Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım
Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım (kısaca ÖAKK,[1][2][3] İngilizce FOSS), kullanıcılara yazılımı ve kaynak kodunu herhangi bir amaç için kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma özgürlükleri veren bir lisans kapsamında yayınlanan bilgisayar yazılımıdır.[4]
ÖAKK hem özgür yazılım hem de açık kaynak kodlu yazılımı kapsayan şemsiye bir terimdir. Bir yazılımın açık kaynak sayılması için Açık Kaynak Tanımı'na uyması, bir özgür yazılım sayılması için Özgür Yazılım Tanımı'na uyması gerekir. Bu iki tanım pratikte birbirine çok yakın olduklarından Özgür Yazılım Vakfı'nın özgür kabul ettiği yazılım lisansları ile Açık Kaynak Girişimi'nin açık kaynak kabul ettiği yazılım lisanslar çok büyük ölçüde örtüşmektedir. Örneğin GNU GPL, MPL, MIT Lisansı, AGPL, LGPL, BSD lisansları hem özgür yazılım lisansıdır hem de açık kaynak yazılım lisansıdır. Bu nedenle neredeyse tüm özgür yazılımlar açık kaynak yazılımdır ve neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar da özgür yazılımdır.[5] Buna karşın, bu iki görüşün savunucuları arasında güçlü bir felsefi anlaşmazlık vardır. Bu nedenle "özgür" ve "açık kaynak" kelimeleri arasında tarafsız bir yol izlemek isteyenler ise "özgür ve açık kaynak kodlu yazılım" terimini kullanmaktadır. Özgür yazılım hareketi, bilgisayar kullanıcıları için özgürlük ve adalet harekettir. Açık kaynak ise daha çok pratik faydalara odaklıdır.
ÖAKK kullanımı; azalan yazılım maliyetleri dahil olmak üzere, artan güvenlik (özellikle kötü amaçlı yazılım açısından), gizliliğin korunması gibi faydalarının yanı sıra kullanıcılarına kendi yazılım ve donanımları üzerinde daha fazla kontrol imkânı verir. Linux temelli özgür ve açık kaynak kodlu işletim sistemleri günümüzde milyonlarca sunucu, akıllı telefon (örneğin Google Android gibi), masaüstü bilgisayar ve diğer cihazlarda yoğun olarak kullanılmaktadır.[6][7] Ayrıca Özgür yazılım lisansları ve açık kaynak kodlu lisanslar çok sayıda yazılım paketi tarafından kullanılmaktadır.
ÖAKK, yazılımın kısıtlayıcı telif hakkı veya lisanslama altında olduğu ve kaynak kodunun kullanıcılardan gizlendiği özel mülk yazılımın tersidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1950'li, 1960'lı ve 1970'lı yıllarda, bilgisayar kullanıcıları için özgür yazılım tarafından sağlanan özgürlükler çok daha yaygındı. Kaynak kodları da dahil olmak üzere yazılımlar yaygın şekilde bilgisayar kullanıcıları arasında paylaşıldı. Çoğu şirketin ücretsiz yazılım ile birlikte sağladığı, donanıma dayalı bir iş modeli bulunuyordu.[8] Daha sonra bu kuruluşların yazılım alışverişlerini kolaylaştırmak amacıyla bazı tedarikçiler kuruldu; örnekleri için bkz., SHARE ve DECUS.
1960'ların sonlarında, yazılım çevresindeki hakim iş modeli artık değişiyordu. Büyüyen ve gelişen yazılım sektöründe, donanım üreticisinin paket yazılım ürünleri ile rekabet etmek yerine, bu yeni şirketler yazılım geliştirerek doğrudan satıyorlar, donanım geliri finansmanından daha fazla gelir elde ediyorlardı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yeni Kamusal Mal ÖAKK Yazılım" (PDF). 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2016.
- ^ "ÖAKK Masaüstü CBS Yazılımları Üzerine" (PDF). 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2016.
- ^ "Elektronik Devlet" (PDF). 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2016.
- ^ Understanding Open Source and Free Software Licensing. O'Reilly Media. 2008. s. 4. ISBN 9780596553951. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2021.
- ^ "Neredeyse tüm özgür yazılımlar açık kaynaktır ve neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar özgür yazılımdır". GNU. 18 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ Hatlestad, Luc (9 Ağustos 2005). "LinuxWorld Showcases Open-Source Growth, Expansion". InformationWeek. CMP Media, LLC. 25 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2007.
- ^ Claburn, Thomas (17 Ocak 2007). "Study Finds Open Source Benefits Business". InformationWeek. CMP Media LLC. 25 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2007.
- ^ "Free and Open Source Software". IEEE Computer Societytutarsız alıntılar
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- FOSSBazaar7 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: topluluk için ücretsiz ve açık kaynak yazılım yönetişimi
- FLOSSworld: Serbest / Bedava / Açık Kaynak Kodlu Yazılım: Dünya çapında etki araştırması
- FreeOpenSourceSoftware.org20 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: ÖAKK tarihçesi, kuruluşları, lisansları, kişiler, yazılım.
- ifossf.org20 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Uluslararası Özgür ve Açık Kaynak Yazılım Vakfı
