İçeriğe atla

Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nın 22. değişikliği

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
Önsöz ve Maddeler
Anayasa Değişiklikleri
Onaylanmayan Ek Maddeler:
Tarih

Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nın 22. değişikliği (İngilizce: Twenty-second Amendment) Amerika Birleşik Devletleri'nde bir kişinin Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığı makamına seçilebileceği dönem sayısını iki dönemle sınırlar ve görev süresi dolmamış başkanlardan görevi devralan başkanlar için ek uygunluk şartlarını belirler.[1] Kongre, 22. değişikliği 21 Mart 1947'de onayladı ve diğer eyaletlerin de onaylaması için eyalet meclislerine sundu. Bu süreç 48 eyaletten[a] gerekli olan 36 tanesinin onayladığı 27 Şubat 1951'de tamamlandı ve hükümler o tarihte yürürlüğe girdi.[2]

Değişiklik, iki kez başkan seçilen herhangi birinin tekrar seçilmesini yasaklıyor. Aynı zamanda bir başkanın yerine geçici olarak geçen diğer bir başkanın iki yıldan uzun süren bir şekilde dönemi doldurması halinde bir defadan fazla kez başkan seçilmesi de yasaklanıyor. Akademisyenler, değişikliğin etkilenen kişilerin herhangi bir koşulda başkanlığa gelmesini yasaklayıp yasaklamadığı veya yalnızca başkanlık seçimleri için geçerli olup olmadığı konusunda tartışmaktadır. Değişiklik onaylanana kadar başkanlar herhangi bir dönem sınırlamasına tabi değildi. Hem George Washington hem de Thomas Jefferson (birinci ve üçüncü başkanlar) üçüncü bir dönem için aday olmamaya karar vererek iki dönemli bir gelenek oluşturdu. 1940 ve 1944 yılındaki başkanlık seçimlerinde Franklin D. Roosevelt üçüncü ve dördüncü dönem için seçilen tek başkan oldu ve bu durum bir başkanın sınırsız dönem görev yapması konusunda endişelere yol açtı.[3]

Metin

[değiştir | kaynağı değiştir]

Değişiklik metninin Türkçeye çevrilmiş hali aşağıdaki şekildedir:

“ Bölüm 1. Hiç kimse iki kereden fazla başkanlık makamına seçilemez ve başka birinin başkan seçildiği bir dönemin iki yıldan fazla bir süresinde başkanlık makamını elinde bulunduran veya başkan olarak görev yapan bir kişi, başkanlık makamına bir kereden fazla seçilemez. Ancak, bu Madde Kongre tarafından önerildiği sırada başkanlık makamını elinde bulunduran hiçbir kişiye uygulanmaz ve bu Maddenin yürürlüğe girdiği dönem içinde başkanlık makamını elinde bulunduran veya başkan olarak görev yapan herhangi bir kişinin, o dönemin geri kalanında başkanlık makamını elinde bulundurmasını veya başkan olarak görev yapmasını engellemez.


Bölüm 2. Bu Madde, Kongre tarafından eyaletlere sunulduğu tarihten itibaren yedi yıl içinde eyaletlerin dörtte üçünün yasama organları tarafından Anayasa'ya ek bir değişiklik olarak onaylanmadıkça yürürlüğe girmeyecektir.[4]

„

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]
32. ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt, dört dönem görev yaparak Amerika Birleşik Devletleri tarihinde en uzun süre başkanlık yapmış kişidir.

Yirmi ikinci değişiklik, ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt'in eşi benzeri görülmemiş bir şekilde dört dönem başkanlık yapmasına karşı bir tepkiydi ancak başkanlık için dönem sınırlaması fikri uzun süredir Amerikan siyasetinde tartışılmaktaydı. 1787 Anayasa Konvansiyonu'na katılan delegeler bu konuyu (başkanın rolü ve başkanın kim tarafından seçileceği gibi daha geniş sorularla birlikte) kapsamlı bir şekilde incelediler. Alexander Hamilton ve James Madison gibi birçok kişi, başkanların ABD Kongresi tarafından seçilmesi ve ömür boyu görev yapmasını savunurken diğerleri dönem kısıtlaması olması gerektiğini savundu. George Mason, ömür boyu görev önerisini "seçilmiş monarşi" olarak değerlendirerek kınadı.[5] Anayasa'nın ilk taslağında, başkanın yedi yıllık görev süresiyle en fazla bir dönem görev yapması planlanıyordu.[6] Ancak yaşanan anlaşmazlıklar sonucunda Kurucular, dört yıllık görev süresiyle beraber bir kişinin başkan seçilebileceği süreye dair herhangi bir sınırlama olmamasını onayladı.

Anayasa Konvansiyonu tarafından reddedilmiş olsa da başkanlar için dönem sınırlaması fikri George Washington ve Thomas Jefferson'ın başkanlıkları sırasında tartışıldı. Washington, 1796'da ikinci döneminin son yılına yaklaşırken yıllarca süren kamu hizmetinden dolayı tükenmişti ve sağlığı da bozulmaya başlamıştı. Ayrıca, Jay Antlaşması'nın imzalanmasının ardından artan siyasi rakiplerinin amansız saldırılarından rahatsız olmuştu ve başkan olarak ana hedeflerini gerçekleştirdiğine inanıyordu. Bu nedenlerden dolayı üçüncü bir dönem için aday olmamaya karar verdi ve bu kararını Eylül 1796'da veda konuşmasında halka duyurdu.[7][8] Bu olaydan on bir yıl sonra Thomas Jefferson ikinci döneminin yarısına yaklaşırken şunları yazdı:

“ Eğer başkanın görev süresinin sona ermesi Anayasa tarafından belirlenmezse ya da başka bir uygulama ile karşılanmazsa; başkanın görevi, görünüşte yıllık sürelerde olsa da aslında ömür boyu bir görev haline gelir. Tarih de bunun nasıl kolayca mirasa dönüşebileceğini göstermektedir.[9] „

19. yüzyılın başlarında, resmi olmayan bir geleneğin anayasal yasa haline getirilmesi amacıyla Kongrede çeşitli değişiklik önerileri sunulmuş ancak hiçbiri kabul edilmemiştir.[5][10] Jefferson'dan sonra gelen dört başkandan üçü olan James Madison, James Monroe ve Andrew Jackson iki dönem görev yaptı ve her biri iki dönem geleneğine sadık kaldı.[11] Martin Van Buren, Jackson ile Abraham Lincoln arasında ikinci dönem için aday gösterilen tek başkandı ancak 1840 seçiminde kaybetti ve sadece bir dönem görev yapabilmiş oldu. İç Savaş'ın başlangıcında, ayrılan eyaletler Amerika Konfedere Devletleri'nin anayasasını taslak halinde hazırlamıştı. Bu anayasa çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'na benzerdi ancak başkanı tek bir dönemle altı yıllık görev süresi yapmaya sınırlıyordu.[12]

Puck dergisinin bu hicvinde, iki dönem başkanlık yapmış olan Ulysses S. Grant'ın üçüncü bir dönem başkanlık yapmak için aday olmaya çalıştığı 1880 seçiminde Cumhuriyetçi adaylığı kaybettikten sonra James A. Garfield'a teslim olması resmediliyor.

Roosevelt'ten önce birkaç başkan, üçüncü bir dönem için aday olma girişiminde bulunmuştu. 1872'de Ulysses S. Grant'ın ikinci defa seçilmesinin ardından 1876'da üçüncü defa aday olma olasılığı üzerine Cumhuriyetçi siyasi çevrelerde ciddi tartışmalar olmuştu. Ancak Grant'ın üçüncü dönem için ilgisi, olumsuz kamuoyu görüşü ve Kongre üyelerinin karşıt görüşleri ışığında kaybolmuş ve Grant 1877 yılında başkanlıktan ayrılmıştır. Ancak 1880 seçimleri yaklaşırken, üçüncü bir dönemi yapmak için 1880 Cumhuriyetçi Ulusal Kongresi'nde adaylık başvurusu yapsa da James A. Garfield'a karşı kıl payı seçimi kaybetti.[10][13]

Theodore Roosevelt, 14 Eylül 1901'de William McKinley'in suikaste uğrayarak ikinci döneminin 194. gününde öldürülmesinin ardından başkanlığa geldi ve 1904'te tam bir dönem için rahatça seçildi. 1908'de üçüncü bir döneme (ikinci tam dönem) aday olmayı reddetse de 1912 seçimlerinde tekrar aday oldu ve seçimleri Woodrow Wilson'a kaybetti. Wilson da kendisi ciddi bir inme geçirdikten sonra üçüncü bir dönem için aday olmayı arzulamıştı. Birçok danışmanı onun sağlığının yeni bir kampanyayı engellediğini düşündü ancak Wilson yine de 1920 Demokrat Ulusal Kongresi'nde başkanlık için adının yazılmasını istedi.[14] Demokrat Parti liderleri Wilson'ı desteklemeye istekli değildi ve sonuç olarak adaylık James M. Cox'a verildi. Cox, Warren G. Harding'e karşı seçimleri kaybetti. Bunun üzerine Wilson, 1924'te üçüncü bir dönem için aday olmayı tekrar düşündü ancak yine destek bulamadı ve o yılın Şubat ayında hayatını kaybetti.[15]

Franklin D. Roosevelt, 1940 Demokrat Ulusal Kongresi'ne yaklaşırken, üçüncü bir dönem için aday olup olmayacağı konusunda bir açıklama yapmayı reddetti. Başkan yardımcısı John Nance Garner ve Posta Bakanı James Farley, Demokratik adaylık için kendi adaylıklarını ilan ettiler. Demokrat Kongre zamanı geldiğinde Roosevelt, sadece talep edilirse aday olacağını belirten bir mesaj gönderdi ve delegelere istedikleri kişiyi seçme özgürlüğü verdi. Bu mesaj, onun üçüncü defa adaylık konusunda istekli olduğu şeklinde yorumlandı ve Demokrat Kongre'de yapılan ilk oylamada tekrar aday gösterildi.[10][16] Roosevelt, Cumhuriyetçi Wendell Willkie'ye karşı büyük bir zafer kazanarak sekiz yıldan fazla süreyle görev yapan tek başkan oldu. Seçim kampanyasına hakim olan konu üçüncü dönem adaylığı oldu.[17] Willkie, dönem kısıtlaması olmayan başkanlık görev süresine karşı çıktı. Demokratlar ise bu eleştirilere karşı gerekçe olarak Avrupa'daki savaşı gösterdi.[10]

Dört yıl sonra Roosevelt, 1944 seçiminde Cumhuriyetçi Thomas E. Dewey ile karşı karşıya geldi. Kampanyanın sonlarına doğru Dewey, başkanlık görev süresini iki dönemle sınırlayan bir anayasa değişikliği önerisini destekleyeceğini açıkladı. Dewey: "Başkanlık için dört dönem ya da on altı yıl, özgürlüğümüze karşı önerilen en tehlikeli tehdittir." dedi.[18] Ayrıca Dewey, başkanın yaşı meselesini de gizlice gündeme getirdi. Roosevelt, seçmenlerin güvenini kazanmak için "yeterli enerjiyi ve karizmayı" sergiledi ve dördüncü döneme seçildi.[19]

Seçim kampanyası sırasında sağlığının kötü olduğu söylentilerini bastırmış olsa da, Roosevelt'in sağlığı daha da kötüleşiyordu. 12 Nisan 1945'te, dördüncü döneminin göreve başlama töreninden sadece 82 gün sonra, bir beyin kanaması geçirerek hayatını kaybetti ve yerine Başkan Yardımcısı Harry Truman geçti.[20] 18 ay sonra yapılan ara seçimlerde Cumhuriyetçiler, Temsilciler Meclisi ve Senato'nun kontrolünü ele geçirdi. Birçok Cumhuriyetçi, başkanlık için dönem süresini sınırlayacak anayasa değişikliği önerisini savundukları için bu konu 1947'de Kongre'de öncelikli olarak ele alındı.

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ O dönem Alaska ve Hawaii eyalet değildi.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Presidential Terms and Tenure: Perspectives and Proposals for Change" (PDF) (İngilizce). 19 Ekim 2009. Erişim tarihi: 21 Şubat 2025. 
  2. ^ "The 22nd Amendment and Presidential Service Beyond Two Terms | Constitution Center". National Constitution Center – constitutioncenter.org (İngilizce). Erişim tarihi: 21 Şubat 2025. 
  3. ^ "How FDR Became the First—And Only—President to Serve Four Terms". HISTORY (İngilizce). 8 Ekim 2024. Erişim tarihi: 21 Şubat 2025. 
  4. ^ "U.S. Constitution - Twenty-Second Amendment | Resources | Constitution Annotated | Congress.gov | Library of Congress". constitution.congress.gov (İngilizce). Erişim tarihi: 21 Şubat 2025. 
  5. ^ a b "Interpretation: Twenty-Second Amendment | Constitution Center". National Constitution Center – constitutioncenter.org (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
  6. ^ "Pierce Butler's First draft of United States Constitution signed" (PDF). Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
  7. ^ Ferling, John E. (2009). The ascent of George Washington : the hidden political genius of an American icon. Internet Archive. New York : Bloomsbury Press. ISBN 978-1-59691-465-0. 
  8. ^ "Washington on a proposed third term and political parties, 1799" (PDF). Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
  9. ^ "Letter from Thomas Jefferson to the Legislature of Vermont (1807)". Teaching American History (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
  10. ^ a b c d Peabody, Bruce; Gant, Scott (1 Ocak 1999). "The Twice and Future President: Constitutional Interstices and the Twenty-Second Amendment". Minnesota Law Review. 
  11. ^ "Presidential Terms and Tenure: Perspectives and Proposals for Change" (PDF). 19 Ekim 2009. Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
  12. ^ Black, Eric (5 Ocak 2012). "The six-year presidential term?". MinnPost (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
  13. ^ "Grant Considers A Third Term". Annenberg Classroom (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
  14. ^ Pietrusza, David (2007). 1920 : the year of the six presidents (İngilizce). Internet Archive. New York : Carroll & Graf. ISBN 978-0-7867-1622-7. 
  15. ^ Saunders, Robert M. (9 Aralık 1998). In Search of Woodrow Wilson: Beliefs and Behavior (İngilizce). Bloomsbury Academic. ISBN 978-0-313-30520-7. 
  16. ^ Walch, Timothy (1997). At the President's Side: The Vice Presidency in the Twentieth Century (İngilizce). University of Missouri Press. ISBN 978-0-8262-1133-0. 
  17. ^ "FDR's third-term election and the 22nd amendment | Constitution Center". National Constitution Center – constitutioncenter.org (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
  18. ^ Jordan, David M. (2011). FDR, Dewey, and the election of 1944. Internet Archive. Bloomington : Indiana University Press. ISBN 978-0-253-35683-3. 
  19. ^ "Franklin D. Roosevelt: Campaigns and Elections | Miller Center". millercenter.org (İngilizce). 4 Ekim 2016. Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
  20. ^ "Franklin D. Roosevelt: Death of the President | Miller Center". millercenter.org (İngilizce). 4 Ekim 2016. Erişim tarihi: 23 Şubat 2025. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Amerika_Birleşik_Devletleri_Anayasası%27nın_22._değişikliği&oldid=34836186" sayfasından alınmıştır