İçeriğe atla

Amerika Birleşik Devletleri'nde siyaset

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(ABD'de siyaset sayfasından yönlendirildi)
Amerika Birleşik Devletleri Siyasal Sistemi

Amerika Birleşik Devletleri Amerikan Anayasası tarafından federal hükûmete verilen güçlerin Amerikan Başkanı, Amerikan Kongresi ve Amerikan Federal Yargısı tarafından paylaşıldığı bir Federal cumhuriyettir. Aynı zamanda Federal hükûmet, egemenliğini eyalet hükûmetleri ile paylaşır.

Şu anda Amerika Birleşik Devletleri siyasetinde;

Resim Ad Makam
Joe Biden Başkan
Kamala Harris Başkan Yardımcısı
Mike Johnson Temsilciler Meclisi Başkanı
John Roberts Başyargıç

Yürütme Başkan tarafından yerine getirilir ve resmi olarak yasama ve yargıdan bağımsızdır. Bakanlar kurulu Başkana danışman olarak yardımcı olur. Buna Başkan yardımcısı ve icracı kurum ve kuruluşların başkanları da dahildir. Yasama gücü Kongre'nin iki bölümüne dağıtılmıştır: Amerika Birleşik Devletleri Senatosu ve Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi. Yüksek Mahkeme ve alt federal mahkemelerden oluşan yargı sistemi, yargı erkini meydana getirmektedir. Yargının görevi Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nı, federal yasa ve yönetmelikleri yorumlamaktır. Bu görev yasama ve yürütme arasındaki anlaşmazlıkların çözümünü de içermektedir. Federal hükûmetin çalışma şekli Anayasa'da açıklanmıştır.

Liberteryen Parti, Yeşil Parti, Anayasa Partisi gibi başka küçük partiler de siyasal hayatta olmasına rağmen Amerikan İç Savaşından beri Amerikan siyaseti iki büyük parti tarafından şekillendirilmektedir: Demokrat Parti ve Cumhuriyetçi Parti

Diğer gelişmiş demokrasilerle karşılaştırıldığında Amerika Birleşik Devletleri'nin siyasal sistemi ile aralarında çok büyük farklılıklar vardır. Bunlar, üst yasama meclisine daha fazla güç verilmesini, Yüksek Mahkeme'nin daha geniş bir yetkiye sahip olmasını, yasama ve yürütme arasında kuvvetler ayrılığının sağlanmasını ve siyasetin iki büyük parti tarafından yönlendirilmesini içermektedir. Diğer gelişmiş demokrasilerin tersine Amerika Birleşik Devletleri'nde üçüncü partilerin siyasette çok az etkisi vardır; bu durum tarihi kökleri olan sıkı uygulamaların sonucudur. Bu uygulamalar, eyalet ve federal yasalar, resmi olmayan medya kısıtlamaları, kazanan hepsini alır ilkesiyle yapılan seçimler, aday olma şartları ve daraltılmış tartışma kurallarından oluşmaktadır.

Yetki alanlarının bu çeşitliliği ülkenin tarihini yansıtmaktadır. Federal hükûmet, On Üç Koloni olarak kendi başlarına kurulan ve diğerlerinden bağımsız olarak yönetilen koloniler tarafından oluşturulmuştur. Yerel hükûmet birimleri koloniler tarafından farklı devlet işlevleri etkili biçimde yerine getirilsin diye meydana getirilmiştir. Ülke büyüdükçe, yeni eyaletler var olan eyaletler modellenerek eklenmiştir.

Politik kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alexis de Tocqueville'den günümüze kadar akademisyenler 18. yüzyılın sonlarındaki Amerikan Devriminden beri Amerikan siyasetinin temel değerlerinde güçlü bir devamlılık görmektedirler.[1]

Kolonyal kökler

[değiştir | kaynağı değiştir]

En yetenekli ve hırslı genç adamları politikanın içine çeken canlı siyasi kültürü ile Britanya'nın Kuzey Amerika'daki bazı kolonileri Avrupa dünyasında birer istisna haline geldi.[2] Bu Amerikan istisnacılığı için ortaya konan nedenler şunlardır:

  1. Dünyada en çok bilinen nedenlerden biri belli bir mülke sahip olan her erkeğin oy kullanması hakkına sahip olmasıdır. İngiliz erkeklerinin %20'sinden azı oy kullabilirken beyaz Amerikan erkeklerinin çoğunluğu bu hakka sahipti. Demokrasinin kökleri çok açık olmasıyla beraber kolonilerde yapılan seçimlerde sosyal elitlere gösterilen saygı gayet alışılagelen biçimdeydi.[3] Ancak bu durum Amerikan Devrimi ile keskin biçimde değişti.
  2. Her bir kolonide, seçilmiş yapılar, özellikle meclisler ve hükûmet idareleri geniş bir yelpaze içinde kamu ve özel alanlarını ilgilendiren konularda kararlar alıyordu.[4] Toplumsal ilgi ve tartışma başlıkları toprak imtiyazları, ticari sübvansiyonları ve vergileri olduğu kadar yol güzergahları, yoksullara yardım, içkili müzikli işletmeler ve okulları da kapsıyordu. Amerikalılar özellikle bireysel davalar çok sık görüldüğü için hayatlarının ciddi bir bölümünü mahkemelerde geçiriyordu. Eğitimli bir avukatın merkezinde rol aldığı davalar yerel hakimler ve jüriler tarafından görülüyordu. Bu hukukla ilgili mesleklerin artışında bir patlamaya yol açtı ve diğer birçokları gibi John Adams ve Thomas Jefferson'ın kariyerlerinde olduğu gibi 1770'lerde siyasette avukatların baskın rol oynadığı çok açıktı.[5]
  3. Kuzey Amerika kolonileri dünya ölçeğinde farklı ilgi gruplarının kendilerini temsili imkanının artması nedeniyle istisnaydı. Kraliyet mahkemeleri, aristokrat aileler ve güçlü kiliseler tarafından egemenliğin sürdürüldüğü Avrupa'nın tersine Amerikan siyasal kültürü tacir, toprak sahipleri, küçük çiftlik sahipleri, esnaf, Anglikanlar, Presbiteryenler, Kuakerlar, Almanlar, İskoç İrlandalılar, Yankiler, Yorklular ve başka birçok tanımlanabilir gruplara açıktı. Yasama görevi için seçilen temsilcilerin %90'ından fazlası kendi seçim bölgelerinde yaşıyorken Birleşik Krallık'ta seçim bölgesine uğramayan bir milletvekiline sahip olmak çok sıradandı.
  4. Amerikalılar bir yandan cumhuriyetçiliğin kendisinden çok etkilenirken bir yandan da hızlı bir şekilde siyasi değerlerini uyarladılar; eşit haklara, erdemli yurttaşlık ihtiyacına ve yozlaşma, lüks ve aristokrasi gibi tehditlere vurgu.[6]

Hiçbir kolonide 1790'larda var olan partiler gibi siyasi olmamasına rağmen her birinde iktidar için rekabet eden gruplar vardı.

Amerikan ideolojisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhuriyetçilik klasik liberalizmin bir biçimiyle beraber baskın ideolojidir.[7] Ana belgeler arasında Amerikan Bağımsızlık Bildirisi (1776), Amerika Birleşik Devletleri Anayasası (1787), Federalist Yazılar (1788), Haklar Bildirisi (1791) ve Abraham Lincoln'un Gettysburg Konuşması (1863) bulunmaktadır. Siyasal bilimci Louis Hartz Amerikan siyasal kültüründe bu temayı “Amerika’da Liberal Gelenek” olarak ifade etmektedir (1955). Hartz, savaş öncesi Güney kesiminin 1820'lerde hiyerarşik ve feodal bir toplumu destekleyecek bir düşünce geliştirerek bu merkezi ideolojiden ayrıldığını görmüştür. Alabama'da kurulu liberteryen Mises Enstitüsü'nden David Gordon gibi bazı akademisyenler 1861'de Konfederasyon'u kuran ayrılıkçıların klasik liberalizmin değerlerini benimsemeye devam ettiklerini savunmaktadır.[8][9] Bu ideolojinin temel ilkeleri şunlardır:[10]

  • Yurttaşlık görevi: Yurttaşlar hükûmet çalışmalarını anlamak ve desteklemek, seçimlere katılmak, vergi ödemek ve askerlik yapmakla yükümlüdür.
  • Siyasal yozlaşmaya muhalif olmak.
  • Demokrasi: Temsilcilerini seçimler yoluyla değiştirebilecek olan yurttaşlara karşı hükûmetin sorgulanabilir olması.
  • Kanun önünde eşitlik: Kanunlar hiçbir vatandaşa ayrıcalık tanımamalıdır. Hükûmet yetkilileri aynen diğer vatandaşlar gibi kanun hükümlerine tabidir.
  • Din özgürlüğü: Hükûmet dini destekleyemeyeceği gibi baskı altına da alamaz.
  • İfade özgürlüğü: Hükûmet yurttaşların şiddet içermeyen ifade özgürlüğünü yasa veya uygulamalarla engelleyemez. (Düşüncelerin serbest pazarı)

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Samuel P. Huntington (1981). American Politics: The Promise of Disharmony. Harvard University Press. ss. 21-7. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  2. ^ Patricia U. Bonomi, A Factious People: Politics and Society in Colonial New York (Columbia U.P., 1971) p. 281
  3. ^ Richard R. Beeman, "The Varieties of Deference in Eighteenth-Century America," Early American Studies: An Interdisciplinary Journal, Volume 3#2 Fall 2005, pp. 311–40
  4. ^ Patricia U. Bonomi, A Factious People: Politics and Society in Colonial New York (Columbia U.P., 1971) pp. 281–2
  5. ^ Anton-Hermann Chroust, The Rise of the legal profession in America (2 vol. 1965), vol. 1.
  6. ^ Bonomi, A Factious People, pp. 281–86
  7. ^ Cal Jillson (2013). American Government: Political Development and Institutional Change. Taylor & Francis. s. 14. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016. 
  8. ^ Hartz, Louis. The Liberal Tradition in America: An Interpretation of American Political Thought since the Revolution. Orlando: Harcourt, 1955.
  9. ^ David Gordon, ed. (2002). Secession, State, and Liberty. Transaction Publishers. s. 99. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016. 
  10. ^ Robert E. Shalhope, "Republicanism and Early American Historiography," William and Mary Quarterly, 39 (April 1982), pp. 334–56 in JSTOR 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(kayıt gerekli)

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Barone, Michael et al. The Almanac of American Politics, 2012 (2011); covers every member of Congress and governor in depth; rich details on politics of each state
  • Edwards, George C., Martin P. Wattenberg, and Robert L. Lineberry. Government in America: People, Politics, and Policy (15th Edition, 2010)
  • Finkelman, Paul, and Peter Wallenstein, eds. The Encyclopedia Of American Political History (2001), short essays by scholars
  • Greene, Jack P., ed. Encyclopedia of American Political History: Studies of the Principal Movements and Ideas (3 vol. 1984), long essays by scholars
  • Hansen, Susan B. (Ocak 2016). "Women's equality, candidate difference, and the vote". Journal of Women, Politics & Policy. 37 (1). Taylor and Francis. ss. 47-67. doi:10.1080/1554477X.2016.1116917. 
  • Harrington, Mona. The Dream of Deliverance in American Politics. New York: A.A. Knopf, 1986. ISBN 0-394-54973-2
  • Hershey, Marjorie R. Party Politics in America (14th Edition, 2010)
  • Hetherington, Marc J., and Bruce A. Larson. Parties, Politics, and Public Policy in America (11th edition, 2009)
  • Kazin, Michael, Rebecca Edwards, and Adam Rothman, eds. The Princeton Encyclopedia of American Political History (2 vol. 2009); Concise edition (2011) 18 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Maisel, L. Sandy, ed. Political Parties and Elections in the United States: an Encyclopedia 2 vol. (Garland, 1991). (ISBN 0-8240-7975-2), short essays by scholars
  • Maisel, L. Sandy. American Political Parties and Elections: A Very Short Introduction (2007)
  • O'Connor, Karen, Larry J. Sabato, and Alixandra B. Yanus. American Government: American Government: Roots and Reform (11th ed. 2011)
  • Swirski, Peter. Ars Americana Ars Politica: Partisan Expression in Contemporary American Literature and Culture. Montreal, London: McGill-Queen's University Press (2010) ISBN 978-0-7735-3766-8
  • Wilson, James Q., and John J. Diiulio and Meena Bose. American Government: Institutions and Policies (12th ed. 2010)

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Resmi parti web siteleri
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Amerika_Birleşik_Devletleri%27nde_siyaset&oldid=33848370" sayfasından alınmıştır