"
"Ulusum Çok Yaşa"
Birleşik Arap Emirlikleri haritadaki konumu
BaşkentAbu Dabi
En büyükDubai
Resmî dil(ler)Arapça
Etnik gruplar
% 16,5 Emirlik halkı (vatandaş),
 % 83,5 yabancı işçilera
Resmî din
İslam[1]
DemonimBAE'li[2]
HükûmetEmirlikler federasyonu
Muhammed bin Zayid en-Nehyan
• Başbakan
Muhammed bin Raşid el-Mektum
Yasama organıFederal Ulusal Konsey
Tarihçe 
• Bağımsızlık Birleşik
Krallık'tan

2 Aralık 1971
Yüzölçümü
• Toplam
83.600 km2 (115.)
• Su (%)
önemsiz miktar
Nüfus
• 2020 tahminî
9.890.400[3] (92..)
• 2005 sayımı
4.106.427
• Yoğunluk
99/km2 (110.)
GSYİH (SAGP)2021 tahminî
• Toplam
683,182 milyar $[4] (34.)
• Kişi başına
59.844 $[4] (12..)
GSYİH (nominal)2021 tahminî
• Toplam
401,513 milyar $[4] (33.)
• Kişi başına
35.171 $[4] (24.)
Gini (2014)32.5[5]
orta
İGE (2019)artış 0.890[6]
çok yüksek · 31.
Para birimiBAE Dirhemi (AED)
Zaman dilimiUTC+4 (GST+4)
• Yaz (YSU)
UTC+4 (not observed)
Tarih formatıgg/aa/yyyy (CE)
Trafik akışısağ
Telefon kodu+971
İnternet alan adı.ae, امارات.
^a 23% diğer Araplar, 42,3% Güney Asyalılar, 12,1% diğer Asyalılar, 6,0% diğer yabancı işçiler ^b Ülkenin tam boyutu, Basra Körfezi'ndeki adaların birçoğunun boyutu ile ilgili bilgi eksikliği ve Suudi Arabistan ile kesin belirlenmemiş kara sınırları nedeniyle tartışmalıdır.

Birleşik Arap Emirlikleri (Arapça: الإمارات العربية المتحدة, el-İmârâtü'l-Arabiyyetü'l-Müttahide), kısaca BAE, Orta Doğu'da Arap Yarımadası'nın güneydoğusunda bulunan, Umman ve Suudi Arabistan'la komşu olan ülke. BAE, Abu Dabi, Dubai, Acman, Füceyre, Resü'l-Hayme, Şârika ve Ümmü'l-Kayveyn adlı yedi emirlikten oluşmaktadır. Ülkenin başkenti ve büyük ikinci emirliği olan Abu Dabi, aynı zamanda ülkenin siyasi, endüstriyel ve kültürel merkezi konumundadır.[7]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

16. yüzyılda başlayan Portekiz etkisi 17. yüzyılda yerini İngilizlere bıraktı. Başat kabile Kavasim ile Arabistan içlerinden gelen Hanbelîleri korsan olarak ilan eden İngilizler, 1819-1820'de kıyı limanlarına karşı saldırıya geçti. Aslında İngilizlerin asıl amacı, bölge ticaretini kendi egemenlikleri altına almaktı. Mahalli esnafın büyük bir direnişi dahi İngilizleri deniz ticaretini kendi güdümleri altına almalarını engelleyemedi ve sonunda korsanlığa son veren 1820 Denizlerde Genel Barış Antlaşması'nı zorla kabul ettirdiler. 1853 yılında Denizlerde Kalıcı Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması üzerine bölgeye Ateşkes Kıyısı adı verildi. İngilizler 1892 yılında Özel Ayrıcalık Antlaşması olarak bilinen bir paktın oluşmasını sağlayarak bölgenin dış politikasını denetim altına aldılar.

Ateşkes Kıyısı 1873-1947 arasında İngiliz Doğu Hindistan Kumpanyası, sonraki yıllarda da İngiliz Dışişleri Bakanlığı tarafından yönetildi. 1971 yılında İngilizlerin Basra Körfezi'nden çekilmesi üzerine emirlikler "Birleşik Arap Emirlikleri" adı altında bir federasyon oluşturarak 2 Aralık 1971 tarihinde İngiltere'den bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Ülkede bağımsızlık günü millî bayram olarak kutlanılır. Anayasası ise, yine 2 Aralık 1971'de oluşturulmuştur.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Birleşik Arap Emirlikleri ekonomisi

Birleşik Arap Emirlikleri'nin en önemli gelir kaynağı petroldür. 1992'de toplam 837 milyon varil petrol üretmiştir.[kaynak belirtilmeli] OPEC ülkeleri arasında 1993'te gerçekleştirilen anlaşmadan sonraki günlük petrol üretimi 2 milyon 160 bin varildir.[kaynak belirtilmeli] 1993'teki petrol rezervi 64 milyar 750 milyon varil olarak tahmin ediliyordu. Doğal gazın da ülke ekonomisine önemli katkısı olmaktadır. 1992'de 25.5 milyar m³ doğal gaz üretmiştir.[kaynak belirtilmeli] 1993'teki doğal gaz rezervi de 5.5 trilyon m³ olarak tahmin ediliyordu. Petrol ve doğal gazdan elde edilen gelirin gayri safi yurt içi hasıladaki payı %47'dir.

Şubat 2021'de Birleşik Arap Emirlikleri, BAE vatandaşlık kanununda önemli değişiklikler yaptı. Hükûmet, nitelikli yatırımcıların ve özel yeteneklere sahip kişilerin aileleriyle birlikte vatandaşlığa alınmasına izin vermeye karar verdi. Birleşik Arap Emirlikleri, ekonomisine katkıda bulunabilecek yatırımcıların yanı sıra özel yetenekleri de ülkeye çekmeyi hedefliyor.[8]

Sanayi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkenin en önemli sanayi kuruluşları petrol arıtma tesisleridir.[kaynak belirtilmeli] Ruveys'teki arıtma tesisleri günde 300.000 varil petrol işleyebilmektedir. Ruveys'te ayrıca petrol yan ürünleri çıkaran petrokimya tesisleri bulunmaktadır. Aynı bölgede doğal gaz işleme tesisleri de kurulmuştur ve bu tesislerde propan ve bütan gaz üretilmektedir. Ummunnar'daki arıtma tesisleri de günde 60.000 varil petrol işleyebilmektedir.

Birleşik Arap Emirlikleri petrol gelirlerini diğer sanayi alanlarında değerlendirmek suretiyle millî sanayisini geliştirmeye çalışmaktadır. Bu amaçla birçok fabrika ve sanayi tesisi kurulmuştur. Başta gelen sanayi tesisleri çimento, alüminyum, kablo ve kiremit üretimi üzerinedir.[kaynak belirtilmeli] Bunların yanı sıra bazı küçük sanayi tesisleri de kurulmuştur. İmalat sanayisinin gayri safi yurt içi hasıladaki payı %7'dir.[kaynak belirtilmeli] Çalışan nüfusun yaklaşık %14'ü sanayi sektöründe iş görmektedir.[kaynak belirtilmeli] Buna petrol tesislerinde çalışanlar da dahildir.

Tarım, hayvancılık ve balıkçılık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Arap Emirlikleri'nin hem Basra Körfezi hem de Umman Denizi boyunca uzun birer kıyısının olması balıkçılık ve inci avcılığı imkânı vermektedir. İnci ticareti eski önemini kısmen kaybetmiş olsa da balıkçılık yine bir gelir kaynağı olarak sürdürülmektedir. 1991'de 92,5 ton balık ve deniz ürünü avlanmıştır.

Topraklarının genelde çöl olmasına rağmen ülkede modern usullerle kısmen tarım da yapılmaktadır.[kaynak belirtilmeli] 1992'de başta hurma olmak üzere 240 bin ton meyve, 365 bin ton sebze üretilmiştir. Çok yaygın olmamakla birlikte hayvancılık da yapılmaktadır. 1992'de ülkede 55 bin baş sığır, 275 bin baş koyun bulunuyordu. Tarım ve hayvancılıktan elde edilen gelirin millî gelir içindeki payı %2'dir. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık sektöründe çalışanlar tüm çalışan nüfusun %6.4'ünü oluşturmaktadır.

Ticaret

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış ticaretten de önemli miktarda gelir sağlanmaktadır. Dubai Emirliği'nin merkezi olan Dubai şehri aynı zamanda bir ticaret merkezidir. Bu şehirde Râşid ve Cebeli Ali Limanı adlı iki büyük limanın bulunması şehre ticari yönden canlılık kazandırmaktadır. Adı geçen limanlar vasıtasıyla ülkenin dünyayla deniz bağlantısı sağlanmaktadır.

Dubai'nin bir ticaret merkezi olmasında buranın yönetiminin ekonomik politikasının da etkisi olmuştur. Dubai yönetimi yabancı sermaye sahiplerine ve ticaretçilere her türlü kolaylığı sağlamaktadır. Dubai'nin yanı sıra Ebu Zaby'da da geniş kapasiteli, modern donanımlı iki uluslararası liman bulunmaktadır. Dış ticarete önem verilmesi ve yabancı sermaye sahiplerine kolaylık sağlanması ülkede bankacılık sektörünün gelişmesine de imkân sağlamıştır. Çalışanların üçte ikisinin Asyalılardan oluştuğu belirlenmiştir. Yabancıların ülkede ucuz bir işgücü olarak değerlendirilmesi toplumdaki sosyal dengelerin bozulmasına yol açmıştır.[kaynak belirtilmeli]

BAE; petrol, petrol ürünleri ve doğal gazın yanı sıra alüminyum, inci, hurma ve kurutulmuş balık ihraç etmektedir. İthal ettiği malların başında ise makineler, ulaşım araçları, elektrikli ve elektronik araçlar, dayanıklı tüketim malları, kimyasal maddeler, ilaç, gıda maddeleri, canlı hayvan gelir. Dış ticareti daha çok Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Hollanda ve Japonya iledir.[kaynak belirtilmeli] Dış ticaretinde açık olmamaktadır.[kaynak belirtilmeli] 1990'da ihracatı ithalatından yaklaşık 8,5 milyar dolar daha fazla olmuştur.[kaynak belirtilmeli]

Siyaset ve yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Zayid bin Sultan en-Nehyan, Birleşik Arap Emirlikleri'nin kurucu lideri ve ilk devlet başkanıdır.

Ülke monarşi ile yönetilen Yedi Emirlikten oluşan federasyon ile yönetilir. (Arapçada el-İmârât el-Arabiyye el-Müttahide İngilizcede United Arab Emirates) Birleşik Arap Emirlikleri'nde emirlikler iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Birleşik Arap Emirlikleri'ne bağlıdır. Ülkenin başkenti Abu Dabi'dir. En büyük şehri ise dünyaca ünlü kent olan Dubai'dir. Körfez ülkeleri içerisinde en liberal dış ticaret rejimine sahiptir.

Silahlı kuvvetler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Askeri Organlar: Silahlı Kuvvetler, Deniz Kuvvetleri (Denizcilik ve Kıyı Güvenlik Kuvvetleri), Hava ve Hava Savunma Kuvvetleri, Federal Polis Kuvvetleri. Askerlik Hizmeti yaşı ve Zorunluluğu: 18 yaşındaki herkes; zorunlu askerlik hizmeti bulunmamaktadır.

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihî nüfus
Yıl Nüfus   %± Artış  
1960 92,610 —    
1963 95,000 0,85%
1968 180,226 13,66%
1975 557,887 17,52%
1980 1,042,099 13,31%
1985 1,379,303 5,77%
1995 2,411,041 5,74%
1999 2,938,000 5,07%
2005 4,106,427 5,74%
2010 8,264,070 15,01%
2011 8,925,096 8,00%
2012 9,205,651 3,14%
2013 9,346,129 1,53%
Kaynaklar:[9][10][11]

Birleşik Arap Emirlikleri'nde her 100 kadına 219 erkek düşer, 25-64 arasında bu oran 322'ye kadar çıkar. Bu oranlar Katar'dan sonra erkeklerin aleyhine olan dünyanın en yüksek ikinci cinsiyet oranlarıdır.[12]

Dil

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkede diğer Arap ülkelerinde olduğu gibi resmî dil Arapçadır. Eğitim genelde İngilizcedir ve özellikle iş hayatında yaygın olarak İngilizce kullanılır. Ülkede çok yabancı olduğu için (Hintçe, Endonezce) İngilizce de yaygındır. Ticaret dili Fransızca, Arapça, Farsça ve İngilizcedir.

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkedeki en yaygın din ise %77'lik oranıyla İslam'dır. Azınlık dinleri olarak da %12 ile Hristiyanlık, %4 ile Hinduluk ve diğer dinler takip ederler.

Altyapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Enerji

[değiştir | kaynağı değiştir]

BAE'de 1991'de 13 milyar 790 milyon kw/saat elektrik üretilmiştir.[kaynak belirtilmeli] Aynı yıldaki elektrik tüketimi de bu rakama eşittir. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi ortalama 8460 kw/saattir.[kaynak belirtilmeli] Yapımı devam eden dört reaktörlü Barakah Nükleer Enerji Santrali'nin işletme lisansının 60 yıllığına Nawah Energy Company şirketine verildiği 17 Şubat 2020'de duyuruldu. İkinci reaktörü de %95 oranında inşa edilmiş santral, tamamlandığında toplam 5 bin 600 megawatt elektrik üretebilecek.[13]

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Arap Emirlikleri'nin dört havaalanı mevcuttur ve hepsi de uluslararası trafiğe açıktır. Daha önce Gulf Air'a ortak olan ülke, 1985'te söz konusu şirketten ayrılarak kendi havayolu şirketini (Emirates) kurdu. Ülkenin ithalat ve ihracatta kullanılan birçok limanı bulunmaktadır. BAE'nin 100 grostonun üstünde yük taşıyabilen 276 gemisi vardır. (Limanları ve deniz nakliyatı hakkında ayrıca "Ekonomi" kısmına bkz.) Birleşik Arap Emirlikleri'nin 4500 km. karayolu mevcuttur.[kaynak belirtilmeli] Bu ülkede ortalama 4 kişiye bir motorlu ulaşım aracı düşmektedir.[kaynak belirtilmeli]

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

BAE'de 35 hastane, 3220 doktor, 190 diş doktoru, 7250 hemşire mevcuttur.[kaynak belirtilmeli] 615 kişiye bir doktor düşmektedir. Sağlık hizmetleri iyi bir seviyededir.[kaynak belirtilmeli] Sağlık kurumları modern cihazlarla donatılmıştır.

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Birleşik Arap Emirlikleri'nde eğitim
Abu Dabi Üniversitesi

Ortaöğretim düzeyindeki eğitim sistemi, Abu Dabi Eğitim Konseyinin yetkisi altında olduğu Abu Dabi hariç tüm emirliklerde eğitim, Eğitim Bakanlığı tarafından izlenir. Sistem, İlkokul, ortaokul ve liseden oluşur. Devlet okulları devlet tarafından finanse edilir ve müfredat, Birleşik Arap Emirlikleri'nin kalkınma hedeflerine uyacak şekilde oluşturulur. Devlet okulunda eğitim dili Arapçadır ve ikinci dil olarak İngilizce öğretilmektedir. Uluslararası akreditasyona sahip birçok özel okul da bulunmaktadır. Ülkedeki devlet okulları BAE vatandaşları için ücretsizdir, özel okulların ücretleri ise değişiklik göstermektedir.

Yükseköğretim sistemi Yükseköğretim Bakanlığı tarafından izlenmektedir. Bakanlık ayrıca lisans kurumlarına öğrenci kabul etmekten de sorumludur.[14] 2015 yılında yetişkin okuryazarlık oranı %93,8 idi.[15]

BAE, eğitim ve araştırmayı geliştirmeye büyük ilgi göstermiştir. Girişimler arasında CAEM Araştırma Merkezlerinin ve Masdar Bilim ve Teknoloji Enstitüsü ile İşletme Geliştirme Enstitüsünün kurulması yer alır.[16] QS Sıralamasına göre, ülkedeki en üst sıradaki üniversiteler Birleşik Arap Emirlikleri Üniversitesi (dünya çapında 421-430.), Halife Üniversitesi (dünya çapında 441-450.), Sharjah Amerikan Üniversitesi (431-440.) ve Sharjah Üniversitesidir (dünya çapında 551-600).[17] Birleşik Arap Emirlikleri, Küresel İnovasyon Endeksi'nde 2019'da 36. sırada iken, 2021'de 33. sırada yer aldı.[18][19][20][21]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "BAE Anayasası" (PDF). constituteproject.org. 25 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Nisan 2011.  (madde 7).
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  3. ^ "United Arab Emirates Population (2020)". www.worldometers.info. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b c d "United Arab Emirates". International Monetary Fund. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021. 
  5. ^ "GINI index (World Bank estimate) – United Arab Emirates". data.worldbank.org. World Bank. 30 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020. 
  6. ^ "Human Development Report 2020" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 
  7. ^ "Abu Dhabi". Mpiweb.org. 4 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009. 
  8. ^ "uae-citizenship-by-investment-or-talent". 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "UAE National Bureau of Statistics" (PDF). 20 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017. 
  10. ^ "Population (Total)". World Bank. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017. 
  11. ^ "United Arab Emirates". World Gazetteer. 3 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Sex ratio". The World Factbook. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017. 
  13. ^ "Abu Dabi Arap dünyasının ilk nükleer santralinin işletme lisansını verdi" tr.euronews.com kaynağından 18 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18 Şubat 2020 tarihinde arşivlendi. Erişim tarihi 18 Şubat 2020.
  14. ^ "American University in Dubai. Undergraduate : Admission". Aud.edu. 24 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Middle East :: United Arab Emirates – The World Factbook – Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2019. 
  16. ^ "MASDAR | Profile". Web.archive.org. 31 Temmuz 2008. 31 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "American University of Sharjah". Top Universities (İngilizce). 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2022. 
  18. ^ "Global Innovation Index 2021". World Intellectual Property Organization (İngilizce). United Nations. 20 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022. 
  19. ^ "Global Innovation Index 2019". www.wipo.int (İngilizce). 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 
  20. ^ "RTD – Item". ec.europa.eu. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 
  21. ^ "Global Innovation Index". INSEAD Knowledge (İngilizce). 28 Ekim 2013. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Birleşik_Arap_Emirlikleri&oldid=34015289" sayfasından alınmıştır