Altın gol
Altın gol, futboldaki elemeli sistemli turnuvalarda, normal süre sonunda beraberliğin bozulmadığı durumlarda kullanılan yöntemdir.
Bu sistem, tek maç üzerinden veya iki maç üzerinden olan elemeli bir sistemde iki takımın birbirine üstünlük sağlayamaması durumunda oynanan ve penaltılara kadar olan ekstra sürede (genellikle 30 dakika) bir takımın gol atması halinde maçın o anda sonuçlanması ve golü atan takımın tur atlaması veya final ise rakibini geçerek turnuvayı kazanması esasına dayalıdır. Atılan bu gol "altın gol" olarak ifade edilir.
Eğer uzatma sonunda gol gelmezse, penaltı atışları ile galip belirlenir.
Altın gol kuralının ilk uygulandığı önemli turnuva 1996 yılında İngiltere'de oynanan Avrupa Futbol Şampiyonası'dır. Bu turnuvanın finali olan Almanya-Çek Cumhuriyeti maçı bu yöntemle galibin belirlendiği ilk maç oldu.
2002 yılında UEFA, bu kurala benzer yeni bir yöntem olan gümüş gol uygulamasını tanıttı. Bu tarihten sonra turnuvalar klasik uzatmalı sistem, altın gol ve gümüş gol kuralı gibi üç farklı şekilde yöntem belirlediler. 1 Temmuz 2004'te ise iki kural da FIFA tarafından kaldırıldı.[1]
Federasyon futbolu
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihsel bağlam
[değiştir | kaynağı değiştir]Futbolda bilinen ilk organize kulüpler arası turnuva olan 1867 İngiliz Youdan Kupası'nın kuralları ani ölüm kuralını içeriyordu.Eğer 90 dakika sonunda skorlar eşitse, bir saate kadar uzatma oynanır ve ilk golü atan ya da turu geçen takım galip ilan edilirdi.[2] Bu kural, Norfolk FC ile Broomhall FC arasında 23 Şubat 1867'de oynanan ikinci tur karşılaşmasında, Norfolk'un iki dakikalık uzatmanın ardından attığı golle maçı 1-0 kazanmasıyla yürürlüğe girdi.[3]
Benzer bir kural ertesi yıl Youdan Kupası gibi Sheffield Kurallarına göre oynanan Cromwell Kupası'nda da kullanıldı.1868'de Sheffield, Bramall Lane'de oynanan bu müsabakanın finalinde sonucu belirleyen golü, o zamanlar yeni kurulan ve günümüzde Sheffield Wednesday olarak bilinen The Wednesday takımı attı.
Altın gol, bir kazananın gerekli olduğu round-robin veya eleme turnuvalarında beraberliği (eşitliği) çözmenin diğer yollarının algılanan başarısızlıkları nedeniyle ortaya çıkmıştır. Uzatma devreleri, tarafların hücum edemeyecek kadar yorgun ve gergin olmaları, savunma yapmayı ve penaltılara oynamayı tercih etmeleri nedeniyle gergin ve zevksiz geçebilir; penaltı atışları ise genellikle şansa dayalı ve futbolu temsil etmeyen atışlar olarak tanımlanır. FIFA altın gol kuralını 1993 yılında uygulamaya koymuştur. Altın golün uzatmalar sırasında daha fazla hücum oyunu üreteceği ve penaltı atışlarının sayısını azaltacağı umuluyordu.
FIFA müsabakaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Altın gol terimi 1993 yılında FIFA tarafından kural değişikliği ile birlikte kullanılmaya başlanmıştır çünkü alternatif terim olan “ani ölüm” olumsuz çağrışımlara sahip olarak algılanmıştır. Bir eleme müsabakasında, beraberliğin ardından on beş dakikalık iki uzatma devresi oynanır. Uzatmalar sırasında iki takımdan biri gol atarsa, oyun derhal sona erer ve gol atan takım galip gelir. Galibiyet golü “altın gol” olarak bilinir. Uzatmaların her iki devresinde de gol atılamazsa, maçın sonucunu penaltı atışları belirler. Altın gol zorunlu değildi ve uzatma sürelerini kullanan bireysel müsabakalar, uzatma süreleri boyunca uygulanıp uygulanmayacağına karar verebiliyordu. Kuralla oynanan ilk Avrupa Şampiyonası 1996'da, ilk MLS Kupası da o yıl oynanmıştı; kuralla oynanan ilk Dünya Kupası ise 1998'deydi.[4]
İlk altın gol 13 Mart 1993 tarihinde Avustralya tarafından Dünya Gençler Şampiyonası çeyrek final maçında Uruguay'a karşı kaydedilmiştir. Bu tür bir golle belirlenen ilk büyük turnuva finali, Birmingham City'nin Carlisle United'ı Paul Tait'in golüyle 1-0 yendiği 1995 Football League Trophy,[1] ardından Almanya'nın Çek Cumhuriyeti karşısında kazandığı 1996 Avrupa Şampiyonası finaliydi.Bu finalde altın gol Oliver Bierhoff tarafından atılmıştır. 1996 MLS Kupası'nda Eddie Pope uzatmaların 3:25'inde D.C. United'ın LA Galaxy'yi 3-2 yenmesini sağlayan golü attı.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "FİFA, gümüş golü de kaldırdı". 13 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2011.
- ^ Smith, Thomas (1867). Sporting incidents in the life of another Tom Smith. Londra: Chapman and Hall.
- ^ Murray, Hannah-Rose; McKivigan, John R., (Ed.) (13 Nisan 2021), Mr. Douglass on American Slavery, Edinburgh University Press, ss. 194-197, erişim tarihi: 6 Ocak 2025
- ^ "FIFA to change shootout rule - Newspapers.com". web.archive.org. 9 Aralık 2022. 9 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2025.