II. İngiliz-Afgan Savaşı
| II. İngiliz-Afgan Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İngiliz-Afgan Savaşları | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
.svg){kind=small} Afganistan Emirliği |
.svg){kind=small} Britanya İmparatorluğu Britanya Hindistanı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Şir Ali Han Eyüp Han |
Donald Stewart Frederick Roberts Samuel Browne | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| +5.000 ölü[2] | 9.850 ölü[3] | ||||||
II. İngiliz-Afgan Savaşı, 1878-1880 yılları arasında Britanya İmparatorluğu ve Afganistan Emirliği arasında yaşanan ikinci savaştır.[4]
Savaş öncesi durum
[değiştir | kaynağı değiştir]Rus-Britanyalı çekişmesi olan Büyük Oyun 19. yüzyılın ikinci yarısında yeni boyutlar kazanarak devam etti. Ruslar 1868'de Buhara, 1873 yılında da Hive'yi ele geçirmiş daha sonra batıya dönerek 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Osmanlı Devleti ile savaşmışlar ancak galip gelmelerine rağmen Berlin Kongresi'nde Osmanlı Devleti'nden istedikleri toprakların hepsini alamamışlardı. Bu sonuç Rusların dikkatini tekrar Orta Asya'ya çekti. 1878 yılında Ruslar Kâbil'de bir Rus misyonu bulunduruyorlardı. Bunun üzerine Britanyalılar da Ruslara karşı, Kâbil'de bir misyon bulundurmak istediler. Afganistan Emiri Şir Ali Han'ın Britanyalıların bu isteğini reddetmesi Britanyalılar tarafından savaş nedeni sayıldı.[5]
Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk Savaş ve Anlaşma
[değiştir | kaynağı değiştir]1878 sonbaharında Britanyalılar Lord Roberts komutasındaki yaklaşık 40.000 askerle üç farklı noktadan Afganistan'a girdiler ve yerel kuvvetleri kolayca püskürttükten sonra Kâbil'e ilerlediler. Ruslardan yardım isteyen ancak istediği yardımı alamayan Şir Ali Han Mezar-ı Şerif'e kaçtı ve yerine tahta oğlu Yakup Han geçti. Bu sırada Britanyalılar Afganistan'ın büyük bölümünü ele geçirmişlerdi. Ülkenin geri kalanının işgalini önlemek isteyen Yakup Han Britanyalılarla barış imzalamak zorunda kaldı. Anlaşma ile Yakup Han yıllık yardım ve bazı güvenceler karşısında Afganistan'ın dış işlerindeki kontrolünü ve kuzeydeki bazı eyaletlerin yönetimini Birleşik Krallık'a devretti.[6]
İkinci Savaş ve Anlaşma
[değiştir | kaynağı değiştir]
Birleşik Krallık ile Afganistan arasında yapılan anlaşma uzun sürmedi ve 2-3 Eylül 1879'da Kabil'de Britanyalılara karşı bir isyan patlak verdi. 1879 Ekim ayında isyancılar yakaladıkları Britanyalı tümgeneral Sir Pierre Cavagnari ve yakınıdakileri öldürdüler. Bu olay ikinci savaşın en önemli nedenlerinden birisi oldu. Hayber'deki Britanyalı kuvvetler, Kâbil'e kadar ilerlediler; ama başarılı olamadılar. 1879 aralığında Muhammed Can Han liderliğinde ayaklanan Afganlar Kabil yakınlarındaki Britanyalı kuvvetlere karşı taarruza geçtiler ve buradaki Britanyalı kuvvetleri kuşattılar ancak kuşatma uzun sürmedi ve ayaklanma bastırıldı. Bu sırada Britanyalılar Yakup Han'ı tahttan indirerek yerine Eyüp Han'ı geçirdiler. Sir Pierre Cavagnari ve yakınıdakilerinin öldürülmesi olayında suç şüphesi bulunan Eyüp Han tahttan İndirilerek Herat valiliğine atandı ve yerine Abdurrahman Han getirildi. Cihad ilan eden Afganlar çok sayıda asker toplayarak Eyüp Han komutasında saldırıya geçtiler. Afganlar 27 Temmuz 1880'de Meyvand Muharebesi'nde İngilizler'i mağlup ettiler ve Kandahar'a yöneldiler ancak Kandahar Muharebesi'nde Britanyalılar tarafından mağlup edildiler. İki taraf arasında bir barış antlaşması yapılmadı ancak Britanyalılar 1881'de Afganistan'ı terk ettiler. Daha sonra emir Abdurrahman Han'ın barış yanlı olması üzerine Gandamak Antlaşması tekrar teyit edildi ve savaş sona erdi.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.
- ^ http://books.google.com.tr/books?id=GzQoAAAAYAAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false [yalın URL]
