Aksungur el-Hâcib
| Aksungur el-Hacib | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Haleb Emiri | |||||
| Hüküm süresi | 1086-1094 | ||||
| Önce gelen | El Şerif Bin El Habibi | ||||
| Sonra gelen | I. Tutuş | ||||
| Ölüm | 1094 | ||||
| Çocuk(lar)ı | İmameddin | ||||
| |||||
| Hanedan | Zengi Hanedanı | ||||
| Babası | Alturkan Bey | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Aksungur El-Hacib, tam adıyla Kasım ad-Davla Ebu Said Aksunkur el-Hacib (Arapça:آق سنقر الحاجب ), Aq Sunqur al-Hajib ya da Aksungur el-Hacip, (? - 1094) Büyük Selçuklu Devleti altında, Sultan Melikşah saltanat dönemi'nde, 1086 - 1094 arasında, Selçuklu Halep Emirliği yapan yönetici.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Aksungur el Hacib, Oğuz Türkmenlerinin Afşar boyundan Alturkan Bey'in oğludur.[1] Tarihçi Ali İbnü'l-Esîr onun Melikşah'in yanında memluklü asker olarak görev yapmış olduğunu belirtir;[2] ama diğer o devir kronikçi-tarihçileri (örneğin Ad-Dahabi) onun kölemen olduğunu bildirmeyip Melikşah'ın bir akrabası olduğunu, Aksungur'un babası AlTürkan Bey' Melikşah'ın eşi Türkan Hanım'ın süt kardeşi'dir. Türkan Hanım ile AlTürkan Bey Karahanlıların sarayında büyüdüğünü bildirirler.
1086'de Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Melikşah tarafından Anadolu Selçuklu Devleti ilk hükümdarı olarak tayin edilen Kutalmışoğlu Süleyman Şah ile kuzeni Sultan Melikşah'ın küçük kardeşi ve Alp Arslan'in küçük oğlu olan Ebu Said Taculdevlet Tutuş arasında Suriye'de iktidarın kimin elinde olacağı hakkında bir askeri mücadele başladı. Süleyman Şah Antakya'yı ele geçirip Halep'i kuşattı. Halep valisi olan İbn-i Huteyti'ye yardım için Tutuş yanında Selçuklu komutan Artuk Bey'i (Artuklu Beyliği'nin kurucusu) olarak gelerek 4 Haziran 1086 da Halep yakınlarında Ayn Seylem Savaşı'nda Süleyman Şah'la karşılaşıp onu mağlup etti. Bu muharebede galip gelen Tutuş kendini Suriye Sultanı olarak ilan etti. Bunun üzerine Sultan Melikşah, kardeşi Tutuş'un iktidar gücünü kısıtlamak için Tutuş'u sadece Şam Emiri olarak atadı ve Halep Emirliği'ne kendine yakın olan kölemeni Aksungur el-Hacib'i getirdi.
Büyük Selçuklu Devleti'nin merkezi yönetiminden bağımsız davranan Aksungur el-Hacib, 1087'den itibaren de facto hükümdarlık haklarına sahip oldu ve Suriye'nin, başta kuzeyi olmak üzere, büyük bir kısmını bu şekilde yönetti.
1094 yılında Sultan Melikşah'ın ölümü üzerine Büyük Selçuklu Devleti tahtı için oğulları olan Mahmud ile Berkyaruk ve amcaları olan Tutuş arasında bir taht mücadelesi başladı. Bu sırada Halep Emiri olan Aksungur el-Hacib Sultan Berkyaruk'un tarafını tuttu ve Tutuş'a karşı oldu. Şam Emiri olan Tutuş, Nisan/Mayıs 1094'te Aksungur'un savunduğu Halep üzerine bir sefer yapıp şehri kuşattı; ama Sultan Berkyaruk'un emrine uyan Musul Atabeyi Kurboga Aksungura destek verince Halep'i alamadı. 26 Mayıs 1094'te Halep Emiri Aksungur ile Sultanlık iddiasında olan Tutuş arasında "Tell El-Sultan Muharebesi" yapıldı. Bu muharebede Aksungur yenik düştü ve esir olarak Tutuş'a teslim oldu. Tutuş, Aksungur'u vatan hainliğiyle suçlayıp muharebe meydanında kafasını vurdurdu.
Bunun sonrasında Tutuş Halep Melikliği'ni de eline geçirerek, kendisinin Suriye ve İran'da Fars bölgesi üzerinde Sultanlığını iddia etti. Berkyaruk ile Tutuş arasında 26 Şubat 1095'te Rey yakınlarında yapılan bir muharebe sonunda Tutuş savaşı kaybederek ve savaş meydanında öldürüldü.
1095'te Tutuş'un küçük oğlu Dukak Şam'da saltanatını ilan etti. Bu duruma isyan eden büyük oğlu Rıdvan Halep'i ele geçirdi. Böylece Suriye Selçuklu Devleti Halep Melikliği ve Şam Melikliği olmak üzere iki kola ayrıldı.[3]
Aksungur el-Hacib, Selçuklulardan sonra Suriye'yi kontrol edecek olan, Zengi Hanedanı'nın kurucusu, I. İmadeddin Zengi'nin babasıdır. İmadeddin Zengi 1128 yılında Halep Atabeyliğini eline geçirirken babası Aksungur el-Hacib'in Halep Emirliği dolayısıyla meşruluğunu iddia etmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Siyamək Hüseyin Alizade, "Afşarların Tarixi, Coğraiyaları ve Şiveleri Hakkında" [1] 28 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Ali Ībnü'l Esir (çev. Abdulkerim Özaydın) (1987) El-Kamil Fi’t-Tarih Tercümesi İstanbul:, Bahar Yayinevi
- ^ Halep-Şam Emirlikleriyle, Halep-Şam Meliklikleri karıştırılmamalıdır. Maalouf, Amin (Tr. çev. Ali Kılıçbay) (son.bas. 2006) Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: El Şerif Bin El Habibi |
Haleb Emiri 1086-1094 |
Sonra gelen: I. Tutuş |