Ezop
| Ezop | |
|---|---|
.jpg) | |
| Kendi dilinde adı | Αἴσωπος (Aisōpos) |
| Doğum | y. M.Ö. 620 |
| Ölüm | M.Ö. 564 (y. 56 yaşında) Delfi, Yunanistan |
| Milliyet | Yunan |
| Tür | Fabl |
| Önemli eser | Ezop Masalları |
Ezop (Yunanca: Αἴσωπος, Aisōpos), MÖ 6. yüzyılda yaşadığı varsayılan eski Yunan masalcısıdır.[1] Kahramanları hayvanlar olan masallarıyla büyük ün kazanmış olan Ezop'un yaşamıyla ilgili bilgiler kesin değildir.[2]
Bir söylentiye göre Trakya'da doğmuş, bir süre köle olarak Samos adasında yaşamış, azat edilince birçok yolculuk yapmış, Delphoi'ye yaptığı yolculuk sırasında bir cinayete kurban gitmiştir. Ancak Ezop'un bugünkü Emirdağ yakınlarındaki Amorium kentinde doğup büyüdüğü de dile getirilmektedir.
Aristotales, Ezop'un yolsuzluktan yargılanan bir siyasetçiyi tilki ile kirpinin öyküsünü anlatarak nasıl savunduğunu şöyle anlatmıştır:
Ezop mahkemede "bir tilkinin, başı pirelerle derde girmiş, bir kirpi de onu pirelerden kurtarsın mı diye sormuş, tilki, 'hayır, bu pireler doydu, artık fazla kan emmiyorlar. Onları kovalarsan, yerlerine yeni, aç pireler gelir' demiş", dedikten sonra, jüriye dönerek, sözlerini şöyle bitirmiş:
"Dolayısıyla saygıdeğer jüri üyeleri, müvekkilimi cezalandırırsanız onun yerine onun kadar zengin olmayan birileri gelir ve sizi daha da beter soyar."
Ezop'un masallarını gerçekten yazdığı yolunda hiçbir kanıt yoktur. Ona mal edilmiş masalların bilinen en eski derlemesi, MÖ 4. yüzyılda Phaleros'lu Demetrios tarafından hazırlanmış, bu derleme daha sonra, MS 1. yüzyılda Latince olarak Gaius Iulius Phaedrus, Yunanca olarak Babrios tarafından yeniden kaleme alınmıştır. "Ezop Masalları" daha sonra 17. yüzyıl Fransız yazarı Jean de la Fontaine'in fabllarına esin kaynağı olmuştur.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ezop'un adı Greko-Romen antik döneminden günümüze ulaşan herhangi bir isim kadar yaygın olarak bilinmektedir ancak tarihsel bir Ezop'un var olup olmadığı kesin olmaktan uzaktır ... beşinci yüzyılın ikinci yarısında tutarlı bir Ezop efsanesi gibi bir şey ortaya çıkar ve Samos onun evi gibi görünmektedir.
Aristoteles de dahil olmak üzere en eski Yunan kaynakları Ezop'un MÖ 620 civarında Yunan kolonisi Mesembria'da doğduğunu belirtir. Roma imparatorluk döneminden bazı yazarlar (masalları Latinceye uyarlayan Phaedrus da dahil olmak üzere) onun Frigya'da doğduğunu söylemektedir.[4] 3. yüzyıl şairi Callimachus onu “ Sardisli Ezop”[5] olarak adlandırmış ve daha sonraki dönem yazarı Tyreli Maximus onu " Lidya'nın bilgesi" olarak adlandırmıştır.[6]
Aristoteles[7] ve Herodot[8] bize Ezop'un Samos'ta bir köle iken efendilerinin önce Ksanthus, sonra da İadmon adında bir adam olduğunu söylerler. Delfi kentinde zengin bir Samia'lının avukatlığını yaptığı bilinmektedir ki bu bilgi sayesinde ilerdeki süreçte kölelikten azat edildiğini bilinmektedir. Plütark[9] bize Ezop'un Lidya Kralı Croesus'un diplomatik bir görevi için Delfi'ye geldiğini, Delfililere hakaret ettiğini, uydurma bir tapınak hırsızlığı suçlamasıyla ölüme mahkûm edildiğini ve bir uçurumdan atıldığını (ardından Delfililer salgın hastalık ve kıtlığa maruz kalmıştır) anlatmaktadır. Bu ölümcül olaydan önce Ezop Korintli Periander ile buluşmuş, Plütark onu Yunanistan'ın Yedi Bilgesi ile yemek yerken ve Sardis'te tanıştığı arkadaşı Solon'un yanında otururken gösterir.[10]
1965 yılında Ezop uzmanı ve Perry Index'in derleyicisi Ben Edwin Perry, Ezop'un ölümü ile Croesus'un saltanatı arasındaki kronolojik uzlaşma sorunları nedeniyle, "Ezop'la ilgili antik tanıklıklarda onun Croesus'la ya da Yunanistan'ın sözde Yedi Bilgesi'nden herhangi biriyle olan ilişkisine dair her şeyin edebi kurgu olarak kabul edilmesi gerektiği" sonucuna varmıştır. Perry aynı şekilde Ezop'un Delfi'de öldüğüne dair anlatıları da sadece kurgusal efsaneler olarak değerlendirmiştir.[11] Ancak daha sonra yapılan araştırmalar, Croesus için olası bir diplomatik görevin ve Periander'e yapılan bir ziyaretin "Ezop'un ölüm yılıyla tutarlı olduğunu" ortaya koymuştur.[12] Ezop'un Atina'da kral isteyen kurbağalar masalını anlattığı Phaedrus'un hikâyesi hâlâ sorunludur, çünkü Phaedrus'a göre bu olay Ezop'un tahmin edilen ölüm tarihinden onlarca yıl sonra, Pisistratus'un hükümdarlığı sırasında gerçekleşmiştir.[13]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Gagarin, Michael (2010). The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0195170726.
- ^ Keridis, Dimitris (2009). Historical Dictionary of Modern Greece. Scarecrow Press. ISBN 978-0810859982.
- ^ West, pp. 106 and 119.
- ^ Brill's New Pauly: Encyclopaedia of the Ancient World (hereafter BNP) 1:256.
- ^ Callimachus. Iambus 2 (Loeb fragment 192)
- ^ Maximus of Tyre, Oration 36.1
- ^ Aristotle. Rhetoric 2.20 24 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Herodotus. Histories 2.134 21 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Plutarch. On the Delays of Divine Vengeance; Banquet of the Seven Sages; Life of Solon.
- ^ Kurke 2010, p. 135.
- ^ Perry, Ben Edwin. Introduction to Babrius and Phaedrus, pp. xxxviii–xlv.
- ^ BNP 1:256.
- ^ Phaedrus 1.2
