Çam keseböceği

Çam keseböceği
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota Âlem: Animalia Alt âlem: Eumetazoa Şube: Arthropoda Alt şube: Hexapoda Sınıf: Insecta Takım: Lepidoptera Familya: Thaumetopoeidae Cins: Thaumetopea Tür: T. pityocampa
İkili adlandırma
Thaumetopea pityocampa Denis & Schiffermüller, 1775

Çam kese böceği (Thaumetopea pityocampa), Thaumetopoeidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türü.

Üreme

Çam keseböceği yumurtalarını 2 veya daha fazla ibreyi birleştirmek suretiyle, genellikle ağacın alt dallarına bir mısır koçanını andırır şekilde dizeler halinde bırakır. Koçanlarda enine 10, boyuna ise 20-30 adet yumurta olmak üzere toplam 150-300 adet yumurta bulunur. Yumurtaların üzerleri dış etkenlere karşı korumak için pullarla kaplanır. 25-40 gün süren yumurta dönemi sonunda yumurtadan çıkan tırtıllar gövdesine nazaran büyük başlı, 6 sı torosid olmak üzere 16 ayaklıdır. Olgun tırtılların boyu 35–40 mm ye ulaşır. Karnının alt tarafı sarı renkli olan tırtılların üzerinde bol miktarda yanlarda beyaza yakın sarı, sırtta ise açık kahverengi kıl mevcuttur.

Tırtılın iki dönemi vardır. Birincisi yumurtadan çıkışı ile ilk soğukların başladığı ve kışlık keselerini örmeye başladıkları, üçüncü deri değiştirmesine kadar geçen Ekim-Şubat dönemdir. Bundan sonra ikinci dönem başlar. Bu da üçüncü deri değişiminden, krizalitleşme için toprağa inmeye başladıkları zamana kadar geçen dönemdir. Bu dönem­de keseleri ağızlarından salgıladıkları ipeğimsi bir madde ile devamlı takviye ederler. Bu madde ilk zamanlar parlak bir görünümde olup sonra matlaşırlar.

Tırtıllar genellikle geceleri beslenirler. Kapalı havalarda gündüz de beslendikleri görülmüştür. Isı 6 °C nin altına düştüğü zaman yuvalarından çıkmazlar.

Pupa evresi için mutlaka toprağa inen tırtıllar, kendilerine kestane renginde oval birer koza örerler. 4 ay devam eden krizalit dönemi sonunda, yani Eylül ayında ergin.hale geçerek topraktan çıkarlar. Ancak bu krizalitlerin tamamı aynı senede ergin hale gelmez, diyapoz halinde 4 yıl toprak altında kalabilir. Bu yüzden çamkese böceği ile mücadele projeleri dört yıllık periyotlara göre yapılır.

Ağustos sonu ve Eylül başlarında kelebekler kozayı delerek topraktan çıkar. Bu zamanda dişi kelebeğin abdomeni yumurta ile dolu vaziyettedir. Çiftleştikten sonra erkek ölür. Dişi kelebek ise çiftleşmeden sonra bir gün içerisinde yumurtalarını koyarak yumurta koçanını meydana getirir. Kısa bir müddet sonra o da ölür.

Habitat

Çam keseböceği Anadolu’nun güney, batı ve kuzey kısımları, batı ve orta Karadeniz bölgesinin güney kesimlerinde yayılış gösterir. Yoğunluk genellikle rakım yükseldikçe ve bakı kuzeye kaydıkça azalmaktadır.

Zararları

Çam ağaçları üzerindeki beyaz pamuksu tırtıl keseleriyle kendini belli eden çam keseböcekleri, aslında bir kelebek türüdür ve bu kelebeklerin tırtılları ülkemizdeki orman zararlısı böcekler açısından önemli bir yer işgal etmektedirler. Üst üste birkaç yıl bu zararlının tahribatına uğrayan ağaçlarda boy büyümesi gerilemekte ve hacim kaybı olmaktadır... Çam kese böceğinin tahribatı kış aylarında, yani ağacın gelişme dönemi dışında olduğu için herhangi bir ölüm söz konusu değildir. Ancak yoğun ve arka arkaya birkaç sene devam eden tahribat ağacı zayıf düşürerek kabuk böcekleri ve diğer sekonder zararlıların gelmesine zemin hazırlamış olur.

Bu böcekler başta Kızılçam (Pinus brutia) olmak üzere Karaçam (Pinus nigra), Sarıçam (Pinus silvestris), ''Pinus maritima'', ''Pinus halepensis'', Fıstık Çamı (Pinus pinea), Lübnan Sediri (Cedrus libani) bazen de ''Juniperus excelsa'''larda tahribat yapmaktadır. Böcek yoğunluğu az olduğu zaman genellikle orman açıklıklarının kenar şeridinde veya münferit ağaçlarda görülür. Fakat yoğunluk arttıkça arız olduğu ağaç adedi çoğaldığı gibi her ağaçta görülen kese adedi de çoğalır. Çam kese böceği kitle üremesi yaptığında ibrelerin tamamını yok ederek ağacı çıplak hale getirir. Tırtıllar keselerini genellikle tepe sürgünlerine yakın dallara veya tepe sürgününün bulunduğu dal çatallarına yapar. İlk 3 gömlek değişimine kadar devamlı sürgün değiştiren zararlı kışlık kesesini ördükten sonra bir daha kese değiştirmez ve onu barınak olarak sonuna kadar kullanır. Zararını bu keseden çıkıp dolaşarak yapar ve aynı keseye döner.

Parazit ve yırtıcıları

1- Yumurta parazitleri: Bu parazitler yumurtalar içerisinde gelişip onunla beslenen bö­ceklerdir. Bunlar: Anastatus bifasciatus, Ocencyrtrus pityocampa, Tetrastichus servadeii

2- Tırtıl parazitleri: Bu parazitler çamkese böceğinin tırtılının üzerine yumurta­larını koyup tırtılın iç organlarım yemek suretiyle gelişip, onların ölümünü sağlayan parazitlerdir. Önemlileri; Mteorus versicolor, Phyrix caudata ‘dır

3- Krizalit parazitleri: Bu parazitler ise gelişimlerini krizalitler üzerinde yapan ve onun içerisini yiyerek beslenen faydalı böceklerdir. Önemli olanlar : Villa brunea, Ichneumon rudis, Conomorium eremita 'dır.

4- Yırtıcıları: Çamkese böceğinin 8 adet yırtıcısı vardır. Bunlardan; Vespa germanica ve Calosoma sycophanta en önemlisidir. Calosoma sycophanta ‘nın kurtları Çam keseböceğinin krizalitlerini ve tırtıllarını parçalamak suretiyle yerler.

Mücadelesi

Çamkese böceği ile mücadele yöntemleri kısaca mekaniksel, kimyasal ve bu ikisinin birlikte ele alındığı entegre mücadele ve ayrıca biyolojik mücadele olmak üzere gruplandırılablir.

1- Mekaniksel savaş: Keseleri ağaç üzerinden kesip toplayarak yakma, yumurta koçanlarını toplamak suretiyle yok etmek, krizalitlerini topraktan çıkarıp toplayarak yok etmek ve nihayet keseler içerisine petrol dökmek suretiyle öldürmek şeklinde uygulanır.

2- Kimyasal savaş: Çam keseböceği ile mücadelede en uygun zaman tırtılların l. ve 2. evrelerde, çok küçük ve korumasız olduğu, parazit ve yırtıcıların ise henüz doğada bulunmadığı evrede yapılan ilâçlama kesin netice vermektedir. İlaçlama, yağışsız,açık mümkünse çok hafif meltemli bir havada yapılmalıdır. Bunun için yerel meteorolojik durum iyi takip edilmelidir. Fakat kimyasal mücadelenin en büyük sakıncası çoğu zaman faydalı böceklerin de yok olmasıdır.

3- Biyolojik savaş: Bu yöntem, gerek yapay olarak üretilen gerekse doğada mevcut organizmaların korunması şekliyle çoğaltılan canlılardan yararlanarak, zararlı böceklerin populasyonunu azalt­mak ve onları zararsız halde baskı altında tutabilmek yöntemidir. Biyolojik mücadelede, virüslerden başlamak suretiyle bakteriler, mantarlar, protozoalar, nematodlar, akar ve örümcekler, binlerce yırtıcı ve parazit böcekler, böcekçil kuşlar da çok özel ve önemli bir yer işgal eder.

Dış bağlantılar

• T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü
• http://web.cortland.edu/fitzgerald/PineProcessionary.html 3 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• http://www.agaclar.net/?id=showthread&t=13915 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ağaçlar.net)